लेखकाचा दृष्टिकोन वेगळा एकांकिका, नाटक, पथनाट्य या स्पर्धा म्हणजे तरुणांना व्यक्त होण्याचं माध्यम असतं. प्रत्येक लेखकाचा त्या-त्या घटनेकडे पाहण्याचा एक वेगळा दृष्टिकोन असतो. कलाकार त्या कलाकृतीच्या माध्यमातून घडलेल्या घटनांचे विविध पैलू प्रेक्षकांसमोर सादर करीत असतात. वाद होण्याची शक्यता आहे म्हणून नवा नियम तयार करून स्पर्धेमध्ये निर्बंध घालणं चुकीचं आहे. लेखकाला त्या विषयाची गंभीरता जाणवलेली असते आणि एकांकिका तसेच नाटकाच्या माध्यमातून समाजाचं प्रतिबिंब सर्वांसमोर येत असतं. तरुण मंडळी त्याच्या माध्यमातून व्यक्त होत असतात. त्यामुळे विषयाची बंधनं लादून एकप्रकारे अभिव्यक्तीस्वातंत्र्यावर घाला घातल्यासारखं होईल. तो केवळ वाद होईल म्हणून नको ते निर्बंध घालणं चुकीचे आहे. त्यातून काय चांगलं घेता येईल याचा विचार करणं जरुरी आहे. प्रतीक गाडे, निर्मला निकेतन कॉलेज ०००० प्रश्नांना फुटते वाचा सध्या समाजामध्ये जे काही घडतेय त्यावर भाष्य करणं हा एकांकिकेचा एक उद्देश असतो. समाजामध्ये सध्या नैराश्यातून होणाऱ्या आत्महत्या, स्त्रियांवर अत्याचार, चोऱ्या-दरोडे, हत्या अशा घटना घडताना दिसताहेत. यामागची कारणं काय आहेत, का घडतं हे, यावर महत्त्वपूर्ण भाष्य एकांकिका करतात. सध्या तरुण रंगकर्मी मंडळी आपला जास्त वेळ एकांकिका, नाटक सादरीकरणात घालवतात. त्यासाठी खूप कष्टही घेतायत. एकांकिकेचा आधार घेऊन तरुण कलाकार अनेक प्रश्नांना वाचा फोडतात. फिरोदिया करंडक आयोजित करणाऱ्या संयोजकांनी बाबरी मशीद, कलम ३७०, जाती-धर्म, हिंदू-मुस्लिम या विषयांवर एकांकिका करण्यास बंदी आणली होती. हे एक प्रकारे सेन्सॉर म्हणावं लागल. आयोजकांनी बंधनं लादून कलाकारांच्या अभिव्यक्तीस्वातंत्र्यावर गदा आणली आहे. हरीश्चंद्र दळवी, साकेत कॉलेज ०००० नियम असावेत, पण... एकांकिका, कलाविष्कार अथवा कोणतीही स्पर्धा असो तिला नेहमीच काहींना काही नियम असतातच. पण लेखनाबाबत किंवा विषय निवडीचं स्वातंत्र्य कधीच नियमाच्या बंधनात अडकवलं जाऊ शकत नाही. गेली अनेक वर्षं खूप सारे प्रश्न आहेत तसेच आहेत. त्या प्रश्नांवर अजूनही आवाज उठवला नाही, तर कसं चालेल? एकांकिका आणि कलाविष्कार स्पर्धेतून लेखक किंवा सादर करणारा संघ आपल्या समाजाचं प्रतिबिंबच दाखवत असतो. काही गोष्टींतून वेगळाच दृष्टीकोन देत असतो. अशा वेळी असे नियम लावून व्यक्तीस्वातंत्र्यावर गदा आणणं योग्य नाही. कोणाच्याही भावना दुखावणार नाहीत अशा पद्धतीनं अनेक वादग्रस्त विषय हाताळले जाऊ शकतात. असं असतानाही अशा प्रकारचे नियम विद्यार्थ्यांवर किंवा कलाकारांवर विश्वास नसल्याचं दाखवतात. दामिनी चौधरी, मुंबई विद्यापीठ ०००० एकांकिकेचं 'भांडवल' नको एकांकिका 'करणं' हेच मुळात खूप जबाबदारीचं काम असतं. एकांकिका आपण स्पर्धेसाठी करतोय की स्वतःसाठी हे ओळखल्यानंतर मग स्पर्धा करावी. स्पर्धेसाठी काहीतरी लिहायचं म्हणजे 'करंट' विषय हवा. सध्याचे अवतीभवती दिसणारे 'करंट' विषय हेच आहेत, ज्यावर त्या एकांकिका स्पर्धेत बंदी घालण्यात आली होती. लेखकाची टाळ्यांची वाक्यं, दिग्दर्शकाची मिनिटा-मिनिटाला गिमिक्स, धक्कातंत्र वगैरे एकांकिकांत आज पाहायला मिळतात. पण इथे एकांकिका करणाऱ्यांना एकच सांगावंसं वाटतं की पुरस्कारांवर लक्ष ठेवून एकांकिका करू नका. नाव आणि पैसा कमवायला इतर बरेच व्यवसाय आहेत. त्यासाठी एकांकिकेचं 'भांडवल' होऊ देऊ नका. शशांक जाधव, मुंबई विद्यापीठ ०००० विचार मांडू दे फिरोदिया करंडक ही एकांकिका वर्तुळातली एक मानाची स्पर्धा आहे. त्यात विषयांवर निर्बंध लादले गेले आणि अनेक ज्येष्ठ नाटककार, लेखक-दिग्दर्शक, अभिनेते, कलाकार यांनी त्यावर आक्षेप घेतल्यानंतर हे नियम हटवण्यात आले. स्पर्धेपुरता का होईना, हा तिढा सुटलाय. पण या निमित्तानं प्रश्न उभा राहिलाय तो कलेच्या बाबतीत होणाऱ्या दडपशाहीचा. युवांच्या अभिव्यक्तीस्वातंत्र्यावर घालण्यात येत असलेल्या बंधनांचा. ज्या विषयांवर बंधनं घातली गेली ते विषय सामाजिक समस्या, राजकीय घडामोडींवर आधारित होते. मग या समस्यांवर युवकांची भूमिका, त्यांची मतं, तसंच त्यांच्या दृष्टीनं असलेले विविध उपाय जाणून घेण्याची गरज वाटत नाही का? एकीकडे, 'तरुणच राष्ट्राची खरी संपत्ती आहेत' असं म्हणणारे, दुसरीकडे मात्र याच युवकांच्या विचारांची ,कल्पनाशक्तीची, सर्जनशीलतेची गळचेपी करताना दिसतात. आजची पिढी या गोष्टींवर भाष्य करण्यासाठी मानसिकदृष्ट्या तेवढी सक्षम नाहीत असं बोललं जातं. पण, अशा प्रकारे विचारांच्या प्रकटीकरणावर बंधनं येत असतील, तर युवकांमधील संवेदनशीलता, सर्जनशीलता संपेल. त्यामुळे एकांकिकांच्या विषयांवर सेन्सॉरशिपची कुठल्याही प्रकारे बंधनं न घालता तरुणांना त्यांचे विचार मुक्तपणे मांडू द्यावे. समृद्धी ढमाले, रुईया कॉलेज ००००
मोबाइल अॅप डाउनलोड करा आणि राहा अपडेट