मुंबई विद्यापीठाने नुकतेच काही अभ्यासक्रमांमध्ये बदल केले. पण आपल्याच विद्यार्थ्यांच्या बाबतीत मात्र विद्यापीठाचा अभ्यास कच्चाच राहिलाय. त्याचं नेमकं काय करायचं, असा प्रश्न विद्यार्थ्यांनी मुंबई विद्यापीठाला युवा कट्टाच्या माध्यमातून विचारला आहे. मुंबई विद्यापीठाबद्दल प्रत्येक विद्यार्थ्याच्या मनात आदर आहे. पण त्याच्या कारभारामुळे मात्र विद्यार्थी त्रस्त झाले आहेत. त्यामुळे विद्यार्थ्यांनीच कारभाराबाबत काही सूचना केल्या आहेत. या सूचनांची दखल घेऊन विद्यापीठ आपली गेलेली पत परत मिळवेल, अशी अपेक्षा विद्यार्थी करत आहेत.

यावेळच्या युवा कट्टात सहभागी झालेलं मुंबई विद्यापीठ आणि संलग्न कॉलेजेस
• सेंट झेविअर्स (फोर्ट)
•एच. आर. कॉलेज (चर्चगेट)
•विल्सन कॉलेज (गिरगाव)
•एम. डी कॉलेज (परळ)
•रुपारेल कॉलेज (माहीम)
•चेतना कॉलेज (वांद्रे)
•साठ्ये कॉलेज (विलेपार्ले)
•डहाणूकर कॉलेज (विलेपार्ले)
•भवन्स कॉलेज (अंधेरी)
•तोलानी कॉलेज ऑफ कॉमर्स (अंधेरी)
•पाटकर कॉलेज (गोरेगाव)
•विवेक कॉलेज (गोरेगाव)
•रुईया कॉलेज (माटुंगा)
•पोदार कॉलेज (माटुंगा)
•वेलिंगकर इन्स्टिट्यूट ऑफ मॅनेजमेंट (माटुंगा)
•झुनझुनवाला कॉलेज (घाटकोपर)
•व्हीइएस कॉलेज ऑफ लॉ (चेंबूर)
•एस. के. सोमैय्या कॉलेज (विद्याविहार)
•जोशी-बेडेकर कॉलेज (ठाणे)
•ज्ञानसाधना कॉलेज (ठाणे)
•बिर्ला कॉलेज (कल्याण)
•सीएचएम कॉलेज (उल्हासनगर)
•बी. एन. एन कॉलेज (भिंवडी)

निकालाची तारीख सांगा
पदवीच्या शेवटच्या वर्षात असलेल्या हजारो विद्यार्थ्यांचं करिअर धोक्यात आलं आहे. अजूनही निकालाची तारीख मुंबई युनिव्हर्सिटीनं जाहीर केलेली नाही. पेपर तपासण्याच्या पद्धती सारख्या बदलत असल्यामुळे निकालाची तारीख पुढे-पुढे ढकलली जात आहे. या सर्वांमध्ये विद्यार्थी भरडून निघाले आहेत. अनेक विद्यार्थ्यांना पदवीनंतरच्या शिक्षणासाठी बाहेरगावी जायचं होतं, पण शेवटच्या वर्षाची मार्कशीट हातात नसल्यामुळे त्यांची पुढची अॅडमिशन अडकून राहिली आहेत. अनेक विद्यार्थ्यांच्या स्वप्नांचा चक्काचूर होतो आहे. ‘अॅडमिशन फुल्ल होतील आणि आपले एक वर्ष वाया जाईल’ अशी भीती विद्यार्थ्यांच्या मनात निर्माण झाली आहे. या सर्व परिस्थितीची दखल मुंबई युनिव्हर्सिटीने घेतली पाहिजे आणि लवकरात लवकर शेवटच्या वर्षाचा निकाल लावून त्यांना मोकळं केलं पाहिजे. जेणेकरून ते आपल्या हव्या त्या इच्छा-आकांक्षा पूर्ण करू शकतील.
धनंजय काटकर, डहाणूकर कॉलेज

विद्यार्थ्यांच्या भविष्याशी खेळ
शेवटच्या वर्षाचे निकाल हे विद्यार्थ्यांचं भविष्य ठरवणारे निकाल असतात. त्यामुळे त्या निकालांमध्ये झालेला घोळ हा प्रत्येक विद्यार्थ्याच्या भविष्याशी होणारा खेळच आहे. रखडलेल्या निकालांमुळे विद्यार्थ्यांचे पुढच्या शिक्षणाचे मार्ग मोकळे होऊ शकत नाही. मुंबई विद्यापीठ या सर्व गोष्टींमध्ये अगदी हलगर्जीपणा दाखवत आहे. अशा अनागोंदी कारभारामुळे गेली तीन ते चार वर्ष अभ्यास करून पदवीची परीक्षा देणारे विद्यार्थी मोठ्या मानसिक तणावातून जातात. पेपर तपासणीत व निकालांच्या बाबतीत होणारे गोंधळ थांबवण्यासाठी विद्यापीठाने एक व्यवस्थित अशी यंत्रणा राबवली पाहिजे. वाढत्या तंत्रज्ञानाचा उपयोग पेपर तपासणीसाठी व निकाल लावण्यासाठी केला तर निकाल रखडण्याची वेळ नक्कीच येणार नाही. सर्व कॉलेजांना पेपर तपासणीच्या कामात विलंब नको अशी सक्त नोटीस बजावायला हवी. आणि सध्याच्या यंत्रणेचं आधुनिकीकरण करायला हवं. कारण सरतेशेवटी हा विद्यार्थ्यांच्या भविष्याचा प्रश्न आहे.
ओमकार आर्डे, सीएचएम कॉलेज

योग्य नियोजनाचा अभाव
यावर्षी मुंबई विद्यापीठाने ऑनलाईन पेपरतपासणी करण्याचा एक महत्त्वपूर्ण निर्णय घेतला. विद्यापीठाने घेतलेल्या ह्या निर्णयाचं स्वागतच आहे. त्यानुसार वाणिज्य शाखेच्या शेवटच्या वर्षाच्या पेपरांची ऑनलाइन तपासणी होत आहे. परंतु या ऑनलाइन पेपरतपासणीमुळे विद्यार्थी, शिक्षक यांना सध्या प्रचंड मनस्ताप होतो आहे. गेल्या काही महिन्यांपासून हा गोंधळ सुरू आहे. मुंबई विद्यापीठ हे देशातल्या महत्त्वाच्या नामांकित विद्यापीठांपैकी एक आहे. इथे विविध शाखांमध्ये लाखो विद्यार्थी शिक्षणासाठी विविध ठिकाणांहून येत असतात. विद्यापीठाच्या कारभारातल्या गोंधळाचा परिणाम हा विद्यार्थ्यांच्या शैक्षणिक जीवनावर होत आहे. कॉलेजातल्या तासिकांच्या वेळापत्रकावरसुद्धा याचा परिणाम होत आहे. योग्य नियोजनाचा अभाव हे या गोंधळाचं मुख्य कारण आहे. ऑनलाइन पेपरतपासणी प्रक्रियेबाबत शिक्षकांमध्ये असलेली अनभिज्ञता, ऑनलाईन संकेतस्थळाच्या कामातील अनियमितता, शिक्षकांवर एकाचवेळी असणाऱ्या वेगवेगळ्या जबाबदाऱ्या या गोष्टींमुळे पेपरतपासणीचं काम संथगतीने सुरू आहे. विद्यापीठानं उपलब्ध वेळेचं आणि मनुष्यबळाचं योग्य नियोजन करुन त्यानुसार निकाल लवकरात लवकर लावता यावा यासाठी प्रयत्न करणं आवश्यक आहे. शिक्षकांच्या मनावरील ताण दूर करण्याच्या दृष्टीनं आणि विद्यार्थ्यांच्या भवितव्याच्याही दृष्टीनं ते गरजेचं आहे.
वैभव पुरव, डहाणूकर कॉलेज

स‌बकुछ ऑनलाइन करा
जुलै महिना सुरू झाला तरी अजून निकाल लागलेला नाही. इथून पुढे निकाल लागणार आणि मग अॅडमिशन सुरू होणार. मग आम्ही अभ्यास कधी करायचा? नोकरी आणि घर सांभाळून शिक्षण पूर्ण करणाऱ्यांचं यात नुकसान होतंय. मुंबई विद्यापीठ फक्त मुलांच्या भवितव्याशीच नाही, तर देशाच्या भवितव्याशी खेळतंय असं म्हणावं लागेल. उशीरा अॅडमिशन घेऊनही अभ्यासक्रमाची पुस्तकं वेळेवर मिळत नाहीत. या सगळ्या गोष्टींवर काहीतरी जालीम उपाय केला पाहिजे. सध्या तंत्रज्ञानाचं जग आहे. मुंबई विद्यापीठाने आपले कोर्सेस ऑनलाइन सुरू करावेत आणि परीक्षाही ऑनलाइन घ्याव्यात, ज्यामुळे हा गोंधळ थांबेल. किमान अॅडमिशन जूनच्या पहिल्या आठवड्यात सुरू करावीत जेणेकरून मार्च एप्रिलमध्ये परीक्षा होतील. अगदी परीक्षा प्रक्रियेमध्येसुद्धा बदल करणं गरजेचं आहे, जसं की मॉक टेस्ट किंवा टास्क एक्झामिनेशन.
नागेश सुतार, मुंबई विद्यापीठ

विद्यापीठाची चूक विद्यार्थ्यांना भोवतेय
मुंबई विद्यापीठाचा सगळा गोंधळ संपता संपत नाहीय. कोणतंही नियोजन ऑनलाइन जाहीर करणं, ऑनलाइन पेपर तपासणी, कंत्राटी व कमी अनुभवी प्राध्यापकांकडून पेपर तपासणी करणं, स्कॅनिंग करून पेपर तपासणी करण्याचा फसलेला प्रयोग याचा परिणाम विद्यार्थ्यांवर होताना दिसून येतो आहे. पदवीचा निकाल हा शेवटच्या वर्षाची परीक्षा दिलेल्या विद्यार्थ्यांसाठी फार महत्त्वाचा आहे. कारण त्यांना कुठेही नोकरीला गेल्यावर सर्वप्रथम शिक्षण विचारलं जातं. परंतु तेव्हा पदवीची कागदपत्रं हातात नसल्याने विद्यार्थ्यांची चांगलीच गोची होते. मुंबई विद्यापीठाचा असा हलगर्जीपणा पाहता यावर कारवाई होणं आवश्यक आहे. तसंच भविष्यात अशी चूक व्हायला नको याची काळजी मुंबई विद्यापीठाने यापुढे घ्यायला हवी. निकालाच्या बाबतीत विद्यापीठाने लवकरात लवकर मार्ग काढावा.
शिवानी शेट्ये, डहाणूकर कॉलेज

नावामध्ये चूक
शिक्षणाइतकंच महत्त्वाचं आहे त्यात होत असलेली आपली प्रगती जाणून घेणं. ती प्रगती आपल्याला आपल्या निकालावरुन कळते. पण जर निकालामध्ये विलंब झाला, त्यात चुका झाल्या असतील तर? ७ महिन्यांपूर्वी माझ्या निकालामध्ये मुंबई विद्यापीठाने माझ्या नावामध्येच चूक केली होती. ती चूक सुधारण्यासाठी मी ४ महिने खेपा घातल्या. त्यावेळी मला झालेला मनस्ताप भयंकर आहे. त्यांची ती कार्यपद्धती, विद्यार्थ्यांना दिली जाणारी हीन वागणूक आणि एकंदरीत तिथला सर्व कारभार पाहता ह्या विद्यापीठात खरंच विद्येचं दान होतं का? असा प्रश्न मला पडला. विद्यापीठाचा व्यवहार हा विश्वास ठेवण्यासारखा अजिबात राहिलेला नाही. विद्यार्थ्यांनी लिहिलेले पेपर विद्यापीठात अस्ताव्यस्त पडलेले असतात. काही पेपर्स तर उंदीर कुरतडतात. विद्यार्थ्यांच्या मार्क्सवर अनेक गोष्टींचा परिणाम होतो. रखडलेल्या निकालामुळे स्पर्धा परीक्षांना सामोरे जाणाऱ्या विद्यार्थ्यांची कोंडी होते. मला वाटतं विद्यापीठावर लावलेला ‘सरकारी नौकरी’चा शिक्का काढून टाकावा. आणि विद्यापीठाचा संपूर्ण व्यवहार हा खासगी शैक्षणिक संस्थेकडे द्यावा. मात्र या संस्थेवर सरकारी वचक असावा जेणेकरून निकाल रखडणार नाहीत. शिवाय त्यात फेरबदल होणार नाही. विद्यापीठाचा जास्तीत जास्त व्यवहार हा कम्प्युटरवर आधारित असावा आणि त्यासाठी कम्प्युटरची उत्तम ज्ञान असलेल्यांनाच निवडावं. शासनानं निकाल जाहीर करण्याची एक ठराविक वेळ द्यावी, जेणेकरून विद्यार्थ्यांचं नुकसान होणार नाही.
भक्ती पालांडे, तोलानी कॉलेज ऑफ कॉमर्स

पूर्वतयारी नसल्याने गोंधळ
आम्हा बीएमएमच्या विद्यार्थ्यांची परीक्षा होऊन २ पेक्षा अधिक महिने होऊनसुद्धा अजूनही आमच्या निकालाचा काहीच पत्ता नाही. ही अशीच काहीशी परिस्थिती त्या प्रत्येक विद्यार्थ्याची झाली आहे. ज्यांनी यावर्षी त्यांची फायनल इयरची परीक्षा दिली आहे त्या विद्यार्थ्यांचे पेपर कोण आणि कसे तपासणार? या सर्व गोष्टींची पूर्वतयारी शिक्षणमंत्र्यांनी करायला हवी होती. पुढे काय करावे? कोणत्या शाखेत पुढचं शिक्षण घ्यावं? त्या शाखेत आपल्याला प्रवेश मिळेल का? या सर्व प्रश्नांना आम्हाला सामोरं जावं लागत आहे. या प्रश्नांची उत्तरं या निकालावरच अवलंबून आहे. वर्तमानकाळात प्रत्येकजण आपल्या हक्कसाठी उपोषण, मोर्चा या गोष्टी करीत आहेत. आम्हा विद्यार्थ्यांना आमचा निकाल जाणून घेण्यासाठी असंच काहीतरी करावं लागेल. असं घडलं असता याला जबाबदार सरकारच असेल.
कृतिका पाटील, जोशी-बेडेकर कॉलेज

बदल होणं जरुरी
सुमारे १६० वर्ष जुनं असलेलं मुंबई विद्यापीठ हे नेहमीच वादाच्या भोवऱ्यात असतं. कधी हॉलतिकीटामधल्या चुका तर कधी परीक्षांच्या निकालांमध्ये गोंधळ…अशा अजब कारभाराच्या गजब कहाण्या आपण नेहमीच ऐकतो. अगदी विद्यापीठाच्या ऑनलाइन वेबसाइटचीही तीच अवस्था आहे. परंतु याचे वाईट परिणाम विद्यार्थ्यांना भोगावे लागतात. या सगळ्या गोंधळाला विद्यापीठाचा निष्काळजीपणा, मनुष्यबळाची कमतरता, तंत्रज्ञानाचा अपुरा वापर अशा अनेक गोष्टी जबाबदार असल्याचं प्रकर्षानं जाणवतं. जर विद्यापीठाला या गोंधळाच्या मालिकेतून बाहेर निघायचं असेल तर आपल्या कार्यकारिणीत अनेक बदल करावे लागतील. सर्वप्रथम उत्तम नियोजन, मनुष्यबळ आणि तंत्रज्ञानाचा योग्य मेळ साधणं गरजेचं आहे. याच बरोबर दर वर्षी मुलांकडून आणि पालकांकडून प्रतिक्रिया घेऊन त्याप्रमाणे बदल करणं जरूरी आहे. सरतेशेवटी या निर्णयांची अंमलबजावणी नीट होत आहे की नाही याचं मूल्यमापन केलं गेलं तरच मुंबई विद्यापीठाची गाडी पूर्वपदावर येईल हे नक्की.
शुभम फाटक, विवेक कॉलेज


चूक कोणाची, मनस्ताप कोणाला?
विद्यार्थी संख्या, विद्यापीठाचा वाढता पसारा लक्षात घेता आणि कमी शिक्षकेत्तर संख्या असलेल्या कर्मचाऱ्यांमुळे व त्यांच्या निष्काळजीपणामुळे विद्यार्थी भरडला जातोय. वेळेवर पेपर तपासणी न होणं, हॉल तिकीट, मार्कशीट यावर होणाऱ्या चुका हे तर विद्यार्थ्यांच्या सवयीचा भाग आहे. निकालाच्या प्रतिक्षेमुळे कंटाळून जाऊन निकाल जाहीर झाला तरी विद्यार्थाला आनंद होत नाही. कारण निकाल रखडल्यामुळे अनेकांना पुढील वर्षी प्रवेश घेणं, नोकरीसाठी वर्ष फुकट जाणं, उच्च शिक्षणासाठी परदेशात जाण्याची संधी हुकणं, परीक्षा लांबणं, वेळेवर वेळापत्रक, हॉल तिकीट न मिळणं हे सर्व मनस्ताप विद्यार्थ्याला भोगावे लागत आहेत. म्हणून विद्यापीठावरचा विश्वास उडत चालला आहे. मीही मुंबई विद्यापीठाची विद्यार्थिनी आहे, मला विद्यापीठाबद्दल आपुलकी आहे. पण सूचना करावीशी वाटते की जर जिल्ह्याप्रमाणे विभागणी केली तर विद्यार्थ्यांना वेळच्या वेळी कागदपत्रे सादर करता येतील व कर्मचाऱ्यांनासुद्धा वेळेत काम पूर्ण करता येईल. यामुळे सर्वांची मनस्तापातून सुटका होईल व विद्यापीठ परत सर्वांचा विश्वास संपादन करून पुन्हा आपलं श्रेष्ठत्व सिद्ध करेल.
सिद्धी पटवर्धन, मुंबई विद्यापीठ

गोंधळच गोंधळ
आजकाल कुठेही वावरताना एकच गोष्ट कानावर येते ती म्हणजे 'विद्यापीठांचा गोंधळ'. पदवीच्या शेवटच्या वर्षाच्या मुलांचे निकाल रखडवण्यात आल्यामुळे विद्यार्थ्यांना अनेक समस्यांना सामोरं जावं लागतं. त्याचा विद्यार्थ्यांच्या भवितव्यावर अनिष्ट परिणाम होत आहेत. तसंच पेपर तपासणीत होत असलेला गोंधळ, दिलेल्या आश्वासनांचा उडालेला बोजवारा यामध्ये विद्यार्थी भरडले जात आहेत. निकाल लावण्यात झालेला विलंबामुळे अनेक विद्यार्थ्यांच्या जीवाला घोर झालाय. गेले अनेक महिने विद्यापीठांमुळे गोंधळच गोंधळ उडाला आहे. त्यामुळे त्यांच्या पुढील शिक्षणासाठी त्यांना प्रवेश घेता येत नाही. जे विद्यार्थी अनुत्तीर्ण होतात, त्यांची परीक्षा शिक्षण मंडळाने तत्पर घेऊन लवकरच निकाल लावण्याचा आदेश दिला आहे. याचं मुख्य कारण म्हणजे विद्यार्थ्यांचे वर्ष फुकट जाऊ नये. पण माझ्या मते, या नव्या मोहिमेचा काडीमात्रही उपयोग नाही. मला असं वाटतं की, शिक्षण व्यवस्थेतच पूर्णपणे दोष आहे. प्रथम शिक्षण मंडळाने शिक्षण व्यवस्थेत असलेल्या त्रुटी जाणून घेऊन त्या दोषविरहित केल्या पाहिजेत. शिक्षण व्यवस्था पूर्णपणे सक्षम बनवली पाहिजे. त्यासाठी नवनवीन तंत्रज्ञानाचा उपयोग करुन जास्त प्रगती साधली पाहिजे. अशाप्रकारे तंत्रज्ञानामुळे विद्यापीठाला डिजिटल स्वरूप प्राप्त होऊन विद्यापीठांची सर्व कामं लवकरात लवकर व कमी वेळेत होतील.
कांचन गावस्कर, एच. आर. कॉलेज

विश्वास ठेवायचा तरी कसा?
गेल्या काही महिन्यांपासून मुंबई विद्यापीठात सगळाच गोंधळ उडालाय. विद्यार्थ्यांच्या नाव नोंदणीत गोंधळ, हॉल तिकिटमध्ये गोंधळ, परीक्षेची फी भरण्यात गोंधळ, पेपर फुटीचा गोंधळ आणि आता तर पेपर तापसणीतही गोंधळ...विद्यार्थी रात्रंदिवस एक करून एक एक टक्क्यांची झगडत असतात. पण इथे मात्र सगळा सावळा गोंधळच आहे. आशा परिस्थितीत विद्यार्थी हुशार असो नसो, त्याने मिळालेल्या मार्कांवर विश्वास ठेवायचा तरी कसा? हे प्रकार वेळीच थांबले नाहीत तर संपूर्ण शिक्षण क्षेत्रावरचा विद्यार्थ्यांचा विश्वास उडायला वेळ लागणार नाही. या सगळ्या मागील कारणं लवकरात लवकर शोधायला हवीत. कर्मचारी आशा चुका का करतात? ते असंतुष्ट आहेत का? हे जाणून घ्यायला हवं. त्यांचे अनेक प्रश्न आहेत, त्यांच्या काय समस्या आहेत हे नीट समजून घेतलं तर नक्कीच हे प्रकार आटोक्यात येतील असं मला वाटतं.
वृषाली भामरे, एच. आर. कॉलेज

लाजिरवाणी बाब
मुंबई विद्यापीठाचा ढिला कारभार काही नवीन नाही. प्रत्येक गोष्टीत मुंबई विद्यापीठ दिरंगाई करत असतं. वेळापत्रक आणि हॉलतिकीटाच्या गोंधळामुळे विद्यापीठाचा भोंगळ कारभार चव्हाट्यावर आलेला आणि आता शेवटच्या वर्षाच्या निकालाचा अजूनही पत्ता नाही. त्यामुळे मुंबई विद्यापीठ विद्यार्थ्यांच्या भवितव्याशी अजून किती खेळणार आहे? निकाल न लागल्याने विद्यार्थ्यांची नोकरीची संधी हुकते. पण निकाल जाहीर करायला इतका वेळ का लागतोय? असा प्रश्न उपस्थित होतो. विद्यापीठाचे निकाल अनेकदा चुकीचेही लागतात. या सर्व प्रकारामुळे विद्यार्थी मात्र मेटाकुटीला आले आहेत. पदवीच्या शेवटच्या वर्षाचे निकाल दिरंगाई प्रकरणी राज्यपालांना हस्तक्षेप करावा लागतोय. ही मुंबई विद्यापीठासाठी खरंच लाजिरवाणी बाब आहे. एकंदरीत मुंबई विद्यापीठ कुठेतरी नियोजनात चुकतंय, असं मला वाटतं.
राणी माने, बी.एन.एन कॉलेज

अंतर्गत समन्वयाचा अभाव
गेल्या काही वर्षाचा अनुभव पाहता मुंबई विद्यापीठ म्हणजे 'विद्यार्थ्यांच्या हिताशी काहीही देणं-घेणं नसलेली संस्था' अशी नवी ओळख निर्माण झालीय. रखडलेले निकाल, कधीही न लागणारे पुनर्मुल्यांकनाचे निकाल, वेळापत्रक आणि हॉलतिकिटांचा गोंधळ, वारंवार बदलणारे परीक्षांचे पॅटर्न अशा एकाहून एक चुका करण्यात विद्यापीठाच्या विभागांची चढाओढ लागलेली दिसते. दुर्दैवाने यावर अजून तरी ना कुलगुरूंना तोडगा मिळालाय ना राज्य सरकारला. कोणाचाही वचक नसल्याने विद्यापीठ मात्र त्याच-त्याच चुका पुन्हा-पुन्हा करत आहे. मुळातच विद्यापीठामध्ये अंतर्गत समन्वयाचा अभाव प्रकर्षाने जाणवतो. विद्यापीठाने सर्वात आधी सर्व विभागांमध्ये समन्वय घडवावा आणि एक डेडलाइन ठरवून काम करावं.
अभिषेक नकाशे, एम.डी कॉलेज

विद्यार्थ्यांचं नुकसान टाळण्यासाठी...
एका बाजूला आधुनिकीकरणाचे धडे द्यायचे आणि त्याबद्दल मार्गदर्शन मात्र शून्य. त्यामुळेच ही परिस्थिती निर्माण झाली आहे. कोणत्याच गोष्टीची पूर्ण माहिती तथा त्याचा योग्य अभ्यास नसल्यामुळे विद्यापीठाची अशी अवस्था झाली आहे. यावर उपाय काढले जातात पण ते उपाय तात्पुरते असतात. मग पुन्हा विद्यापीठाची परिस्थिती ये रे माझ्या माघल्यासारखी होते. यावर उपाय म्हणून या सगळ्याची योग्य माहिती, तांत्रिक बाबी समजून सांगणाऱ्या कार्यशाळा आयोजित करणं आवश्यक आहे. त्यामुळे कोणात्याही पद्धतीचा गोंधळ उडणार नाही आणि कोणत्याही विद्यार्थ्याचं नुकसान होणार नाही.
अनिरुध्द गायकवाड, सेंट झेविअर्स

विश्वासार्हतेवर प्रश्न
कोणत्या ना कोणत्या कारणामुळे मुंबई विद्याापीठ नेहमीच वादाच्या भोवऱ्यात असतं. त्यात आणखी भर पडली ती पदवीच्या शेवटच्या वर्षाच्या निकालाची. जून महिना उलटूनही अजून निकाल लागला नाही. या सर्वाचा परिणाम पूर्णपणे विद्यार्थ्यांना भोगावा लागतो. तसंच निकाल कधी लागेल याचा पुसटसा अंदाजदेखील विद्यापीठाने दिलेला नाही. परिणामी, एकूण आता मुंबई विद्यापीठाच्या विश्वासार्हतेवरच प्रश्न निर्माण झालेत. घरची आर्थिक परिस्थिती सांभाळण्यासाठी काही विद्यार्थी नोकरीच्या शोधतात बाहेर पडतात पण निकाल नसल्याने त्यांना नोकरी पण मिळत नाही. कित्येक विद्यार्थी पदवी घेऊन परदेशात शिक्षण घेण्याच्या तयारीला लागतात, पण निकालाच न लागल्यामुळे सगळ्या स्वप्नांवर पाणी फिरतं. या सगळ्या समस्यांचा विद्यापीठांने गांभीर्याने विचार केला पाहिजे. यात शिक्षण मंडळाने सहभाग घेण्याची गरज आहे.
वरूण येवले, डहाणूकर कॉलेज

विद्यापीठामुळे करिअर धोक्यात
गेल्या काही दिवसांपासून मुंबई विद्यापीठाच्या कार्यक्षमतेवर प्रश्नचिन्ह निर्माण झाले आहे. पदवीच्या शेवटच्या वर्षाचा निकाल लांबल्यामुळे विद्यार्थ्यांचा मुंबई विद्यापीठावरील विश्वास उडाला आहे. शेवटच्या वर्षाचा निकाल नसल्यामुळे कोणतीही कंपनी मुलांना नोकरी देऊ शकत नाही. त्यामुळे त्यांचं करिअर धोक्यात आहे. यामुळे पेपर तपासणीत झालेला गोंधळ कधी संपेल? निकालाची तारीख कधी जाहीर होईल? या सर्व गोष्टींसाठी सरकार काही उपाययोजना काढेल का? असे अनेक प्रश्न विद्यार्थ्यांच्या मनात आहेत आणि आम्हा विद्यार्थ्यांना या सगळ्या प्रश्नांची लवकरात लवकर उत्तरं हवी आहेत.
शिवानी काटकर, पाटकर कॉलेज

तांत्रिक अडचणी सोडवाव्यात
पदवीच्या शेवटच्या वर्षाचे निकाल रखडल्यामुळे विविध प्रश्न विद्यार्थ्यांसमोर उद्भवले आहेत. विद्यापिठातीलच वेगवेगळ्या व्यावसायिक उच्च पदव्यांचे प्रवेश प्रामुख्याने लवकर होतात, त्यामुळे या उच्च पदव्यांसाठी प्रवेश घेणं कठीण जातं. त्याचबरोबर इतर विद्यापीठात प्रवेश घ्यायचा झाल्यास, त्या विद्यापीठांचे निकाल वेळेत लागत असल्याने त्यांच्या प्रवेश प्रक्रियाही त्याच वेळेत चालू होतात. त्यामुळे इतर विद्यापीठात प्रवेश घेणं, हे कठीण होऊन बसतं. विद्यापीठाने विद्यार्थ्यांसोबतच प्राध्यापकांचाही विचार करणं गरजेचं आहे. ऑनस्क्रीन पेपर तपासणी या नव्या पद्धतीचा सराव करण्यासाठी प्राध्यापकांना वेळच मिळालेला नाही. त्यामुळे परीक्षणास अडचणी होत आहेत. तांत्रिक अडचणी असतील त्या वेळच्या वेळी सोडवून लवकरात लवकर विद्यापीठाने निकाल लावावा.
प्रसाद पाष्टे, मुंबई विद्यापीठ

भविष्याशी खेळतंय!
नेहमीच काही ना काही तरी गोंधळ विद्यापीठात चालू असतात. एप्रिलमध्ये पदवीच्या सर्व परीक्षा झाल्या आहेत तरी अजून या परीक्षांचे निकाल लागलेले नाहीत. हे सर्व विद्यापीठाचं अपयश आहे. या सर्व उशिरामुळे विद्यार्थ्यांचे खूप नुकसान होत आहे. त्यांच्या भविष्याशी आणि करिअरशी हे विद्यापीठ खेळत आहे. पेपर तपासण्याची ऑनलाइन सिस्टम ही अत्यंत चुकीची आहे. वारंवार यात घोळ होत असतात. त्यामुळे विद्यार्थ्यांना मिळणाऱ्या मार्कांवर ही प्रश्नचिन्ह उभे राहतात. अशा चुकीच्या सिस्टममुळे पेपर तपासणीमध्ये खूप घोळ होतात. या सर्व गोष्टींवर कुलगुरूंचं लक्ष हवं. पण असं दिसत नाही. सर्व विद्यापीठातील सर्व अधिकारी मौन बाळगून गप्प आहेत. असंच चालत राहिलं तर भविष्यात मुंबई विद्यापीठात कोणी शिक्षण घेऊ की नये याचा विचार मुलं करतील. म्हणून विद्यापीठाने या सर्व त्रुटी लवकरात लवकर सुधाराव्यात हीच ईच्छा.
बिपिन जाधव, वेलिंगकर इन्स्टिट्यूट ऑफ मॅनेजमेंट

संवादाचा अभाव
वेळेचं नियोजन नसणं, विदयार्थी आणि विद्यापीठ यातील संवादाचा अभाव, व्यवस्थापनातील अपुरे नियोजन यामुळे मुंबई विद्यापीठ हे हल्लीच्या काळात अनेक कारणांनी चर्चेत आहे. ऑनलाइन अससेसमेंट ही प्रक्रिया नक्कीच चांगली आहे, पण त्याबाबतीत घाईने घेतलेले निर्णय, प्राध्यापक आणि विद्यापीठ यातील संवादाचा अभाव तसंच अपुरे मार्गदर्शन यामुळे शेवट्याच्या वर्षाचा निकाल हा रखडला आहे. त्याचा नक्कीच त्रास हा पुढील अभ्यासासाठी मुलांना सहन करावा लागणार आहे. त्याकरता तक्रार निवारण यंत्रणा आणि तक्रारी वेळीच सोडवण्याकरता प्रत्येक अभ्यासक्रमासाठी एक व्यक्ती असणं गरजेचं आहे. ही प्रक्रिया जलद गतीने झाली तर विद्यापीठ निकाल आणि त्यानंतरची प्रक्रिया योग्य वेळेत पूर्ण करू शकते. मुख्य परीक्षा आणि त्यानंतर घेण्यात येणारी केटी परीक्षा यामधील अंतर खूप असल्याने, पुढील परीक्षेचा अभ्यास त्यासोबत सांभाळताना विद्यार्थ्यांची तारंबळ उडते. तसंच पुर्नमूल्याकंनसारखी प्रक्रिया मुख्य परीक्षे आधी होणं गरजेचं आहे. प्रत्येक निकालाची ७-८ दिवसांनी दखल घेणं, कुलगुरू आणि विद्यार्थी यातील संवाद, वेळेचं नियोजन आणि अद्यावत वेबसाईट यासारखा गोष्टी झाल्या तर विद्यापीठ आपला कारभार योग्य प्रकारे सांभाळू शकतं.
निखिल मालवणकर, डहाणूकर कॉलेज

नियोजनबद्धतेचा काम करावं
मुंबई विद्यापीठ आणि गोंधळ हे आता समीकरणच तयार झालं आहे. राज्यपालांनी ३१ जुलैची मुदत दिल्यानंतर विद्यापीठ जागे झालंय, ही खरंच लाजिरवाणी गोष्ट आहे. इतक्या घाईमध्ये केलेल्या मुल्यांकनामुळे विद्यार्थ्यांचे नुकसान होणार आहे. विद्यापीठाने नियोजनबद्ध कामं करणं गरजेचं आहे. प्रत्येक अभ्यासक्रमा करता योग्य अशा व्यक्तींची निवड योग्य वेळेत करुन निकाल वेळेत लावणं अपेक्षित आहे. गरज भासल्यास पेपर तपासणी करणाऱ्यांसाठी योग्य त्या मार्गदर्शिका आणि ट्रेनिंग देण्यात यावं. पेपर योग्य रितीने तपासणी केल्यामुळे विद्यार्थ्यांचा बहुमूल्य वेळ वाचेल आणि त्यांच्या पुढील शैक्षणिक वाटचालीमध्ये अडथळा येणार नाही.
सत्यजित महाबरे, व्हीइएस कॉलेज ऑफ लॉ

कायस्वरुपी उपायांची गरज
मुंबई विद्यापीठाच्या सुस्त कारभारामुळे प्रत्येक विद्यार्थी त्रस्त आहे. निकाल उशीरा लागल्याने अनेकांना विनाकारण परिणामांना सामोरं जावं लागतं. विद्यापीठ हजारोंच्या संख्येने परीक्षा घेत असले तरीदेखील अद्याप निम्म्या कोर्सेसचेही निकाल हाती आलेली नाहीत. कुलगूरूंनी याकडे जातीने लक्ष देऊन हा प्रश्न कायमस्वर्रूपी सोडवला पाहिजे. कारण या कारभारात प्रत्येक स्तरातील विद्यार्थी भरडले जातात. अनेकांचं भविष्य टांगणीला लागतं.
प्रतिक कोळी, एस. के. सोमैय्या कॉलेज

गरज वेळेचे धडे गिरवण्याची
मी टीवाय बीएमएमची परीक्षा दिली आहे. पण अजून आमचा निकाल लागलेला नाही. अनेक नोकरीच्या संधी समोर आल्या पण पास असल्याचा पुरावा नसल्याने नोकरी हातातून गेली. हा रखडलेला निकाल सध्या शिक्षणसंस्थेच्या कामकाजाची ओळख करून देत आहे, असं कुठेतरी जाणवतंय. हे फक्त मलाच नाही तर लाखो विद्यार्थ्यांना जाणवलं असेल. विद्यार्थ्यांना वेळेचे नियम पाळा, वेळ वाया घालवू नका, असं बरंच काही शिकवलं जातं. एवढंच नाही तर एखादं काम करताना मनापासून करा, असंसुद्धा शिकवलं जातं. हे सगळं आपण जिथं शिकलो ती शिक्षणसंस्थाच वेळ पाळत नसेल तर कोणत्या अर्थाने आपल्याला वेळेचे धडे दिले जातात. त्यात आता जो वेळेचा गोंधळ करून ठेवला आहे, त्याचं तर आणखीनच टेन्शन विद्यार्थ्यांना आलं असेल. कारण आता पेपर तपासताना घाई नक्कीच झाली असणार. मग या घाईत जरा जरी मार्कांचा गोंधळ झाला तर पुढे पुन्हा फेर तपासणी आणि पुन्हा निकालाला अंतर म्हणजे विद्यार्थ्याचं भविष्य अंधारतच. त्यामुळे वेळेचे नियम शिक्षणसंस्थेने पाळणं खूप गरजेचं आहे.
प्रज्ञा खैरे, रुईया कॉलेज

निकालाचेही वेळापत्रक आखावे
आदर्श विद्यापीठ कसं असू नये याचं उदाहरण म्हणजे मुंबई विद्यापीठ! कारण विद्यापीठाचा इतिहास आणि त्याची ब्रिटिशकालीन इमारत हे एवढंच काय ते मिरवण्यासाठी उरलं आहे. ऑनलाइन परीक्षणात गोंधळ हा तर एक बहाणा झाला. विद्यापीठ नियोजन करते की नाही हाच एक प्रश्न पडतो. एका झटक्यात असे ऑनलाइन परीक्षणाच्या निर्णयाची अंमलबजावणी करणं किती धोकादायक ठरतं हे या गोंधळातून सिद्ध होतं. विद्यापीठाने परीक्षेच्या वेळापत्रकानुसार निकालाचे वेळापत्रक आखून त्याचे काटेकोर पालन करायला हवं.
सौरभ तळेकर, अस्मिता कॉलेज ऑफ लॉ

दुर्लक्ष नको!
आजकाल विद्यापीठाचे बहुतांशी कामकाज ऑनलाइन होते, पण अजूनही १००% कामकाज ऑनलाइन झालेलं नाही. तेव्हा या ५०% ऑनलाइन आणि ५०% ऑफलाइन(कागदोपत्री) व्यवहारांमध्ये मुंबई विद्यापीठाने योग्य तो समतोल साधला पाहिजे. एक काम सांभाळताना दुसऱ्या कामाकडे दुर्लक्ष झालं, तर आता पदवी परीक्षांच्या निकालांना जसा उशीर झाला, तसे आणखीन चुकीचे प्रकार घडतील. ते न व्हावं यासाठी विद्यापीठाने योग्य पावलं उचलली पाहिजेत. आपल्या कामात दिरंगाई होऊ नये, हे पाहिलं पाहिजे. तरच हजारो-लाखो विद्यार्थ्यांचा मुंबई विद्यापीठावरचा विश्वास सार्थ ठरेल.
हेमाद्री लुडबे, रुईया कॉलेज

आरजे मलिष्काच काय, तर मुंबईवर प्रेम करणाऱ्या प्रत्येकाला इथल्या समस्या-अडचणी मांडण्याचं पूर्ण स्वातंत्र्य आहे. त्यासाठी कोणाच्या परवानगीची आम्हाला गरज वाटत नाही, अशा स्पष्ट शब्दांत तरुणाईनं आपली भूमिका 'युवा कट्टा'च्या माध्यामातून स्पष्ट केली आहे. मुंबईच्या नागरी समस्या सोडवणं आणि या जाणिवेपोटी कोणी काही बोललं तर त्याला अपमान समजण्यापेक्षा खिलाडूवृत्तीनं समस्या सोडवण्यासाठी प्रयत्न करणं गरजेचं असल्याचं तरुणाईचं मत आहे. मलिष्काच्या घरी डेंग्यूच्या अळ्या सापडणं हा निव्वळ योगायोग असूच शकत नाही. आपल्या चुका दाखवल्या म्हणून अशा पद्धतीनं राग काढणं योग्य नसल्याचंही तरुणाईनं सांगितलं आहे.

यावेळच्या युवा कट्टात सहभागी झालेलं मुंबई विद्यापीठ आणि संलग्न कॉलेजेस

• सेंट झेविअर्स कॉलेज (चर्चगेट)
•एच. आर कॉलेज (चर्चगेट)
•बी. एम. रुईया गर्ल्स कॉलेज (ग्रँट रोड)
•चेतना कॉलेज (वांद्रे)
•साठ्ये कॉलेज (विलेपार्ले)
•डहाणूकर कॉलेज (विलेपार्ले)
•तोलानी कॉलेज ऑफ कॉमर्स (अंधेरी)
•भवन्स कॉलेज (अंधेरी)
•टी.पी. भाटिया ज्युनिअर कॉलेज ऑफ सायन्स (कांदिवली)
•विवेक कॉलेज ऑफ कॉमर्स (गोरेगाव)
•संस्कारधाम कॉलेज (गोरेगाव)
•एम.डी कॉलेज (परळ)
•रुईया कॉलेज (माटुंगा)
•गुरु नानक कॉलेज (माटुंगा)
•पोदार कॉलेज (माटुंगा)
•वेलिंगकर इन्स्टिट्यूट ऑफ मॅनेजमेंट (माटुंगा)
•एस. के. सोमय्या कॉलेज (विद्याविहार)
•झुनझुनवाला कॉलेज (घाटकोपर)
•जोशी-बेडेकर कॉलेज (ठाणे)
•एल. जे. एन. जे कॉलेज (भांडुप)
•सेंट गोन्सालो गार्सिया कॉलेज (वसई)
•सीएचएम कॉलेज (उल्हासनगर)
•जीवनदीप कॉलेज (गोवेली)

परिस्थितीशी जुळवून घेणारा मुंबईकर
मनुष्याचं एक खास वैशिष्ट्य म्हणजे तो कोणत्याही परिस्थितीशी लवकर जुळवून घेतो. याचप्रमाणे देशाच्या आर्थिक राजधानीत राहणाऱ्या मुंबईकरांनी इथल्या खड्यांशी आणि त्यामुळे होणाऱ्या ट्रॅफिकची सवयच लावून घेतली आहे. फक्त खड्डेच नाहीत तर उघड्यावर टाकला जाणारा कचरा तसेच नालेसफाईची अधुरी कहाणी हे सर्व जून महिन्यातील चर्चा करण्यासाठी आवडते विषय असतात. यामुळे मुंबई महापालिकेच्या कारभारावर अनेकदा टीकाही केली जाते, परंतु योग्य ते उपाय करण्यात आपली पालिका नेहमीच कमी पडते. माझ्या मते, तरी मलिष्काने ज्या प्रकारे याला विरोध केला तो बरोबरच होता व तिने निवडलेलं माध्यम तर त्याहूनही चांगलं होतं, हे नक्की.
शुभम फाटक, विवेक कॉलेज

कैफियत आमच्या मुंबईची
मुंबईच्या रस्त्यांचे वर्णन काय करावं! कारण रस्त्यांवर खड्डे नसून खड्ड्यातच रस्ते रुतलेले आहेत. 'खडी एकीकडे अन् डांबर दुसरीकडे' अशा या खड्ड्यांमुळेच मुंबईचा वेग मंदावतो. यावरच भाष्य करणाऱ्या आरजे मालिष्काच्या व्हिडीओला प्रचंड प्रतिसाद मिळाला. तिने धाडसाने म्हटलं व संपूर्ण मुंबईकर तिच्या बाजूने उभे राहिले. हे आणखी काही नव्हे तर मुंबईकरांनी उठवलेला आवाज होता. तिने धाडसाने मुंबईकरांची कैफियत मांडली म्हणून तिच्यावर टीका कराव्यात का? हे मुळातच अयोग्य आहे. आरजे मालिष्काच्या सोशल मीडियावरील एका टीकास्त्रगीताने सत्ताधाऱ्यांना मात्र खडबडून जागं केलं व लोकांचाही तिला उत्तम प्रतिसाद मिळाला. हे काही वेगळं नसून एकीचे बळ आहे. एकी असल्यास महासत्तेलाही नमवता येतं, हे आपल्याला आता सिद्ध करावं लागेल.
विशाल चव्हाण, विवेक कॉलेज ऑफ कॉमर्स

उगाच कांगावा कशासाठी?
आरजे मलिष्काने मुंबई महानगरपालिकेवर केलेल्या गाण्यांवरून सध्या त्यांच्यातील वाद शिगेला पोहोचलाय. माझ्या मते, मलिष्काने केलेलं गाणं अगदी योग्य आहे. मुंबईच्या रस्त्यांचे झोल आणि त्यामुळे झालेले मोठमोठे गोल-गोल खड्डे, हे तिने मांडलं. यामुळे मुंबई महानगरपालिकेच्या भोंगळ कारभाराची मलिष्काने केलेली पोलखोल ही योग्यच आहे. तिला गप्प करण्यासाठी बीएमसीच्या सत्ताधाऱ्यांनी मुद्दाम मलिष्काच्या घराची तपासणीची चालबाजी केल्याचं दिसून येतं. दिसून ही न दिसण्यासारखा कांगावा बीएमसी करतेय. दरवर्षी मुंबईची अवस्था मात्र 'जैसे थे'च आहे. याकडे सालाबादप्रमाणे मुंबई महानगरपालिका दुर्लक्ष करते. मलिष्काचं म्हणणं योग्यच आहे आणि तिला आमचा पूर्ण पाठिंबा आहे.
दर्शना गायकवाड, जीवनदीप कॉलेज

पोलखोल योग्यच
चार चौघात बोलल्याशिवाय आपल्याला आपली चूक कळतंच नाही, याचं उत्तम उदाहरण म्हणजे सद्यस्थिती. आपण दरवर्षी कितीही तक्रार केली तरी या मोठ्या समस्यांकडे बीएमसी दुर्लक्ष करते. मला असं वाटतं की, जे आरजे मलिष्काने आपल्या धम्माल गाण्यातून मुंबईच्या रस्त्यांना पडलेले 'गोल गोल खड्डे' चर्चेत आणले, माझ्या मते हे योग्यच आहे. मला तरी असं वाटतं की, त्या टीकेने तरी आता महानगरपालिका रस्ते, गटारे व नालेसफाई इ. सर्व कामं करण्यास सुरुवात करेल. पण त्याचबरोबर आपणही आपल्या देशाची स्वच्छता राखली पाहिजे. तेव्हाच 'आपला देश, स्वच्छ देश' ही संकल्पना साकार होईल.
कांचन गावस्कर, एच. आर कॉलेज

समस्या मांडणं चुकीचं नव्हे
सध्या मलिष्काचं मुंबई महानगरपालिकेवरचं गाणं सोशल मीडियावर चांगलंच व्हायरल झालंय. मुंबईतील स्थानिक तसंच आपण सर्वजण काहीनाकाही समस्यांना तोंड देत असतो. मग ते रस्त्यांवर पडलेले खड्डे असो किंवा तुंबलेली गटारं असो व त्याच बरोबर आलेले साथीचे रोग तर हा हा हा म्हणता पसरतात. हे दरवर्षीचं चित्र झालंय. सर्व सामान्यांच्या या अडचणी मलिष्काने आपल्या गाण्यातून दर्शवल्या आहेत. महानगरपालिकेला तिचं हे धमाल गाणं चांगलंच झोंबलं आहे. मला नाही वाटत की, आरजे मलिष्काने लोकांच्या समस्या मांडून कोणताही गुन्हा केला आहे. मलिष्काविरूद्ध तक्रार करण्याऐवजी महानगरपालिका रस्त्यांचे खड्डे भरण्यासाठी व रस्त्यांची काळजी घेण्यासाठी पुढाकार का घेत नाही? जेणेकरून होणाऱ्या दुर्घटना टाळता येतील.
श्रध्दा गोंजारे, डहाणूकर कॉलेज

खरंच भरोसा नाय!
इतके वर्ष व्यंगचित्राच्या माध्यमातून टीका केली जात असे. आता आरजे मलिष्काने व्हिडीओद्वारे टीका केली आणि ते सत्ताधाऱ्यांना चांगलंच झोंबलं. मलिष्काने मांडलेल्या समस्या चुकीच्या नाहीत. बीएमसी रोज सुमारे दोन करोड लोकांना सेवा देते आणि मुंबईची लोकसंख्या व वर्दळ पाहता मुंबई महानगरपालिकेची हे सगळं करताना दमछाक होतेय, असं दिसतंय. त्यात भ्रष्टाचार हा ओघाने आलाच, कारण त्याशिवाय कामं करणं निव्वळ अशक्यच! एका अर्थी पाहिलं तर मलिष्काने गाण्यात मांडलेल्या समस्या मुंबईकर रोज सहन करतो. मुंबई तुला बीएमसीवर भरोसा नाय काय? या आरजे मलिष्काच्या गाण्याला मिळालेला प्रतिसाद मात्र धडाकेबाज होता आणि माझ्या मते, आरजे मलिष्काने हे योग्यच केलं.
शर्वरी तावडे, डहाणूकर कॉलेज

अर्ध्याहून अधिक समस्या खड्ड्याआडच
काही दिवसांपूर्वी मलिष्काचे 'मुंबई तुला बीएमसीवर भरोसा नाय का?' हे गाणं चांगलंच व्हायरल झालं. मुंबईकरांनी ते गाणं डोक्यावर घेतलं, कारण या गाण्यात मुंबईकरांच्या समस्यांवर प्रकाश टाकण्यात आला आहे. मुंबई महानगरपालिकेच्या भोंगळ कारभारावर टीका करणारा व्हिडीओ खिलाडू वृत्तीने घेण्याऐवजी राजकीय पक्षाने त्यावर आक्रमक पवित्रा घेतला आणि तिथेच अनेक चर्चा तसंच कारवायांना पाझर फुटलं. हे सर्व चित्र पाहता इतर अनेक समस्यांवर आवाज उठवणं तर सोडाच, पण सोशल मीडियावरच्या विविध पोस्टवर कमेंट करणं किंवा त्या पोस्ट शेअर करणं याचाही दोनदा विचार करावा लागतोय. कारण एखादी गोष्ट पोस्ट करताना त्यावर कोणते राजकारणी किंवा राजकीय पक्ष टीका करतील आणि त्यावरुन पुढे काय घडेल? या चिंतेने नागरिकांच्या अनेक समस्या खड्ड्याआडच राहिल्या आहेत.
जुईली पाटील, डहाणूकर कॉलेज

ऐका नागरिकांच्या हाका
बृहन्मुंबई महानगरपालिका हे नाव कानावर पडताच किती भक्कमपणा जाणवतो. पण हाच नावातील भक्कमपणा कामातूनही जाणवला असता तर मुंबईकरांना अधिक आनंद झाला असता. नागरिकांना गुणवत्तापूर्ण जीवनशैलीचा अनुभव घेता यावा यासाठी दर्जेदार नागरी सेवा समर्पित करण्याची बृहन्मुंबई महानगरपालिकेची ऐतिहासिक परंपरा आहे. पण खरंच आजही ही परंपरा जपली जातेय का? खड्ड्यांमुळे निष्पाप लोकांचे होणारे अपघात, चालता-चालता निर्दोष माणसांवर पडणारी झाडं, तुंबलेली गटारे यामुळे सभोवतालच्या परिसरात साचणारे पाणी अशा अनेक समस्या भेडसावत असल्या तरी निमूटपणे आपलं आयुष्य जगणारे मुंबईकर जबाबदार की महानगरपालिका? सर्व मुंबईकरांच्या वतीने बोलणाऱ्या या सर्वसामान्य मुंबईकरांची हाक कृपा करून ऐका. किमान या निष्पाप जनतेकडे बघून तरी एक ठोस पाऊल उचला!
वैभव राणे, श्री. टी.पी. भाटिया ज्युनिअर कॉलेज ऑफ सायन्स

सरकारी निष्क्रियतेचा परिणाम
रस्त्यांवरील खड्डे मुंबईकरांसाठी नेहमीच त्रासदायक ठरले आहेत. गेली कित्येक वर्षं मुंबईकर या समस्येला तोंड देत आहेत. आरजे मलिष्काने आपल्या गाण्यातून सद्यपरिस्थितीवर टीका करताच सत्ताधाऱ्यांनी त्यावर नाराजी व्यक्त केली आणि आरजे मलिष्काच्या घरी डेंग्यूच्या अळ्या सापडल्या म्हणून तिच्यावर कारवाई केली. कारवाई करणं चुकीचं नाही, परंतु टीका केली म्हणून नंतर त्याविरोधात कारवाई केली हे चुकीचं आहे. खरंतर लोकप्रतिनिधी हे जनतेने निवडून दिलेले असतात. लोकप्रतिनिधींनी जनतेच्या समस्या सोडवणं हे त्यांचं कर्तव्य आहे. दुर्देवाने सत्ताधाऱ्यांना या गोष्टीची जाणीव नाही. आरजे मलिष्काने गाण्याच्या माध्यमातून टीका केली यात चुकीचं काहीच नाही. सत्ताधाऱ्यांची निष्क्रियता या सर्व गोष्टींना कारणीभूत आहे. या समस्येवर कायमस्वरुपी तोडगा काढण्याची गरज निर्माण झाली आहे.
वैभव पुरव, डहाणूकर कॉलेज

व्हिडीओमध्ये गैर काय?
'स्वतः मेल्याशिवाय स्वर्ग दिसत नाही', हे खरंच आहे. आज प्रत्येक माणसाला कितीतरी समस्यांना तोंड द्यावं लागतंय. मग तो प्रश्न पाण्याबाबत, स्वच्छतेच्या, शौचालयाच्या अथवा रस्त्यांच्या खड्ड्यांचा असो. वार्षिक आर्थिक अहवालामध्ये महानगरपालिका करोडो रुपये रस्त्यांवर खर्च केल्याचा अहवाल मांडते. मग तरीसुद्धा हे खड्डे का बुजत नाही. खंताची बाब म्हणजे आजही आपल्या देशात भ्रष्टाचार संपलेला नाही. आरजे मलिष्काच्या व्हिडीओत मला तरी काहीच गैर वाटलं नाही. तिच्यावर केलेली कारवाई ही पूर्णतः चुकीची आहे असं माझं ठाम मत आहे. फरक फक्त इतकाच की तिने एका सामान्य माणसाला होणाऱ्या त्रासाला गाण्याद्वारे वाचा फोडण्याचं काम केलं.
भक्ती पालांडे, तोलानी कॉलेज ऑफ कॉमर्स

माफक अपेक्षा
मलिष्कालाही एक व्यक्ती म्हणून मत मांडण्याचा पूर्ण अधिकार आहेच. तिला लोकांकडून मात्र मोठ्या प्रमाणात प्रतिसाद मिळत आहे. एखाद्या व्यक्तीला त्याची मतं मांडण्याचा पूर्ण अधिकार आहे, तेच मलिष्काने केलं आणि त्यात मला काही गैर वाटत नाही. रस्त्यांवरील खड्डे हा प्रत्येक पावसाळ्यातील चर्चेचा विषय आहे. आपल्या कामात सत्ताधारी कुठे तरी कमी पडताना दिसत आहे, म्हणूनच मलिष्काच्या घरात डेंग्यूच्या आळ्या सापडल्याबाबतची कारवाई न समजण्या इतपत कोणीही अजाण नाही. पण निदान या प्रकारातून का होईना सरकार लोकांच्या समस्येकडे लक्ष देईल अशी माफक अपेक्षा बाळगली तर काही हरकत नाही.
आदर्श मेहतारी, सीएचएम कॉलेज

फक्त तक्रार म्हणूनच बघावं
सरकारकडे आपल्या तक्रारी मांडण्यासाठी सोशल मीडियाचा वापर करणं हे काही नवीन नाही. पण मलिष्काने हे वेगळ्या पद्धतीने केले आहे आणि तिच्या या गोष्टीला तरुण वर्गाबरोबरच सर्व सामान्य लोकही मोठ्या संख्येने पाठिंबा दर्शवत आहे. रस्त्यांची झालेली दुर्दशा ही लोकांसाठी व त्याच्या तक्रारी सरकारसाठी काही नवीन नाही. पण या प्रकरणात झालेली मुस्कटदाबी ही अत्यंत चुकीची आहे. यामुळे सरकार 'अभिव्यक्ती स्वातंत्र्यावर' गदा आणण्याचा प्रयत्न करत आहे, असं मला वाटतं. सूडाच्या भावनेने मलिष्काच्या घरात डेंग्यूच्या आळ्या सापडल्याबद्दलची कारवाई अत्यंत चुकीची आणि बालिशपणाची वाटते. माझ्या मते, तरी मलिष्काने केलेल्या कृतीतून पालिकेची टर उडवलेली नसून फक्त वेगळ्या पद्धतीने तक्रार मांडलेली आहे. तेव्हा पालिकेने या गोष्टीकडे फक्त तक्रार म्हणूनच बघावं.
ओमकार आर्डे, सीएचएम कॉलेज

रस्त्यात खड्डे की खड्ड्यात रस्ते?
सालाबादप्रमाणे याही वर्षी महानगरपालिकेच्या अनेक विभागांमधील रस्त्यातील खड्ड्यांचा आकार पावसामुळे आणखीन गोलगोल होत आहेत. बहुतेक ठिकाणी रस्ते खड्डेमय झाले असून, त्यातूनच वाहन चालकांना आणि सामान्यांना आपला जीव सांभाळून मार्ग काढावा लागतो. मुंबईतील रस्त्यांची अवस्था अशी झाली आहे, की 'रस्त्यात खड्डे की खड्ड्यात रस्ते' हे आजच्या घडीला सांगणं कठीण आहे. मुंबईतील खड्डे पालिकेच्या सभागृहापासून राज्य सभेच्या अधिवेशनापर्यंत पोहोचले. पण अद्याप खड्डे बुजवण्याच्या कामास पालिका प्रशासनाला मुहूर्त मिळालेला नाही.
यज्ञेश कदम, साठ्ये कॉलेज

आवाज उठवला म्हणून दोषी?
खूप व्हायरल झालेला आरजे मलिष्काचा व्हिडीओ आजही सोशल मीडियावर धुमाकूळ घालतोय. मलिष्काने या व्हिडीओतून सामान्य लोकांच्या खऱ्या समस्या मांडण्याचा प्रयत्न केला आहे आणि मी याला सहमत आहे. बोलणारी जरी फक्त मलिष्का असली तरीही ती सर्वांच्या मनातलं बोलली. पावसाळ्यात प्रत्येकाच्या घरासमोर छोटे-छोटे खड्ड्यांरुपी तलाव पाहायला मिळतात. मलिष्काने यावर चर्चा न करता आवाज उठवला म्हणून तिला दोष दिला जातोय. तिच्यावर कारवाई करण्यापेक्षा रस्ता दुरुस्तीची कामं केली तर जास्त बरं होईल.
रुचिका घाडी, सेंट गोन्सालो गार्सिया कॉलेज

दिशाभूल करण्यात पटाईत
आता पर्यंत अनेक समस्या मुंबई महानगरपालिकेकडून सोडवल्या गेल्या आहेत. पण राहिला प्रश्न खड्ड्यांचा तर खड्ड्यांमुळे होणारे अपघात आणि प्रवासातली अडचण याकडे दुर्लक्ष करुन कसं चालेल. मान्य आहे सर्व सुविधा बीएमसी मुंबईकरांना पुरवते, पण मग खड्ड्यांची समस्या का सोडवू शकत नाही? राहिला प्रश्न मलिष्काचा तर तिने अत्यंत प्रभावी माध्यमाचा योग्य पद्धतीने वापर केला आहे. मग सोशल मीडियाद्वारे मलिष्काने ही समस्या समोर आणली, तर त्यात गैर काय आहे? सद्यस्थिती नाकारु शकतो का आपण? मग लगेचच काही दिवसात मलिष्काच्या घरी आळ्या सापडणं हा योगायोग कसा असू शकतो? एकंदरीत पालिका सर्वसामान्यांची दिशाभूल करते आहे.
नेहा जाधव, जोशी-बेडेकर कॉलेज

रस्त्यांची अवस्था बिकट
प्रसिद्ध आरजे मलिष्का हिच्या 'मुंबई तुला बीएमसीवर भरोसा नाय का?' हा व्हिडीओ चांगलाच व्हायरल झाला आहे. आरजे मलिष्काने व्हिडीओच्या माध्यमातून विचारलेल्या प्रश्नाचे उत्तर अर्थातच 'बीएमसीवर भरवसा नाही' असाच आहे. तिने बृन्हमुंबई महानगरपालिकेच्या भोंगळ कारभारावर भाष्य केलंय. मलिष्काच्या याच गाण्यावरुन सत्ताधाऱ्यांना चांगल्याच मिरच्या झोंबल्या आहेत. दरवर्षी पावसाळयात रस्त्याची अवस्था फार बिकट असते. रस्त्यावरील खड्ड्यांमुळे मोठ्या प्रमाणात अपघात होतात आणि लोकांना जीव गमवावा लागतो. अशा दुर्घटनांना जबाबदार कोण? मुंबईकरांच्या समस्यांची जाणीव राजकारण्यांना होईल का? यासारखे अनेक प्रश्न आरजे मलिष्काच्या गाण्यामुळे उपस्थित होतात.
प्रथमेश पाटील, संस्कारधाम कॉलेज

तात्पुरती मलमपट्टी
खरंच मुंबईकरांची ही नेहमीच समस्या आहे, अगदी अनुवांशिक आजारासारखी आहे. या आजारावर सरकार तात्पुरती मलमपट्टी करतं, पण यातून कायमची सुटका कधी मिळणार आहे ते त्यांनाच माहीत असावं. टर उडवण्याची वेळ सरकारनेच लोकांवर आणली आहे. एका आरजेने राजकारण्यांची किंवा पालिकेच्या कारभाराची अशी टर खेचणं योग्य नाही. पण जर सरकार यावर काहीच उपाय शोधत नसेल तर मग हे असं काही केलं की ते झोबण्याची काहीच गरज नाही. लोकांनाच सरकारला वारंवार त्यांच्या कामाची आठवण करून द्यावी लागते, हेच आपलं दुर्देव म्हणावं लागेल. पण हे सगळं होऊन तर सरकारचे डोळे उघडले तर त्याचा काही तरी फायदा होईल.
प्रतीक्षा शिंदे, बी. एम. रुईया गर्ल्स कॉलेज

परिस्थिती 'जैसे थे'
आपल्या धमाल गाण्यातून मुंबईच्या रस्त्यांना पडलेले 'गोल-गोल खड्डे' आरजे मलिष्काने चर्चेत आणले. हा एक प्रकारचा राजकारण्यांना मारलेला टोलाच आहे. एवढी वर्षं मुंबईकर या समस्येवर आवाज उठवत आहेत तरीही परिस्थिती 'जैसे थे'च आहे. मलिष्काच्या निमित्ताने का होईना आता तरी मुंबईकरांच्या समस्यांची जाणीव राजकारण्यांना होईल अशी अपेक्षा होती. पण त्यांनी त्यावर उपाय न करता तिचा आवाज दाबण्याचा प्रयत्न केला. त्यांना मुंबईतले खड्डे दिसत नाहीत. पण मलिष्काच्या घरातील अळ्या दिसल्या. मलिष्काने आवाज उठवला म्हणून कारवाई करण्यात आली. मलिष्काने एक गाणं तयार करून या समस्येकडे सर्वांचं लक्ष वेधून घेतलं, तर त्याच्यावर केवढ्या चर्चा झाल्या. त्याऐवजी या समस्येवर वेळीच उपाययोजना केली असती तर जनतेला या त्रासातून मुक्ती मिळाली असती.
हेमांगी पाटील, भवन्स कॉलेज

सारवासारव करण्यात पुढे
इतके पैसे खर्च करून जर रस्त्यांची दुरावस्था इतक्या कमी काळात होत असेल तर यासाठी जाब विचारावा तर सत्ताधाऱ्यांना फारच त्रास होऊ लागतो. मालिष्काने मुंबईकरांची व्यथा मांडली खरी त्यानंतर या गोष्टीचे लगेच पडसाद उमटले व गाण्याच्या रुपात तिला प्रतिउत्तर मिळालं. पण याच रस्त्यांच्या दुरावस्थेमुळे खड्ड्यांच्या कारणाने अनेक जणांचे जीव जातात तेव्हा मात्र या सत्ताधाऱ्यांना अजिबात फरक पडत नाही का? कारण याची दखल घेणं म्हणजे अगदी निरर्थक, अशी यांची धारणा असते. काम करूनसुद्धा पाऊसच खूप पडत असल्यामुळे रस्त्यांची दुरवस्था होते, अशी सारवासारव करण्यास हे सत्ताधारी पटाईत असल्याचं सर्वसामान्यांच्या निदर्शनास आलंय. परंतु ही जनता काही अशी कारण खपवून घेण्यास मूर्ख नाही याची दखल सत्ताधाऱ्यांनी घेण्याची वेळ आता आली आहे.
सायली शिंदे, भवन्स कॉलेज

सामान्यांनीच ठोस पावलं उचलावीत
योग्यप्रकारे सोयी-सुविधा देण्यास मुंबई महानगरपालिका अपुरी पडत आहे. मुंबईत रस्ते, पाणी, सांडपाण्याची व्यवस्था, वीजपुरवठा, आरोग्य आणि शिक्षण या सेवा मुंबईकरांना देणं बंधनकारक आहे. मात्र त्यांची शहानिशा न करताच केवळ कागदावर रेघोट्या मारून पालिकेचा कारभार उत्तम सुरू असल्याचं भासवत जात आहे. पण नागरिकांनी वास्तव काय आहे याची पडताळणी करावी आणि त्यानुसार पाऊल उचलावे. आता सामान्यांनीच काही तरी करण्याची वेळ आली आहे. सगळ्यासाठी पालिकेला दोष देत किती वेळ बसणार? हाही प्रश्न आहेच.
मितेश क्षीरसागर, जीवनदीप कॉलेज

जागरुक नागरिकाची भूमिका महत्त्वाची
आज हा विषय सोशल मीडियावर उचलून धरला म्हणून, मुंबईतील रस्त्यांची अवस्था कशी आहे, हे लोकांना समजतंय का? हा एक प्रश्नच आहे. आपण आपल्या भागातील रस्त्यांची किंवा इतर परिसरातील समस्यांची योग्य ती जाणीव आपण निवडून दिलेल्या उमेदवाराला करुन दिली तर पुढे काही प्रश्नच उरणार नाहीत. कारण आमच्या विभागातली कामं नियमित आणि योग्य त्यावेळी चांगल्या दर्जाची व्हायला हवी. त्यासाठीच आम्ही तुम्हाला निवडून दिलं आहे. असे प्रश्न आपण विचारले असता त्या उमेदवारालासुद्धा आपल्या प्रश्नाचं उत्तर द्यावं लागेल. त्याचं प्रत्युत्तर म्हणून तरी त्याला काम करावं लागेल. यांना आपण आपल्या कामांसाठी निवडलेले आहे. आपण जागरूक नागरिकाप्रमाणे जाब विचारला तर नक्कीच या भ्रष्ट राजकारण्यांना आपल्या कामाची योग्य ती जाणीव होईल.
राणी अलगुडे, मुंबई विद्यापीठ

ऑनलाइन व्यासपीठावर मांडण्यात आलेल्या प्रतिक्रिया

दृष्टिकोनातून विचार करणं गरजेचं
काम करायचं सोडून त्या मलिष्काच्या घरातल्या अळ्या शोधण्यात जास्त उत्साही असलेली महानगरपालिका सध्या टोलेबाजी करण्यात व्यस्त आहे. हल्ली चर्चेत असलेल्या आरजे मलिष्काच्या गाण्याने पालिकेला चांगलंच झोंबलं. याचं सकारात्मक उत्तरही पालिकेला देता आलं असतं. पण तसं न करता ही गाण्याची जुगलबंदी अद्याप चालूच आहे. याचा नाहक त्रास सर्वसामान्यांना सहन करावा लागतो. रस्त्यांची ही अवस्था ही प्रत्येक पावसाळ्यात जीवघेणी ठरते. ते पावसाळ्यात खड्डे पडावेत असंच काम केलं जातं. जेणेकरून कंत्राटदाराचा खिसा नेहमी गरम राहील आणि जनतेचे मात्र हाल होतील. याबाबत नेत्यांनी आपली टोलेबाजी न दाखवता परिस्थितीवर सकारात्मक दृष्टिकोनातून विचार करणं गरजेचं आहे.
शीतल कांबळे, मुंबई विद्यापीठ

जाणीव वास्तवाची
सत्ता हातात असली की काहीही करता येतं असेच हे एक उदाहरण म्हणता येईल. वास्तवाची एखाद्या जागरूक नागरिकाने राजकारण्यांना, सत्ताधाऱ्यांना जाणीव करून दिली की, त्या नागरिकालाच आपण कायतरी करावं. किंवा त्याचंच म्हणणं खोटं पाडावं, या दृष्टीची ही वाटचाल आपल्याला दिसून येते. त्या नागरिकाला बोलण्याऐवजी आपण आपल्या कामाकडे सुरुवातीपासूनच जर लक्ष दिलं तर, ते काम योग्य रितीने पार पडलं असतं, असं म्हणायला हरकत नाही. यावर पालिकेने वास्तवाच्या जाणीवेने काम करावं.
अश्विनी गायकर, मुंबई विद्यापीठ

गांभीर्याने विचार करावा
सामान्य माणसाने जर त्यावर भाष्य करण्याचा प्रयत्न केला तर आपले जाणकार आणि जनतेचे हितचिंतक असे प्रतिनिधी त्या गोष्टीला राजकीय वळण देण्याचा प्रयत्न करतात. थोडक्यात समस्या राहिल्या बाजूला आणि सर्व सोशल मीडिया आरजे विरुद्ध राजकीय नेते यावरच चर्चा रंगतायत. उगाचच वैयक्तिक गाऱ्हाणी न मांडता जनतेच्या एका पूर्ण लोकसमूहाचा मुद्दा जर कोणी प्रभावीपणे मांडत असेल तर त्याला आपण प्रोत्साहन देणं गरजेचं आहे, असं मला वाटतं. माणूस आहे तर समस्या आहे आणि समस्या आहेत तर त्यांना सोडवण्यासाठी पण माणूसच आहे. यात काही रॉकेट सायन्स नाही आहे. पण फक्त समस्या काय आहेत हे मांडण्यापेक्षा आपण त्या समस्या सोडवण्यात काही योगदान देऊ शकतो का हे ही पाहावं आणि मगच भाष्य करावं. जनता आणि प्रतिनिधी यांनी मिळून जर गांभीर्याने याचा विचार केला तर समस्या सोडवणं ही काय मोठी बाब नाही.
निखिल वसईकर, व्हीजेटीआय
0000
नवीन सूत्र
आरजे मलिष्काच्या गाण्याने नक्कीच सत्ताधाऱ्यांना मुंबईकरांच्या समस्यांची जाणीव झालेली दिसतेय. म्हणूनच जसं गाणं प्रसिद्ध झालं तसं विविध माध्यमातून आरजे वर टीका करण्यात आली. मजेशीर म्हणजे गाण्याला प्रत्युत्तर म्हणून नवं गाणंही आलं. तिच्यावर जी कारवाई करण्यात आली त्याच्यातून कोठेतरी व्यक्तिस्वात्रंत्र्यावर गदा येतेय असं जाणवतं. समस्येचा तोडगा काढण्यापेक्षा समस्या मांडणाऱ्यावर कुरघोडी हे नवीन सूत्र मात्र रुजू झालंय.
ओंकार बांगर, व्हिजेटीआय

समीकरण मुंबईकरांसाठी नवं नाही
रस्ते आणि खड्डे हे समीकरण मुंबईकरांसाठी काही नवीन नाही. दरवर्षीच पावसाळ्यात मुंबईकरांना रस्त्यांवरच्या खड्ड्यांचा त्रास सहन करावा लागतो आणि दरवर्षी हजारो तक्रारी पालिकेकडे केल्या जातात. पण त्याकडे पालिकेकडून सपशेल कानाडोळा केला जातो. दरवर्षी पावसाळ्याआधी रस्ता दुरुस्तीची कामं सुरु केली जातात. ते पाहून जनता सुटकेचा नि:श्वास सोडते. पण रस्तादुरुस्तीची कामं अर्धवटच सोडलेली दिसतात. सरळ पध्दतीने तक्रारी करून पालिका त्यावर कारवाई करताना दिसत नाही, म्हणून सोशल मीडियाचा आधार घेऊन जर लोकांची बाजू राज्यकर्त्यांसमोर आणली गेली तर त्यात काही वावगं नाही! राज्यकर्त्यांच्या डोळ्यांत अंजन घालायलाच हवं.
नमिता भोसले, व्हीजेटीआय

पाठिंबा नेहमीच
मुंबई ही तुमची आमची सर्वांची आहे. कशीही असली, तरी आपला सर्वांचा तिच्यावर खूप जीव आहे; हे काही वेगळं सांगायची गरज नाही. अगदी मग आपल्या मुंबईच्या लोकलच्या वेळापत्रकातील सतत होणारे बदल असो, तिच्यातील असह्य गर्दी असो किंवा मग बसमध्ये बसल्यावर रस्त्यांवरील खड्ड्यांमुळे होणारे हाल असोत तरीही आपण सामान्य माणूस हे रोजचे त्रास सहन करून आपले कार्य करत असतो. आपल्या देशात सर्वांना बोलण्याचा अधिकार आहे. मग जर आरजे मलिष्काने आपली मतं मांडली तर आपण सर्वांनी तिला साथ दिली पाहिजे, असं मला वाटतं. यात काही शंका नाही की मुंबईत रस्त्यांवरील स्वच्छता व अशी अनेक कामे आपले सरकार खूप चांगल्या प्रकारे करतं. पण तरी सुद्धा मलिष्का यांनी मांडलेल्या समस्यांना आरोप म्हणून न घेता जर सरकारने आपण या समस्यांवर लवकरात लवकर तोडगा काढू असं आश्वासन सर्व सामन्यांना दिलं असतं तर आम्हाला जास्त आनंद झाला असता. शेवटी इतकं सांगायचंय की मलिष्का यांना आमचा सर्वांचा नेहमीच पाठिंबा राहील.
काजल राजवस, व्हीजेटीआय

मित्र…कुणी त्याला दोस्त म्हणतं, कुणी यार म्हणतं, तर कुणी ‘ए भिडू’ असं म्हणत खांद्यावर हात ठेवतो. आपल्या आनंदात सहभागी होणारा आणि दु:खातही आपल्या पाठीशी खंबीरपणे उभा असतो तो मित्रच. आताच्या सोशल मीडियाच्या जमान्यात मात्र फ्रेंडरिक्वेस्ट पाठवून स्वत:चं वजन दाखवण्यापुरतीच ही मैत्री मर्यादीत राहिली आहे. तसंच आपल्याला काहीतरी फायदा होईल या अपेक्षेमुळे मैत्री कुठे तरी स्वार्थीही झालीय, असं मत तरुणाईने युवा कट्टावर मोकळेपणाने मांडलंय. व्हर्च्युअल दुनियेपेक्षा कट्ट्यावर हरवलेला तो हवाहवासा मित्र शोधण्याचा प्रयत्न आम्ही करु, असंही अनेकांचं म्हणणं आहे.

यावेळच्या युवा कट्टात सहभागी झालेलं मुंबई विद्यापीठ आणि संलग्न कॉलेजेस
• सेंट झेविअर्स कॉलेज (फोर्ट)
•विल्सन कॉलेज (गिरगाव)
•एच. आर कॉलेज (चर्चगेट)
•चेतना कॉलेज (वांद्रे)
•गर्व्हमेंट पॉलिटेक्निक कॉलेज (वांद्रे)
•साठ्ये कॉलेज (विलेपार्ले)
•डहाणूकर कॉलेज (विलेपार्ले)
•भवन्स कॉलेज (अंधेरी)
•तोलानी कॉलेज ऑफ कॉमर्स (अंधेरी)
•पाटकर कॉलेज (गोरेगाव)
•विवेक कॉलेज (गोरेगाव)
•बी.एम. रुईया गर्ल्स कॉलेज (ग्रँट रोड)
•रुईया कॉलेज (माटुंगा)
•पोदार कॉलेज (माटुंगा)
•वेलिंगकर इन्स्टिट्यूट ऑफ मॅनेजमेंट (माटुंगा)
•व्हीजेटीआय (माटुंगा)
•गुरू नानक खालसा कॉलेज (माटुंगा)
•के. जे. सोमय्या कॉलेज (विद्याविहार)
•झुनझुनवाला कॉलेज (घाटकोपर)
•वझे-केळकर कॉलेज (मुलुंड)
•जोशी-बेडेकर कॉलेज (ठाणे)
•ज्ञानसाधना कॉलेज (ठाणे)
•पेंढारकर कॉलेज (डोंबिवली)
•बिर्ला कॉलेज (कल्याण)
•वेदांता कॉलेज (विठ्ठलवाडी)
•सीएचएम कॉलेज (उल्हासनगर)
•विवा कॉलेज (विरार)

जादू त्या झप्पीची
जगात काही गोष्टी अशा आहेत की ज्याचं मोल करता येत नाही, त्यापैकी एक म्हणजे मैत्री. मैत्री हा अनमोल ठेवा आहे. कॉलेजच्या कट्ट्यापासून व्हॉट्सअॅपपर्यंत मर्यादित नसून ते एक आपुलकीच अन् प्रेमाचं नातं आहे. संकटात असताना पहिला मदतीचा हात मित्राचा असतो, डोळ्यातले अश्रू पुसायला येणारे हात मैत्रीचे असतात, पाठीवर शाबासकीचे तर कधी धीर देणारे पहिले हात मैत्रीचे असतात. मैत्रीची व्याख्या नसते, तिला व्यक्त करण्यासाठी कधी-कधी शब्दही अपुरे पडतात. शेवटी मैत्री म्हणजे नेहमी सोबत देणारी साथ, आपला मदतीचा हात, जपून ठेवावी अशी सुंगधी कुपी आणि आपल्या हक्काची जादू की झप्पी!
दीपिका कुडवे, पाटकर कॉलेज

स्वरुप वेगवेगळं
अखंड विश्वाची अनुभूती म्हणजे मैत्री होय. ही अनुभूती सोशल मीडियावर व्यक्त होऊन ज्ञात नाही करता येत तर ती प्रत्यक्ष अनुभवावी लागते. मैत्रीचं स्वरुप खूप वेगळं आहे. मैत्रीचं अस्तित्व कळण्यासाठी ती जगावी लागते. आजचा देखावा असा आहे की सोशल मीडियावर अनेकजण मित्र होतात. पण हे सगळं ऑनलाइनपुरतंच मर्यादित आहे. खऱ्या मैत्रीची अनुभूती आजच्या पिढीला झालेलीच नाही. कारण मैत्री ही न सांगता होते. इथे आनंद असो वा दुःख चेहऱ्यावरुन व्यक्त न होता, न सांगता डोळ्यातून कळतो. मैत्री कळण्यासाठी सोशल मीडियावर जवळ न येता, सहवासात जवळ आलं तर आयुष्याचं एक सोनेरी पान उघडल्यासारखा अनुभव येईल.
प्रणित समजीसकर, गर्व्हमेंट पॉलिटेक्निक कॉलेज

खरी गंमत हरवलीय!
मैत्री म्हटलं की डोळ्यांसमोर येतात चित्रपटांमधून रंगवलेल्या अनेक कथा. पण खरंच मैत्री ही ना चित्रपटांमधून व्यक्त करता येते ना कुठली व्याख्या देऊन. माझ्या मते, सोशल मीडियाने मैत्रीला डिजिटल रूप आणलंय. हे एका अर्थाने चांगलंच आहे. पण त्याच बरोबर मैत्रीची खरी मजा ही सोशल मीडियामुळे कुठेतरी हरवत चालली आहे. मैत्रीत आलेल्या डिजिटलायझेशनमुळे सर्वांना एकाच चौकटीत बसवलं आहे. विद्यार्थ्यांपासून ते शिक्षकांपर्यंत सर्वच एकमेकांचे फ्रेंड्स झाले आहेत, हे खरंच कुठेतरी गंमतीशीर वाटतं. माझ्या मते तरी मैत्री आणि सोशल मीडिया या दोन गोष्टी वेगळ्या ठेवल्या तरच सर्वांना मैत्रीची खरी मजा अनुभवता येईल.
ओमकार आर्डे, सीएचएम कॉलेज

मैत्री झाली सोशल
आयुष्याच्या पाटीवर गिरवलेला एक सुंदर धडा म्हणजे मैत्री होय. प्रत्येक मैत्री ही जीवाला जीव लावणारी आणि काळजी घेणारी असते. ती कधी हसवून जाते तर कधी डोळ्यात अलगद अश्रू देऊन जाते. मैत्री सोबत असताना जितकी फुलते व हसवते तितकिच विरहात एकटं टाकून रडवते. पानी रे, पानी तेरा रंग कैसा? हे जसं कोणी सांगू शकत नाही, तसंच मैत्रीचं आहे. हल्लीची मैत्री सुरु होते ती फेसबुकवरील फ्रेंड रिक्वेस्टपासून. पण एकदा रिक्वेस्ट एक्सेप्ट केली की, मग पोस्टिंग, शेअरिंग, टॅगिंग तो बनता है! अशाप्रकारे मैत्री ही सोशल झाली आहे. सोशल साइट्स वर हजारो फ्रेंड्स असून गरजेच्या वेळी एकटा पडलेला माणूसच खऱ्या मैत्रीची किंमत सांगू शकतो.
शर्वरी तावडे, डहाणूकर कॉलेज

'दोस्तीवाली बात' हवी!
ज्याच्या स्वभावात मैत्री असते तो कोणतंही नातं टिकवू शकतो. अशा या मैत्रीपूर्ण स्वभाव असलेल्या व्यक्तींबरोबर आपण मैत्रीचे नातं जोडतो. अशा या नात्यात जेव्हा मैत्रीसह प्रेम, काळजी व आपुलकीची भावना निर्माण होते तेव्हा ते नातं अधिक घट्ट होतं. सोशल मीडियावरचे फ्रेंड्स कित्येक असतात, पण सगळ्यांमध्येच ती 'दोस्तीवाली बात' नसते. मैत्री करणं जेवढं सोप्पं आहे तेवढंच निभावणं कठीण आहे. मैत्री हे एक असं नातं आहे की, ज्यामधे कितीही मतभेद झाले तरीही मित्राच्या एका 'सॉरी' किंवा 'चल ना यार अब भाई से रुठेगा' या शब्दातच ते मतभेद विसरून जातात, त्यासाठी या दोन ओळी मैत्रीच्या नावे...
दोस्तांच्या यारीमध्ये
भांडणामधल्या सॉरीमध्ये
बसी हुई है हमारी दुनिया

सुजित रुके, डहाणूकर कॉलेज

तोच खरा भाग्यवान!
मैत्रीची व्याख्या समजून घेणं जितकं अवघड आहे तितकंच मैत्री निभावणं कठीण आहे. ज्याला खरंच मैत्री कळली तो खरंच भाग्यवान असं म्हटलं तरी हरकत नाही. रक्ताचं नसलं तरी आयुष्यात खूप जवळचं असं नातं म्हणजे मैत्री होय. माझ्या मते, तरी मैत्री म्हणजे फक्त सोशल मीडियावरील 'लाइक्स' आणि 'कंमेंट्स'पुरती मर्यादित नसावी. सोशल मीडियामुळे मैत्रीचं रूपच बदललं आहे. सोशल मीडियामुळे जग जवळ आलं आहे, पण भेटून संवाद साधणं, मस्तीमध्ये एकमेकांची टर खेचणं यातली गंमत काही औरच आहे. म्हणून सोशल मीडिया आणि मैत्री ही दोन समीकरणं वेगळी ठेवलेलीच बरी.
विशाल बनकर, वेदांता कॉलेज

जीवनाची रंगत वाढवते!
कोणत्याही शब्दांच्या चौकटीत न मावणारं नातं म्हणजे मैत्री होय. जेवढं रक्ताच्या नात्याजवळ व्यक्त होता येत नाही तेवढं आपण या रेश्मी बंधात व्यक्त होतो. म्हणूनच की काय रक्ताच्या नात्याच्या बंधापेक्षा मैत्रीच्या नात्याचे बंध अधिक घट्ट असतात. फेसबुक किंवा इतर सोशल साइटवर मित्र बनवण्यापेक्षा आपला चेहरा एखाद्या पुस्तकाप्रमाणे वाचू शकतील असे मित्र बनवा. आपल्या चेहऱ्यावर बदलणारी एखादी रेषदेखील त्यांना बेचैन करेल असा आरश्याप्रमाणे आपलं प्रतिबिंब दाखवणारा मित्र असावा अन् अशी मैत्री असावी. माझ्या मते, मैत्री ही लोणच्यासारखी असते. जुनी होते तशी मुरते अन् आधिकाधिक आनंद देते. जीवनाची मेजवानी अधिक रंगतदार करते.
अस्मिता कुबल, गुरूनानक खालसा कॉलेज

नुसता देखावा नसावा!
एकमेकांची साथ, समजून घेणं, वेळेला उपयोगी पडणं या गोष्टी मैत्रीत पुरेशा असतात. मैत्री म्हणजे आपला खरा चेहरा घेऊन वावरता येणं. आजकाल व्हर्च्युअल मैत्रीचं प्रमाण वाढताना दिसतंय. पण अशाही काळात काही मित्र-मैत्रिणी असतात जे आवर्जून भेटतात, एकमेकांसाठी वेळ काढतात. मग त्यांना बसायला छान जागाच हवी, भेटायला निमित्त आणि बोलायला विषय हवाच असं काहीही नसतं. हीच ती खरी मैत्री. काही लोकांबरोबरची मैत्री फक्त 'दिसते' ती असतेच, असं नाही तर काही लोकांबरोबरची मैत्री दिसत नाही पण ती खरोखरच खूप घट्ट असते.
ऋतुजा गजभारे, रुईया कॉलेज

तुझं माझं जमेना...
आपलं जीवन अनेक नात्यांनी बहरलेलं असतं. काही नात्यांचा जन्म आपल्या जन्मासोबतच होतो. तर काही नाती नकळतंच एखाद्या फुलाच्या पाकळीप्रमाणे उमलत जातात. या नात्यांनाच आपण मैत्री म्हणतो. सध्या फेसबुकवर सरसकट सगळ्यांना आपण मित्र म्हणतो पण तो एक फेसबुकचा भाग आहे. खरी मैत्री ही एखाद्या आंबट-गोड फळाप्रमाणे असते. कधी प्रेम तर कधी लहान गोष्टींवरून भांडणं असो. पण सरते शेवटी 'तुझं माझं जमेना, तुझ्या वाचून करमेना' या म्हणी प्रमाणे पुन्हा एकत्र येणं हीच ती मैत्री. एखादा असा मित्र नशिबानेच मिळतो आणि ही मैत्री टिकवणं हे देखील आपल्याच हातात असतं.
शुभम फाटक, विवेक कॉलेज

हर एक फ्रेंड...
दोन अक्षरांपासून मैत्री हे नातं बनलेलं असलं तरी या नात्यांना व्यक्त करणं प्रत्येकालाच जमत नाही. मित्र म्हणजे कोण? जो आपल्याला ओळखतो, आपल्यावर प्रेम करतो, जो आपल्या सुखाचा आणि दुःखाचा धनी असतो. खरा मित्र तो जो अगदी कमी वेळेत आपल्यासोबत राहून आपली साथ कधीच सोडत नाही. शाळेत असताना वेगळे मित्र, कॉलेजमध्ये कट्ट्यावरचे वेगळे मित्र, फेसबुक, सोशल मीडियावरचे मित्र, यामुळे प्रश्न असा पडतो की सगळेच तर मित्र आहेत मग खरा कोण? जीवनातील काही संबंध असे असतात जे कोणत्या पद आणि प्रतिष्ठेवर नाही तर स्नेह आणि विश्वासावर टिकून असतात.
समीक्षा सावंत, डहाणूकर कॉलेज

हॅशटॅगची जोड
ठरवून केली जाणारी गोष्ट म्हणजे मैत्री नव्हे. मैत्रीची व्याख्या ही व्यक्तीनुसार बदलत राहते. मैत्री म्हणजे प्रेम, जिव्हाळा, आपुलकी या भावनांचा सुंदर मिलाफ होय. हल्लीच्या तरुणाईच्या मैत्रीच्या व्याख्या या थोड्या वेगळ्या आहेत. मैत्रीचे विविध खास हॅशटॅग वापरुन समाजमाध्यमांवर छायाचित्रे प्रसारित करुन मैत्री व्यक्त केली जाते. परंतु या आधुनिक जीवनात मैत्रीच्या खऱ्या अर्थाला धक्का पोहोचत आहे. खरी मैत्री ती असते ज्यात कठीण प्रसंगी एखाद्या व्यक्तीच्या पाठी त्याचे फ्रेंड्स खंबीरपणे उभे राहतात, त्याला साथ देतात. आपल्या स्वार्थासाठी जोडण्यात आलेल्या नात्याला मैत्री म्हणता येणार नाही. प्रत्येक नात्याला एक वेगळं महत्त्व असतं तसंच ते मैत्रीच्या नात्याला सुद्धा आहे आणि ते महत्त्व आपण जपायला हवं.
वैभव पुरव, डहाणूकर कॉले

निस्वार्थ, निरागस असावी!
मैत्री या शब्दातच इतकी ताकद आहे की, जगातल्या सर्व नात्याची सुरुवात ही मैत्रीनेच होते. मग ते कोणीही असो आई, शिक्षक, भाऊ, बाबा, वर्गमित्र किंवा जीवनाचा साथीदारसुद्धा. फक्त मदतीला येतो तो मित्र नव्हे. मुळात मैत्री ही निस्वार्थ असावी, निरागस असावी. आयुष्याच्या प्रत्येक वळणावर एकमेकांना समजून घेणं, हक्काने भांडणं आणि आयुष्यभर सोबत राहणं ही खरी मैत्री होय. फेसबुक, व्हॉट्सअॅपवर आम्ही मित्र-मैत्रिणी नेहमीच बोलत असतो, पण प्रत्यक्षात भेटतो तेव्हा एका मिठीत सर्व दिवसांचा शीण निघून जावा. आमची मैत्री जीवाला जीव देणारी नव्हे तर जीव ओतणारी आहे.
शीतल कांबळे, मुंबई विद्यापीठ

व्हर्च्युअल मैत्री नावापुरतीच
सध्याच्या पिढीसाठी सोशल मीडिया अत्यंत महत्त्वाची गोष्ट झाली आहे. त्याचा वापर करुन अनेक मित्र-मैत्रिणी जोडणं सोपं झालंय. सोशल मीडिया हे मैत्री जोडण्याचं साधन असलं तरी ती मैत्री बहुदा त्यापुरतीच मर्यादीत असते. आपली फ्रेंडलिस्ट इतरांपेक्षा मोठी कशी दिसेल, याकडे लक्ष दिलं जातं. लाइक, शेअर, कमेंट्स, टॅग्ज यातच आजच्या यंगिस्तानच सगळं आयुष्य सामावलेलं असतं. पण हे सगळं ऑनलाइनपुरतंच मर्यादित असतं. फेसबुकवरचा एखादा मित्र अचानक रस्त्यात भेटला तर आपण त्यांना ओळखू तरी शकू का? असा प्रश्न पडतो. असल्या मैत्रीचा काय उपयोग? त्यामुळे अशी व्हर्च्युअल फ्रेंडलिस्ट वाढवण्यापेक्षा जे जवळचे आहेत, त्यांच्याशीच मैत्रीचं नातं घट्ट करावं असं मला वाटतं.
नितेश क्षीरसागर, मुंबई विद्यापीठ

नातं जिव्हाळ्याचं
गोड नातं म्हणजे मैत्रीची व्याख्या जर शब्दांत करायची झाली तर मैत्री म्हणजे समोरच्याच्या मनात एक आपलीशी जागा निर्माण करुन त्यांना आपलंसं करुन घेण्याचं एक वेगळंच तंत्र होय. माझ्या मते, खरा मित्र तोच असतो जो स्वतः कितीही सुखात असला तरी मित्राचे दुःख दूर केल्याशिवाय ते सुख स्वतः अनुभवत नाही. मैत्री ही अशी गोष्ट आहे जी निस्वार्थीपणे अथवा दुसऱ्याच्या सुखात आपलं सुख पाहून केली जाते. फक्त मैत्री करुन चालत नाही तर ती टिकवून ठेवणंसुद्धा तितकंच महत्त्वाचं असतं. पैसै कमावणं हे महत्त्वाचं आहेच पण एक खरा मित्र कमावणं त्याहून जास्त महत्त्वाचं आहे.
शुभम कुळकर्णी, डहाणूकर कॉलेज

नवी ओळख
प्रत्येकाच्या जीवनामध्ये मैत्रीची व्याख्या ही खूप वेगळी असते. माझ्या बाबतीत ही ती वेगळीच आहे. माझा मित्र हा अगदीच वेगळा आहे. काहीना तर त्याचं अस्तित्व तितक्या प्रबळतेने जाणवत नसेल ही परंतु ते माझ्यासाठी किंबहुना माझ्या अस्तित्वासाठी ते खूप महत्त्वाचं आहे. माझा मित्र म्हणजे पुस्तकं. या माझ्या मित्राने मला नव्या जगाबरोबर अगदी जुन्या काळातील घटनांची ओळख करून दिली. या मित्राने मला माझीच मला नव्याने ओळख करून दिली. माझ्या आयुष्यात अशा मैत्रीला खूप मोठं आणि अढळ स्थान आहे. जे मी कॉलेजमध्ये माझ्या मित्र-मैत्रीणीसोबत जगते आणि पुस्तक हे त्या मैत्रीचा गाभा आहे, असं म्हणण्यास हरकत नाही.
पूजा धडस, मुंबई विद्यापीठ

व्याख्या बदलतेय
मैत्री म्हणजे काय असतं
एकत्र आलेल्या नितळ मनाचं
एक छोटंसं गाव असतं!
मैत्री हा असा शब्द आहे ज्याचे खूप वेगवेगळे अर्थ निघू शकतात. काहींसाठी ती जीव की प्राण असते तर काहींसाठी फक्त मैत्री असते. माझ्यासाठी मैत्री म्हणजे एक असा धागा जो एका क्षणात मजबूतही होतो आणि एक क्षणात तुटूनसुद्धा जातो. मैत्री ही नेहमी निर्मळ मनाने जपावी. मैत्री म्हणजे भरपूर मित्र-मैत्रिणीचा गोतावळा असलाच पाहिजे असा नाही. दोन जरी असले तरी ते घट्ट आणि मदतीसाठी तत्पर असावे, हे प्रत्येकाने ध्यानात ठेवलंच पाहिजे. म्हणून मैत्री ही फुलासारखी जपावी आणि तिच्या सुगंधाचा जन्मभर आनंद घ्यावा.
उत्कर्षा मेने, वझे-केळकर कॉलेज

मैत्रीपूर्ण जग!
मजा, मस्ती, राग, प्रेम अशा सगळ्याच गोष्टींच्या भरलेल्या असतात. मैत्री ही अशी गोष्ट आहे जिकडे बोलण्यासाठी शब्दांची गरज नसते, आनंद दाखवायला हास्याची गरज नसते, न बोलता सारे समजते ती मैत्री असते. मैत्री ही श्रीकृष्ण आणि सुदामासारखी असावी. ज्यात गरीब, श्रीमंत, काळा, गोरा असा भेद होणार नाही. थोडक्यात मैत्री ही पारदर्शी असावी. आजकालची मैत्री ही डिजिटल झाली आहे. एकत्र जमणं, सिनेमा, नाटक पहायला जाणं, कट्ट्यावर बसून गप्पा मारणं यासारख्या गोष्टी लोप पावत चालल्या आहेत. याची जागा आता डिजिटल माध्यमांनी घेतली आहे. पण प्रत्यक्ष भेटून गप्पा मारण्याची मजा काही औरच असते.
अमित पाटील, डहाणूकर कॉलेज

प्रेमापेक्षा मोठं असं नातं
श्रावणातील हिरवीगार पालवी कशी एखाद्या माणसाला आकर्षित करून घेते तसं त्या पालवीचं गोड आकर्षण म्हणजे मैत्री. माझं मैत्री बद्दल अस मत आहे कि एखाद्याच्या हृदयात पोहचण्याचा सरळ आणि सोपा मार्ग म्हणजे मैत्री होय. तसंच जगात जर प्रेमापेक्षा मोठं काही असेल ते म्हणजे मैत्री होय. मैत्रीला कोणतंही बंधन नसतं. मी असं म्हणेन की जर कितीही तंत्रज्ञ व शास्त्रज्ञ एकत्र येऊन या नात्याचा शोध लावू शकत नाही. असं माझं मैत्री बद्दल मत आहे.
रेश्मा हिरवे, वसंतराव नाईक कॉलेज

अनमोल गोष्ट!
खूप जणांपैकी काही मोजकी जण आपोआप एकत्र येतात. प्रत्येकाचा स्वभाव निराळा असतो. काही गोड असतात, काही निर्मळ मनाची असतात, काही कठोर तर काही तिखट बोलणारी देखील असतात. ही सगळी माणसं एकत्र येऊन जेव्हा एकमेकांना जाणू लागतात, समजू लागतात, एकमेकांवर जीव लावतात, तेव्हा ती घट्ट मैत्री बनते. मैत्री ही अनमोल गोष्ट आहे. मान्य आहे की, सोशल मीडियावर आजकाल कोणालाही 'फ्रेंड्स' असा टॅग दिला जातो. मात्र जे मित्र आपल्या सुख-दु:खात सामील होऊ शकतात, आपल्याला नखशिखांत जाणूनसुध्दा कधीच साथ सोडत नाहीत, ते आपले खरे मित्र!
कार्तिकी ठाकुरदास, विल्सन कॉलेज

जावे हक्काच्या गावी
खरंच आजच्या पिढीला मैत्री ही कळते, उमगते का? हा प्रश्न साहजिकच पडतो. कारण मैत्री ही कुठेही, कधीही, कोणाशीही होऊ शकते. पण आजकालची पिढी अनोळखी व्यक्ती सोबत झालेल्या एका संवादाला जर मैत्री म्हणत असेल तर ते बरोबर नाही. किंवा आपल्या स्वार्थासाठी एखाद्याला आपल्या संपर्कात ठेवणं किंवा फक्त सोशली एकमेकांच्या संपर्कांत राहणं याला मी मैत्रीचं टॅग नक्कीच लावणार नाही. अगदी साध्या भाषेत सांगायचं झालं तर मैत्री म्हणजे हक्काचं असं गाव जिथं केव्हाही मनाला थारा मिळतो आणि मनसोक्त व्यक्त व्हायला मार्ग मिळतो. जीवनाच्या प्रत्येक वळणावर अनेक रूपात मित्र भेटतात. परंतु मित्रत्वाची खरी पारख करून घेणं, त्यांना ओळखणं त्यांचा मैत्री करण्यामागचा उद्देश समजणं तितकंच महत्त्वाचे आहे. कारण काहीजण फक्त उबेसाठी शोकोटी पेटवतात म्हणून जरा जपूनच.
प्रतिक्षा शिंदे, बी.एम. रुईया गर्ल्स कॉलेज

बोलावं तेवढं कमीच
मैत्रीच्या व्याख्या सांगाव्या तितक्या कमीच आहेत. परंतु आजच्या मैत्रीची व्याख्या ही बदलली आहे, ती अगदी चहाच्या टपरी वरून 'सोशल मीडियाच्या' ग्रुपवर आली आहे. आजची मैत्री भेटीगाठीपासून 'व्हिडिओ कॉल' पर्यंत आली. आपण आपले चांगले मित्र हे आपल्या आई-बाबांना मानतो. मैत्री एक भावना आहे, लक्षात ठेवली तर आपली आहे आणि विसरलात तर स्वप्न आहे.
शिवानी कांबळी, विवेक कॉलेज

देशावर माझं प्रेम आहे...पण ते उफाळून येतं फक्त १५ ऑगस्ट आणि २६ जानेवारीला. इतर दिवशी मी देशासाठी काय करतो? या प्रश्नाचं उत्तर अनेक तरुण-तरुणींकडे नाही. स्वतःच्या जगण्यामध्ये देशासाठी जगणं आम्ही विसरुन गेलो आहोत. त्यामुळेच अत्याचार, भ्रष्टाचार अशा विकृतींनी डोकं वर काढलं आहे. देश महासत्ता होण्यासाठी प्रत्येकानंच देशाच्या विकासाचं स्वप्न पाहावं. या स्वातंत्र्यदिनी हीच शपथ घेऊन वाटचाल करण्याचा संकल्प तरुणाईनं युवा कट्टावर व्यक्त केलाय.

यावेळच्या युवा कट्टात सहभागी झालेलं मुंबई विद्यापीठ आणि संलग्न कॉलेजेस
• सेंट झेविअर्स कॉलेज (फोर्ट)
•एच. आर कॉलेज (चर्चगेट)
•विल्सन कॉलेज (गिरगाव)
•बी.एम रुईया गर्ल्स कॉलेज (ग्रँट रोड)
•चेतना कॉलेज (वांद्रे)
•नॅशनल कॉलेज (वांद्रे)
•साठ्ये कॉलेज (विलेपार्ले)
•डहाणूकर कॉलेज (विलेपार्ले)
•तोलानी कॉलेज ऑफ कॉमर्स (अंधेरी)
•भवन्स कॉलेज (अंधेरी)
•पाटकर कॉलेज (गोरेगाव)
•विवेक कॉलेज (गोरेगाव)
•गोखले कॉलेज (बोरिवली)
•एम. डी कॉलेज (परळ)
•कीर्ती कॉलेज (दादर)
•अॅड. बाळासाहेब आपटे कॉलेज ऑफ लॉ (दादर)
•रुईया कॉलेज (माटुंगा)
•पोदार कॉलेज (माटुंगा)
•वेलिंगकर इन्स्टिट्यूट ऑफ मॅनेजमेंट (माटुंगा)
•जोशी-बेडेकर कॉलेज (ठाणे)
•ज्ञानसाधना कॉलेज (ठाणे)
•के. सी कॉलेज ऑफ इंजिनीअरिंग (ठाणे)
•ए. पी. शहा कॉलेज ऑफ इंजिनीअरिंग (ठाणे)
•पेंढारकर कॉलेज ऑफ इंजिनीअरिंग (डोंबिवली)
•बिर्ला कॉलेज (कल्याण)
•वेदांता कॉलेज (विठ्ठलवाडी)
•सीएचएम कॉलेज (उल्हासनगर)
•जीवनदीप कॉलेज (गोवेली)
•कोकण ज्ञानपीठ अभियांत्रिकी कॉलेज (कर्जत)
•सेंट गोन्सालो गार्सिया कॉलेज (वसई)
•विद्यावर्धिनी कॉलेज ऑफ इंजिनीअरिंग (वसई)


दृष्टिकोनात बदल आवश्यक
मला असं वाटतं की, जोपर्यंत माणसाचे विचार आणि मानसिकतेत बदल होत नाही, तोपर्यंत प्रश्नं सुटणार नाहीत. जर आपण आपली विचारधारणा बदलून स्त्रियांवर होणाऱ्या अत्याचारांविरुध्द आवाज, स्वतः भ्रष्टाचार न करता इतरांच्या दृष्टिकोनात बदल, आश्रमातील मुलांसाठी सोयी-सुविधा व मोफत शिकवणी, घरोघरी स्वच्छतेचे संदेश म्हणून आपली जबाबदारी व कर्तव्य पार पाडू तेव्हाच देशाचं भवितव्य हे उज्ज्वल असेल. देशाप्रती असलेल्या जबाबदाऱ्या आपण पार पाडतो का? असा प्रश्न नेहमीच पडतो. ध्वजवंदन झाल्यावर झेंडा कुठेही फेकून देतो. तो रस्त्यात पडलेला दिसूनही पायाने तुडवला जातो. हे सर्व बदलण्याची गरज आहे. तरूणांनी एकत्र येऊनच हे सकारात्मक बदल घडू शकतात.
शर्वरी जाधव, विवेक कॉलेज

महिलांवर होणाऱ्या अत्याचारांचं काय?
भारत माझा देश आहे, अशी आपण अभिमानाने प्रतिज्ञा म्हणतो. पण आपण आपल्या देशासाठी वैयक्तिक पातळीवर काही प्रयत्न करतो का? असा प्रश्न उभा राहतो. एका बाजूला आपण भारत हा प्रगतीपथावरील देश आहे असं म्हणतो आणि दुसऱ्या बाजूला आपण अनेक समस्यांना सामोरं जातोय. त्यातील एक समस्या म्हणजे स्त्रियांवर होणारे अत्याचार आणि त्यांना दिली जाणारी वागणूक! देशात अशी खेडी आहेत जेथे स्त्रियांना शिक्षणापासून वंचित ठेवलं जातं. शहरी भागातही स्त्रियांवर अनेकप्रकारे अत्याचार होतात. स्त्रियांना अनेक बंधनं लादली जातात. आपल्या देशाला स्वातंत्र्य मिळालं, मात्र स्त्रियांना या सर्वापासून स्वातंत्र्य कधी मिळणार?
धनंजय काटकर, डहाणूकर कॉलेज

गरज स्वत:पासून सुरुवात करण्याची
देश स्वातंत्र्य होऊनही स्वतंत्र नाही, असं माझं प्रामाणिक मत आहे. पण देशात होणाऱ्या सामाजिक समस्या आपण सुधारू शकतो आणि त्यासाठी आपण 'कचरा टाकू नका', 'स्वछता राखा', 'भ्रष्टाचारात सहभागी होऊ नका', 'स्त्रियांचा आदर करा', असे बरेच काही संदेश सोशल मीडियावर टाकून, लाइक, कमेंट करण्यापेक्षा जर प्रत्यक्षात क्रिया केली तर देशाची प्रगती नक्कीच होईल. आज खरी गरज आहे ती म्हणजे समाजाची मानसिकता बदलण्याची आणि त्याची सुरुवात तरुणपिढीने स्वतःपासून करण्याची गरज आहे. समाजाला जागृत करण्याची गरज आहे आणि हे आपल्या हातात नक्कीच आहे.
शिवानी कांबळी, विवेक कॉलेज

स्वत: पुढाकार घ्यावा
विकास हा बदलांमुळे संभव होतो; बदल हवाय हे दुसऱ्यांना सांगण्यापेक्षा कोण बदलू इच्छितो हा प्रश्न जर स्वतःला तरुणाईने विचारला तर नक्कीच बदल घडण्याची सुरुवात होईल. आजकाल सोशल मीडियामार्फत सुद्धा कोणत्याही समस्येवर अचूक बोट ठेवता येतं व प्रतिक्रिया मांडून त्या समस्येमध्ये बदल घडवण्याची ताकद तरुणाईमध्ये आहे. फक्त एखाद्या गोष्टींवर टीका न करता आपण सुद्धा या देशाचे एक जबाबदार नागरिक आहोत ही बाब लक्षात घेऊन ती समस्या सोडवण्यात स्वतः पुढाकार घेतला तर नक्कीच देशाचं चित्र बदलेल.
निखिल भामरे, कोकण ज्ञानपीठ अभियांत्रिकी कॉलेज

स्वार्थ ठेवू बाजूला
खरंच आपण स्वातंत्र्य आहोत का? हा प्रश्न सर्वांच्या मनात आज उद्भवतो. देशातील प्रत्येक नागरिक फक्त स्वतःच्या प्रगतीचा विचार करतोय. जर आपण स्वतःच्या प्रगतीसोबत देशाच्या प्रगती आणि समृद्धीचा विचार केला तर आपण आपल्या देशाला अन्य देशांच्या बरोबरीने घेऊन जाऊ. देशातील शेतकरी आज आंदोलन करत आहे. पण सरकार भ्रष्टाचाराच्या मागे धावत आहे आणि आपलं राजकीय धोरण घेऊन स्वतःच्या प्रगती मागे धावत आहे. त्याचबरोबर आजची तरुण मंडळी फक्त मौजमज्जा करुन स्वत:ला स्वतंत्र्य व जबाबदार समजतात, पण एकीकडे देशातील समस्या सोडवण्याची मज्जा अनुभवली तर नक्की जबाबदाऱ्या पूर्ण होतील, असा विचार या स्वातंत्र्यदिनाच्या दिवसापासून करुयात व स्वतंत्र्य होऊयात.
महिमा ठाकुर, डहाणूकर कॉलेज

प्रदूषणमुक्त, रोगमुक्त राष्ट्र बनवू
इतिहासात घडल्याप्रमाणे भारताला जर एक शक्तिशाली राष्ट्र बनवायचं असेल तर बदलाची सुरुवात स्वतःपासून करायला हवी. उदाहरणार्थ, भारताला जर प्रदूषणमुक्त, रोगमुक्त राष्ट्र बनवायचं असेल तर पर्यावरण संरक्षणासाठी झाडं लावण्याची, विघटन न होणाऱ्या प्लास्टिकसारख्या घटकांचा कमीत-कमी वापर करणं. तसंच पर्यावरण संवर्धनास पुरक उपक्रम फक्त पर्यावरण दिनानिमित्त न करता इतर दिवशीही करायला हवेत, यात शंकाच नाही. भारताला विळखा घालणाऱ्या या समस्यांमधून जर बाहेर पडायचं असेल तर प्रत्येक भारतीयाने योग्य ती पावलं उचलणं गरजेचं आहे, नाही तर भविष्यात उद्भवणाऱ्या समस्यांना तोंड देणं अशक्य बनून राहील हे नक्की.
शुभम फाटक, विवेक कॉलेज

कर्तव्यांचं पालन करणं जरुरीचं
'देशासाठी मी काय करत?', या प्रश्नाचं उत्तरही सरळ-साधं आहे. देशात राहत असताना मी जेव्हा राज्यघटनेत दिलेल्या मूलभूत हक्कांचा वापर करतो आणि कर्तव्यांचे पालन करतो तेव्हाही मी देशाप्रती एक कार्यच करत असतो. आपले कर नियमित भरून, मतदान करून, आपला परिसर स्वच्छ ठेवून आणि आपण ज्या क्षेत्रात काम करतोय त्या कामात प्रतिभा मिळवून आपण देशाच्या प्रगतीला हातभार लावू शकतो. हेच मी माझ्यासारख्या तरुण मंडळींना स्वातंत्र्य दिनाच्या निमित्ताने सांगू इच्छितो.
श्रीयश चांगले, अॅड. बाळासाहेब आपटे कॉलेज ऑफ लॉ

समर्थ आहोत का?
अठरा वर्षं पूर्ण होताच सर्वांना आपण जबाबदार झालो, असं वाटतं. मी घरची सगळी जबाबदारी घेईन, असं म्हणताच आपण स्वतःला घरातील जबाबदार व्यक्तीमध्ये सामावून घेतो. पण ती जबाबदारी घेण्यासाठी आपण समर्थ आहोत का? ज्या अर्थाने आपण स्वतःला देशाचं भवितव्य मानतो, त्याअर्थी आपण खरंच देशासाठी काही करतो का? तर याचं उत्तर नाही असंच आहे. सोशल मीडियावर फोटो शेअर करून देशाबद्दलचं प्रेम व्यक्त होत नाही. अशक्य ते शक्य करून दाखवणं हीच तरुणांची ताकद आहे. याच बळावर आपण एकजूटीने बदल घडवून आणले पाहिजेत.
सिद्धी कांदळगावकर, पोदार कॉलेज

एक पाऊल प्रगतीकडे
प्रत्येकाने जर नागरिक म्हणून कर्तव्य पार पाडलं तर देशातील कित्येक समस्या अशाच सुटतील, असं मला वाटतं. मी मतदानाच्या दिवशी योग्य त्या उमेदवारास मत देऊन, कचरा कचराकुंडीत टाकून माझं कर्तव्य पार पाडायचा प्रयत्न करतेय. कचरा इकडे-तिकडे न टाकता कचराकुंडीत टाकणं, अत्याचाराविरुद्ध आवाज उठवणं, बालमजूरीला विरोध करणं, लाच देणाऱ्या व घेणाऱ्या विरुद्ध तक्रार दाखल करणं या व अशा कितीतरी छोट्या कृतींमुळे आपल्या देशात खूप चांगला बदल घडू शकतो. मला वाटतं जर प्रत्येकाने स्वतःचं कर्तव्य जाणून ते पूर्ण करायचा प्रयत्न केला तर नक्कीच 'एक पाऊल प्रगतीकडे', हे घोषवाक्य यशस्वी होईल.
भक्ती पालांडे, तोलानी कॉलेज ऑफ कॉमर्स

तरुणाईची भूमिका महत्त्वाची
बेकारी, भ्रष्टाचार, स्त्रीभ्रूणहत्या, गरिबी, अस्वच्छता, पायाभूत सोयी-सुविधांचा अभाव, इ. सारख्या अनेक समस्यांना सामोरं जावं लागतंय. या सगळ्या समस्या सोडवण्यासाठी तरुण पिढी महत्त्वाची भूमिका बजावू शकते. तरुण पिढीने वैयक्तिक पातळीवर प्रयत्न केले तर भारताला या सगळ्या समस्यांपासून दूर ठेवू शकतो. मग आपण खऱ्या अर्थाने म्हणू शकतो की, भारत स्वतंत्र झाला. प्रत्येक तरुणाने आपल्या घरात आणि घराबाहेर स्वच्छता ठेवली तर अस्वच्छता दूर होऊ शकते. देशाच्या प्रगतीसाठी प्रयत्न करताना 'मी एकटाच का करू?' हा प्रश्न प्रत्येकाला पडतो. म्हणून आपण प्रयत्न करतच नाही. परिणामी, आपल्या देशातील समस्या संपता संपत नाहीत.
कांचन भोईर, जीवनदीप कॉलेज

जबाबदारी पार पाडणं कर्तव्य
भारत ज्या वेगाने प्रगती करत आहे, त्याच्या दुप्पट वेगाने देशातील समस्या वाढत आहेत. महागाई, दहशतवाद, भ्रष्टाचार यात मात्र अडकलो आणि यातून दिवसेंदिवस बाहेर पडणं कठीण वाटतंय. आज आपल्या देशात भ्रष्टाचार एवढा बोकळला आहे. आपल्या तिरंग्यातील तीन रंग शांतता, सामर्थ्य, सुबत्ता याचं प्रतीक आहे. आज तिरंगा फडकवताना मनात येते की, भारतात शांती आहे? महासत्ता बनण्याचं सामर्थ्य आहे? शेतकऱ्यांच्या आत्महत्या होणाऱ्या कृषिप्रधान भारतात सुबत्ता आहे? आपला स्वाभिमान गहाण ठेवून आपण पैश्याच्या मागे धावतोय. ठरवलं तर खूप काही करून दाखवण्याची क्षमता आपल्या मनगटात आहे. प्रत्येक नागरिकाने आपल्या देशप्रति आपली कर्तव्य आणि जबाबदारी पार पाडली पाहिजे. तरच आपला देश खऱ्या अर्थाने स्वतंत्र होईल.
दर्शना पवार, बिर्ला कॉलेज

...तर चित्र नक्कीच बदलेल
तरुण पिढी ही शिक्षित आहे, पण जर ती सुजाणतेने वागली तर अनेक समस्या सोडवू शकते. आपण या देशाचे काही तरी देणे लागतो या विचाराने आपण आपली जबादारी पार पाडली पाहिजे. तरुणाईने जर आपण एक जबादार मतदार म्हणून जरी आपला हक्क बजावला किंवा राजकारणात स्वतः सहभाग घेतला तर देशाचं चित्र नक्कीच बदलेल. स्वतःचा विकास साधताना देशाला किंवा समाजाला त्याचा काय फायदा होईल? याकडे सुद्धा आपण लक्ष द्यायला हवं.
विजय गुप्ता, वेदांता कॉलेज

सारे मिळूनी करु विकास
नुसता अभिमान आहे असं म्हणून देशाबद्दलचं प्रेम व्यक्त होत नाही. त्यासाठी प्रत्येकाने जबाबदाऱ्या पार पाडायला हव्यात. स्वातंत्र्य दिनादिवशी झेंडे लावून देशप्रेम व्यक्त करणाऱ्या नागरिकांना दुसऱ्या दिवशी पडलेल्या झेंडा उचलून ठेवायला लाज वाटते. पण झेंडा रस्त्यावर पडण्याची वेळच कशी येते? रस्त्यावर असो वा घरी स्वच्छता ठेवण्याचा प्रयत्न मी माझ्या परीने करते. तसंच देशातील गरिबी, भ्रष्टाचार, अस्वच्छता व महिलांवर होणारे अत्याचार या सामाजिक समस्या भेडसावतायत. या समस्या दूर करणं हे प्रत्येक नागरिकाचं कर्तव्य आहे व यासाठी प्रत्येक नागरिकाने झटलं पाहिजे व या समस्या दूर करण्याचा प्रयत्न करायला पाहिजे.
रुचिका घाडी, सेंट गोन्सालो गार्सिया कॉलेज

सुजलाम् सुफलाम् भारतमाता
यंदा आपल्या देशाला स्वातंत्र्य मिळून ७० वर्षं पूर्ण होताहेत. पण वाढत जाणाऱ्या वर्षांबरोबर स्वातंत्र्याचा अर्थ, त्यासाठी केलेला त्याग, घेतलेले कष्ट या सगळ्याचा तरुणांना विसर पडतोय. स्वातंत्र्य म्हणजे केवळ हक्क आणि अधिकार हाच विचार सर्वांमध्ये रूढ झालाय. सामाजिक समस्या दूर करणं ही केवळ सरकारची जबाबदारी नसून नागरिक म्हणून प्रत्येक व्यक्तीची आहे, हा विचार मनात रूजायला हवा. या स्वातंत्र्यदिनाला तरूणाईने आपली देशाप्रती जबाबदारी ओळखावी. ७० वर्षांपूर्वी स्वतंत्र झालेल्या या देशाला सुफल, समृद्ध बनवण्यासाठी तरूणपिढीचं योगदान निश्चित महत्त्वाचं आहे.
सई गोगटे, रुईया कॉलेज

इरादा पक्का
बेरोजगारी, भ्रष्टाचार, स्त्रियांवरील अत्याचार यासारख्या अनेक समस्याप्रलंबित आहे. देशाच्या लोकसंख्येमध्ये तरुणाईची संख्या जास्त आहे. त्यामुळे जर प्रत्येक तरुणाने एक जबाबदार नागरिक म्हणून प्रत्येक गोष्टीत सहभाग दाखवला तर अनेक समस्यांवर तोडगे निघतील. स्वतःचा विकास साधत असताना जर प्रत्येकाने समाजाकडे जर लक्ष दिलं तर स्वतः बरोबर समाज सुद्धा सुजाण व शिक्षित होईल. आजची पिढी ही शिक्षित आहे, त्यामुळे जर तिने ठरवलं तर समाजकारण, राजकारण, शिक्षण क्षेत्रात आपल्या सहभागाने एक आमूलाग्र बदल घडवून आणू शकते.
ओमकार आर्डे, सीएचएम कॉलेज

जबाबदारी ओळखून काम
भारताला स्वातंत्र्य मिळून ७० वर्ष पूर्ण होत आहेत. पण देशासमोर खूप मोठे प्रश्न 'आ' वासून उभे आहेत. हे सर्व प्रश्न सोडवण्यासाठी आपणही प्रयत्न केले पाहिजेत. प्रत्येकाने ही आपली जबाबदारी, कर्तव्य समजून करायला हवे. प्रत्येक गोष्टीची सुरुवात जशी लहान कामातूनच होते, तशीच आपणही सुरुवात करायला हवी. माझे माझ्या देशावर प्रेम आहे असं म्हणत असताना आपण नियमांचं पालन देखील तेवढ्याच तत्परतेनं करायला हवं. सगळीकडे स्वच्छता ठेवणं, कुठेही कचरा न टाकता तो कचरा कुंडीतच टाकणं, वाहतुकीच्या नियमांचं पालन करणं ही प्रत्येक व्यक्तिनं ही आपली जबाबदारी मानून केलं तर आपला देश सुंदर होण्यापासून कोणीही रोखू शकत नाही.
हेमांगी पाटील, भवन्स कॉलेज

भ्रष्टाचार कमी करा
एखाद्या काचेच्या ग्लासमध्ये जर अर्धा ग्लास पाणी असेल तर आपल्यातले काही जण भरलेल्या अर्ध्या ग्लासाकडे आणि काही जण अर्ध्या रिकाम्या ग्लासाकडे पाहतील. आज-काल तसंच काहीसं आपल्या देशाचं झालेलं आहे. आपल्या देशाला स्वातंत्र्य मिळून ७० वर्ष पूर्ण होत आहेत. पण या ७० वर्षात आपल्या देशात समस्याच जास्त झाल्या आहेत. भ्रष्टाचार, गरिबी, महिलांच्या समस्या अशा समस्यांनी देशाला विळखा घातला आहे. १५ आगस्टला आपण सगळेच दिमाखात पांढरे कपडे घालून, तिरंगा लावून मिरवतो. पण दुसऱ्या दिवशी तोच तिरंगा रस्त्यावर पडलेला दिसतो आणि तो उचलायचे कष्टही कुणी घेत नाही. तेव्हा कुणालाही देशप्रेम आठवत नाही. आज आपल्या देशात ६३ % तरुण वर्ग आहे. प्रत्येकाने आपल्या परीने भ्रष्टाचार न करण्याचा जर ठरवलं या तर भ्रष्टाचार कमी होण्यास नक्कीच मदत होईल.
निकिता पुणतांबेकर, सीएचएम कॉलेज

कर्तव्याचा विसर
देशाचा आजचा तरूण नागरिक देशाप्रती असलेली आपली कर्तव्यं पार पाडताना मुळीच दिसत नाही.आपल्याला स्वातंत्र मिळालं असलं तरी सोशल नेटवर्किंगने त्यांना गुलाम केल्याचे दिसून येतं. बरीच तरूण मंडळी तासनतास फोनवर दिसतात. स्वच्छता मोहीम राबवली तरी ती तेवढ्यापुरतीच. फोटो काढले, सोशल नेटवर्किंगवर टाकले की झालं देशाप्रतीचं कर्तव्य. काही तरुण-तरुणी समाजकार्य करताना दिसतात. पण त्यांची संख्या अगदी हाताच्या बोटावर मोजता येईल इतकीच. देशाच्या विकासासाठी अनेक हात पुढे येऊ पाहातात. पण त्याला मदतीचा हात पुढे केला जात नाही. आपले नेते डिजिटल इंडियाचे नारे लावत आहेत. देशाचे नेते कोट्यवधीचा खर्च करून परदेश दौऱ्यावर जात असतात. पण त्याचवेळी आपल्या शेतीप्रधान देशात शेतकरी आत्महत्या करत आहेत.
मयुरी बच्चे, भवन्स कॉलेज

आधी ‘स्वच्छ भारत’
आपलं स्वतःचं हित पाहताना देशाचं हित पाहण्यात आपण मागे पडतोय हे आपण मान्य केलंच पाहिजे. तरच समस्यांमधून मार्ग काढता येईल. देशासाठी अनेक शहिदांनी मरण पत्करलं. आपल्या देशाच्या स्वातंत्र्याला सत्तर वर्ष पूर्ण होऊनही अनेक समस्या मात्र तशाच आहेत. या समस्यांवर तोडगा काढण्यासाठी अनेक जण आपल्या परीने प्रयत्न करीत असतात. आता सर्वांनीच या समस्या सोडवण्यासाठी आपल्या परीने मेहनत घ्यायची वेळ आली आहे. फार कशाला? आपण सध्या सुरू असलेल्या 'स्वछ भारत अभियाना'ला तरी पाठिंबा देऊ या. कचरा न करण्यात आपण आपला खारीचा वाटा उचलू या. सार्वजनिक ठिकाणी कोणी अस्वच्छता पसरवत असेल तर आपण त्यांना नक्कीच समजावून सांगू शकतो. अशाप्रकारे वैयक्तिक व सामाजिक पातळीवर आपण देशाच्या जडणघडणीमध्ये आपलं सहकार्य देऊ शकतो.
सायली शिंदे, भवन्स कॉलेज

प्रतिज्ञा सार्थ ठरवू
आपण प्रतिज्ञा म्हणतो कि 'भारत माझा देश आहे, सारे भारतीय माझे बांधव आहेत'. पण, हे फक्त बोलण्यापुरतंच आहे का? निरक्षरता, अस्वच्छता, गरिबी या गोष्टी आपल्या आजुबाजूला दिसून येतात. पण त्याचा विचार आपण करत नाही. ही प्रतिज्ञा नुसती म्हणण्यापेक्षा आपण त्यावर अंमल करायला हवा. प्रत्यक्ष जीवनात प्रत्येक व्यक्तीला समान वागणूक द्यायला हवी. हा माझा देश आहे, मी या देशाचा नागरिक आहे त्यामुळे या देशाचा मान राखणं, देशाच्या प्रगतीत हातभार लावणं माझं कर्तव्य आहे हा विचार करुन जर प्रत्येक व्यक्तीने आपापल्या परिने प्रयत्न करायला हवे. तरचं ही प्रतिज्ञा खऱ्या अर्थाने सार्थ होईल.
अंकिता भोसले, भवन्स कॉलेज

देशासाठी काही पण!
देशाच्या सीमाभागावर जसे आपले वीर जवान देशसेवा करत आसतात, तशीच सेवा आपण देशात राहूनही करु शकतो. मीसुद्धा समाज सेवा म्हणून विविध सामाजिक उपक्रमात सहभाग घेतो. जसं की झाडे लावून त्यांचं संवर्धन कारणं, रक्तदान शिबिर आयोजित करणं, विविध गड किल्ल्यांवर जाऊन स्वच्छता मोहीम राबवणं. पण देशहितासाठी सर्वात मोठं योगदान म्हणजे आपला मतदानाचा हक्क प्रत्येक वेळी बजावणं. या सर्व गोष्टी सर्वांनी प्राधान्याने केल्या तर नक्कीच देशात अमूलाग्र बद घडतील.
गोविंदराज पाटील, ए. पी. शहा कॉलेज ऑफ इंजिनीअरिंग

भान असावं
फक्त सरकारला त्यांच्या जबाबदारीची जाणीव करून देण्यापेक्षा आपण समाजासाठी, देशाच्या विकासासाठी काय करतो? असा प्रश्न केला तर उत्तर आपसूकच ‘काहीच नाही' असं मिळतं. हे चित्र बदलायचं असेल तर सुरुवात स्वतःपासून व्हायला हवी. आपण या समाजाचे काहीतरी ‘देणे’ लागतो या भावनेची जाणीव व्हायला हवी. फक्त स्वतःचा स्वार्थ न साधता दुसऱ्या करता, देशाकरिता काय करता येईल याचाही विचार करायला हवा. फक्त ‘माझं माझ्या देशावर प्रेम आहे’ असं म्हणून चालणार नाही, तर ते कृतीतून दाखवण गरजेचं आहे.
प्रतिक्षा शिंदे, बी.एम रुईया गर्ल्स कॉलेज

केल्याने होत आहे रे
मित्रांनो, आपल्याला एखादी वस्तू मिळत नसेल तर ती मिळवण्यासाठी आपण धडपडतो, मेहनत घेतो. परंतु ती मिळाली की आपण तिचं महत्त्व विसरतो. देशाच्याबाबतीतही आपण हाच स्वभाव ठेवतो. आपल्या पिढीने पारतंत्र्य अनुभवलं नाही म्हणून आपल्याला स्वातंत्र्याची किंमत नाही. संविधानाने आपल्याला हक्क दिले आहेत, पण आपण आपलं कर्तव्य विसरून फक्त हक्क सांगतो, जबाबदारी विसरतो. माझ्या मते या सर्व गोष्टींच्या समस्येवर आपली तरूण पिढी विशेष हातभार लावू शकते. ‘केल्याने होत आहे रे, आधी केलेची पाहिजे’ या ओळी लक्षात ठेवून प्रत्येकाने पुढाकार घेतला तर भारताला प्रगती करण्यापासून कोणीही थांबवू शकत नाही.
श्रध्दा गोंजारे, डहाणूकर कॉलेज

जाणीव होणार कधी?
नेमकं सांगायचं झालं तर आजची तरुणाई ही ट्रेंडनुसार वागते. एखादा ट्रेंड हिट झाला की तो फॉलो केलाच म्हणून समजा! म्हणूनच स्वतंत्र विचार करण्यात हीच तरुणाई मागे पडताना दिसते. एकीकडे स्वतःला जबाबदार, धीट आणि मुक्त मानणारी आजची तरुणाई स्वतःकडे असलेल्या विचार स्वातंत्र्याचा, अधिकारांचा वापर न करता दुसऱ्याच्या मताला पाठींबा देत आपला हात उंचावते. देशाप्रती अनेक भावना मनात बाळगणारी ही मंडळी स्वतःच्या विकासाबरोबरच समाजाच्या, देशाच्या विकासातही आपला वाटा असू शकतो हे विसरतेय. प्रश्न देशाच्या भविष्याचा आहेच त्याचबरोबर एक नागरिक म्हणून असलेल्या जाणीवेचाही आहे. आपण कुठेतरी कमी पडतोय का? ही खंत मनात न ठेवता तरुणांनी नेहमीच तत्पर रहावं. देशातील प्रत्येक अडचणींसाठी प्रतिसाद देणं हे माझं देशाप्रती कर्तव्य आहे, हा आपण समजलं पाहिजे.
रुजुता संखे, विद्यावर्धिनी कॉलेज ऑफ इंजिनीअरिंग

दुर्लक्ष करणं हा मार्ग नव्हे
कोणीही नागरिक म्हणून आपली जबाबदारी पार पाडतच नाही. प्रत्येक गोष्टीमध्ये भेदाभेद केला जातो. समाजात स्त्रियांना योग्य स्थान दिलं जात नाही. स्त्रियांवर अत्याचार केले जातात. समाजात भ्रष्टाचार, पिळवणूक, बेरोजगारी यांचा तर नव्याने जन्मच होत असतो. पण या समस्यांकडे आपण दुर्लक्षच करतो. स्वतंत्र भारताचा नागरिक म्हणून आपण तरुण मंडळी देशाप्रती असलेलं आपलं कर्तव्य जबाबदारीने पार पाडत नाही. आपण जेव्हा आपली कर्तव्य पार पाडायला लागू तेव्हाच देशाचा विकास होईल.
कांचन गावस्कर, एच. आर कॉलेज

कर्तव्यांचं पालन करणं महत्त्वाचं!
भारताने या ७० वर्षांत विविध क्षेत्रात प्रगती केली. पण आजही गरिबी, भ्रष्टाचार, स्त्रियांवरील अत्याचार इ. समस्या सोडवण्यात आपण अपयशी ठरलोत. देशाच्या विकासात नागरिकांचा विशेषतः तरुणाईचा सहभाग महत्त्वाचा असतो. नागरिकांनी आपल्या जबाबदारी व कर्तव्यांचं पालन करणं महत्त्वाचं असतं. स्वतंत्र भारताचा नागरिक म्हणून तरुणाईच्या काही जबाबदाऱ्या आहेत. त्या पार पाडणं हे तरुणाईचं कर्तव्य आहे. तरुणाई विविध क्षेत्रात उत्तुंग यश मिळवत आहे. देशाप्रती असलेल्या कर्तव्यांचं ते नीट पालन करत आहेत. देशाच्या विकासासाठी राबवल्या जाणाऱ्या विविध कार्यक्रमात, योजनात आजची तरुण मंडळी मोठ्या प्रमाणात सहभागी होताहेत. या तरुणांमधला मी एक तरुण आहे. माझ्याही मनात आपण देशाप्रती असलेल्या जबाबदाऱ्या पार पाडतो का? असा प्रश्न निर्माण होतो. एक जबाबदार नागरिक म्हणून देशाप्रती असलेल्या आपल्या जबाबदाऱ्या योग्यप्रकारे पार पाडण्याचा प्रयत्न मी करतो.
वैभव पुरव, डहाणूकर कॉलेज

ऑनलाइन व्यासपीठावर व्यक्त करण्यात आलेली मतं

सोशल मीडियाचे भान आवश्यक
स्वातंत्र्य मिळवणं जेवढं कठीण होतं, तेवढंच कठीण होतं मिळालेलं स्वातंत्र्य टिकवून ठेवणं. सध्या सोशल मीडियाचा जमाना असल्यामुळे कुठलीही बातमी आपल्यापर्यंत लगेच पोहोचते. पण खरी वार्ता समजण्या ऐवजी सोशल मीडियावरून अफवाच जास्त पसरतात. भारताची एक जबाबदार नागरिक म्हणून मी याबाबत नेहमी सतर्क राहण्याचा प्रयत्न करते की, सोशल मीडियावर कुठलीही अफवा पसरू नये.
हेमाद्री लुडबे, रुईया कॉलेज

अपेक्षा बदल घडण्याची!
राष्ट्राच्या सर्वांगीण विकासासाठी प्रत्येकाचा हात देश विकासासाठी झटणं गरजेचं आहे. वैयक्तिकरित्या मी देशाप्रती जबाबदाऱ्या पार पाडतो का असा प्रश्न पडल्यावर याचं उत्तर साहजिकच हो येतं. अर्थात मी कुठल्याही स्त्रीचा आदर करेन, मी भ्रष्टाचाराला प्रोत्साहन देणार नाही, मी स्वच्छता राखेन हे मी मनात बिंबवलंय. हे प्रत्येकाने बिंबवायला हवं. किमान स्त्री अत्याचार, अस्वच्छता, भ्रष्टाचार असे अनेक विषय रोखण्यासाठी ज्यावेळी मी स्वतःपासून पुढाकार घेईन आणि असे असंख्य मी या गोष्टी रोखण्यासाठी एकत्र येतील तेव्हा ही कदाचित न थांबणारी साखळी आपोआप बदल घडवून आणण्यास यशस्वी ठरेल.
मनिष लाड, ज्ञानसाधना कॉलेज

स्वयंशिस्त महत्त्वाची
देश स्वच्छ ठेवण्यासाठी स्वयंशिस्त प्रत्येकाने लावून घेतली पाहिजे. कायद्याचं व नियमांचं पालन प्रत्येकाने केलं तर भ्रष्टाचार कमी होईल व नागरी सुधारणांचा दर्जा उंचावेल. तसंच राष्ट्राचं हित पाहावं. सरकारी योजनांबाबत प्रत्येकाने जागृत राहावं. यामुळे पायाभूत सुविधांचा दर्जा उंचावेल आणि गरिबी कमी होईल. प्रत्येकाने आपली जबाबदारी प्रामाणिकपणे पार पाडली तर देशाची प्रगती निश्चितच होईल.
श्रेया गोळे, मुंबई विद्यापीठ

देश विकसित होण्यासाठी...
नुसतं जागतिकीकरण करून देशाची प्रगती होत नसते. शेवटच्या श्वासापर्यंत त्याच्याशी एकनिष्ठ राहिन आणि हे असे सर्व तरूण वर्गांनी ठरवले तर आपला भारत देश लवकरच सर्व बाजूंनी विकसित होईल आणि डॉ.ए.पी.जे.अब्दुल कलाम यांच्या स्वप्नातील २०२० मधला भारत लवकरच उदयास येईल.
विकास पाटील, गोखले कॉलेज

वेळ आहे बदलण्याची
विज्ञान, तंत्रज्ञान या क्षेत्रात आपल्या देशाने बरीच प्रगती केली आहे. पण लाजिरवाणी गोष्ट म्हणजे आपण मूलभूत आणि महत्त्वाचे प्रश्न सोडवण्यास अपयशी ठरत आहोत. भ्रष्टाचार, गरिबी, शैक्षणिक व्यवस्था, नागरी सुविधा अशा अनेक समस्या आपल्यासमोर आहेत. लोकप्रतिनिधी निवडून देऊन ते आपल्या समस्या सोडवतील असा विचार करून आपण निर्धास्त बसलो आहोत. याचा परिणाम आपल्यालाच भोगावा लागतो. स्वातंत्र्यदिन, प्रजासत्ताक दिन आले की आपलं देशाप्रतीचं प्रेम उफाळून येतं. मग इतर दिवशी काय? आपण त्याच जोमाने काम करताना दिसत नाही. देशप्रेम फक्त बोलण्यातून व्यक्त न करता आपल्या कृतीतून व्यक्त झालं पाहिजे. आपण केलेले छोटेसे प्रयत्न उद्याचा सुंदर भारत निर्माण करण्यास मदत करू शकतात.
अमित पाटील, डहाणूकर कॉलेज

स्वत:मध्ये बदल घडवा!
आज भारताला स्वातंत्र्य मिळून भरपूर वर्षं लोटली तरीही 'विकसनशील' नावाचा शिक्का आपल्या माथ्यावरून पुसला गेला नाही. कित्येक योजना, हजारों स्कीम्स करून झाल्या पण तरीसुद्धा महासत्ता बनण्याचं स्वप्न हे आजगायत स्वप्नच आहे.
यासाठी जबाबदार आहोत आपण म्हणजेच भारतीय नागरिक. हक्क आणि कर्तव्य यातला ताळमेळ भारतीयांना अजूनही साधला नाहीये. बदल घडण्यासाठी समाजासोबतच स्वतःमध्ये बदल घडवणं जास्त महत्त्वाचं आहे.
अक्षदा कडलग, निर्मला निकेतन कॉलेज ऑफ होम सायन्स

रात्रभर झगमगाट…मॉल्स-दुकानं-रेस्तराँ २४ तास खुली, यामुळे राज्यातील शहरांचं रुपडंच पालटणार आहे. ‘नाइट लाइफ’चा हा निर्णय तरुणाईच्या पसंतीस उतरला आहे. यामुळे रोजगार वाढेल, लोकांची सोय होईल हे सगळं ठीक. पण, त्यातून उद्भवणाऱ्या प्रश्नांचं काय याकडेही ते लक्ष वेधतात. महिलांची सुरक्षितता, वाढता गजबजाट, ध्वनिप्रदूषण, वायूप्रदूषण, पोलिसांवर वाढणारा कामाचा ताण याचं काय करायचं, असा त्यांचा सवाल आहे. त्यामुळे रात की डे यातून आपल्यालाच निवड करायची आहे, असं ते म्हणतात…

यावेळच्या युवा कट्टात सहभागी झालेलं मुंबई विद्यापीठ आणि संलग्न कॉलेजेस
• सेंट झेविअर्स कॉलेज (फोर्ट)
•विल्सन कॉलेज (गिरगाव)
•एचआर कॉलेज (चर्चगेट)
•चेतना कॉलेज (वांद्रे)
•साठ्ये कॉलेज (विलेपार्ले)
•डहाणूकर कॉलेज (विलेपार्ले)
•भवन्स कॉलेज (अंधेरी)
•तोलानी कॉलेज ऑफ कॉमर्स (अंधेरी)
•दालमिया कॉलेज (मालाड)
•पाटकर कॉलेज (गोरेगाव)
•विवेक कॉलेज (गोरेगाव)
•विवा कॉलेज (विरार)
•रुपारेल कॉलेज (माहीम)
•एमडी कॉलेज (परळ)
•झुनझुनवाला कॉलेज (घाटकोपर)
•वझे-केळकर कॉलेज (मुलुंड)
•जोशी-बेडेकर कॉलेज (ठाणे)
•ज्ञानसाधना कॉलेज (ठाणे)
•पेंढारकर कॉलेज (डोंबिवली)
•बिर्ला कॉलेज (कल्याण)
•सीएचएम कॉलेज (उल्हासनगर)
•जीवनदीप कॉलेज (गोवेली)
•पिल्लई कॉलेज (पनवेल)
•सेंट गोन्सालो गार्सिया कॉलेज (वसई)
•सेंट जॉन कॉलेज ऑफ इंजिनीअरिंग (पालघर)
•कोकण ज्ञानपीठ अभियांत्रिकी कॉलेज (कर्जत)


ठोस कायदे हवे
व्यावसायिक ठिकाणी मॉल, दुकानं इत्यादी रात्रभर सुरु ठेवण्याचा सरकारच्या निर्णयाची अंमलबजावणी प्रत्यक्षात किती फायदेशीर ठरणार आहे याबद्दल शंकाच आहे. व्यावसायिकांचा फायदा आणि लोकांची सोय हे दोन मुद्दे वगळता इतर दुष्परिणाम दिसताहेत. त्यातील ठळक मुद्दा सांगायचं झालं तर महिलांची सुरक्षा. त्यासाठी आपल्याकडे किती योग्य सुविधा आहेत. सीसीटीव्ही आणि इतर सुसज्ज यंत्रणा असताना आज महिला किती बिनधास्तपणे वावरू शकतात? हे आपल्या माहीतच आहे. या सर्वांचा पोलीस यंत्रणेवर अतिरिक्त ताण येतो. नाईट लाईफमुळे सामाजिक गैरप्रकार वाढायला मदत होईल, असं मला वाटतं. त्यामुळे सरकारला जर हा निर्णय अंमलात आणायचा असेल ठोस कायदे बनवून तडीस नेणं गरजेचं आहे.
सिद्धी देशमुख, सीएचएम कॉलेज

बेरोजगारीची समस्या सुटेल
आता २१ व्या शतकात रात्री सुद्धा खरेदी, मनोरंजन करायला हरकत काय? महाराष्ट्रामध्ये काही ठराविक महानगरं वगळता बाकी सगळीकडे रात्री १० नाही वाजले की दुकानं बंद होतात. दुकान, मॉल, रात्रभर उघडे ठेवाण्याचे फायदे अनेक आहेत. आपल्या राज्यात नोकरदार वर्ग हा व्यवसायिकांपेक्षा अधिक आहे. हा नोकरदार वर्ग आठवड्याचे सातही दिवस काम करणारा आहे. या वर्गाकरता कुटुंबासोबत मनोरंजनाचा अस्वाद घेण्याचं बंधन राहणार नाही. खासगी विभागातील नोकऱ्यांमध्ये सुट्टी घ्यायची मारामार असते, पण जर हा निर्णय घेतला गेला तर वेगळ्या सुट्टीची गरजच लागणार नाही. तसंच आपल्या देशात बेरोजगारीचीही समस्या भेडसावत आहे. अशा परिस्थितीत जर दुकान, मॉल रात्रभर सुरु राहिली तर अनेकांना नोकऱ्या मिळतील.
प्रणाली महाजन, वझे-केळकर कॉलेज

शहानिशा करणं आवश्यक
तरुणाईसाठी हा निर्णय उत्सुकता निर्माण करणारी असल्यामुळे खूप ठिकाणी व्यवसायिक पातळीवर मॉल, दुकाने, रेस्तराँ, इ. रात्रभर सुरु ठेवणं सोयीचं आहे. या निर्णयाचं स्वागत केलंच पाहिजे. कारण यामुळे खूप फायदेही होणार आहेत. आर्थिक दृष्ट्या रोजगार वाढल्याने सरकारला कराच्या माध्यमातून फायदा होईल. जितकं सोयीचं आहे तितकं सुरक्षिततेसाठी धोक्याचंही आहे. मुंबईत सर्व ठिकाणी सीसीटीव्ही कॅमेरे अजूनही बसवलेले नाहीत. यामुळे आणि निर्णयामुळे गैरप्रकारांमध्ये आणखीन वाढ होईल. सर्व ठिकाणी अशी व्यवस्था न करता ज्या ठिकाणी याची खरी गरज आहे त्या ठिकाणीच दुकाने, रेस्तराँ इ. चालू ठेवले पाहिजे. नाईट लाईफसाठी लागणारा खर्च अवाजवी तर नाही ना याची शहानिशा देखील झाली पाहिजे.
प्रज्ञा कांबळे, वझे-केळकर कॉलेज

धावपळ कमी होईल
धावपळीच्या दुनियेत वेळेची बचत करणं कठीण होऊन बसलंय. त्यात घरात रोज लागणारं सामान वेळेत आणणं गरजेचं आहे. नाहीतर रात्री घरी जायला जर उशीर झाला तर सगळी दुकानं बंद होतात. पण आता सरकारच्या नवीन निर्णयामुळे थोडी का होईना धावपळ कमी होईल, असं वाटतंय. या निर्णयामुळे दुकानदार, व्यवसायिकांबरोबर नागरिकांनासुद्धा याचा फायदा होणार आहे. ही एक बाजू सोयीस्कर असली तरी दुसऱ्या बाजूचाही विचार करणं गरजेचं आहे. रात्रभर या सोयी उपलब्ध केल्या असल्या तरी काही गैरप्रकार घडण्याची शक्यता नाकारता येत नाही. तसंच या निर्णयामुळे पोलिसांवर अधिक भारदेखील पडणार आहे. सरकारचा हा निर्णय योग्य आहे, पण यात इतर बाबींचा विचार करायला हवा तसंच काही सुधारणाही करणं गरजेचं आहे.
सुनिल जमदारे, जीवनदीप कॉलेज

नवीन समस्यांना आमंत्रण
आपल्या देशात दिवसासुद्धा महिला सुरक्षित नाही त्यात जर रात्री हे सगळे चालू राहिलं तर आपल्या देशात महिलांना घराच्या बाहेर पडणं मुश्कील होईल. सर्वप्रथम आपल्या पोलीस यंत्रणेमध्ये सुधारणा करणं गरजेचं आहे. आपल्या देशात दिवसासुद्धा बलात्काराच्या घटना समोर येतात. नाईट लाईफमुळे या नराधमांना चांगलीच संधी मिळेल. सर्वप्रथम आपल्या यंत्रणेमध्ये काही बदल करणं गरजेचं आहे. नाही तर देशाच्या प्रगतीच्या नादात आपण अजून समस्यांना स्वत:हून आमंत्रण दिल्यासारखं होईल.
मयुरी बच्चे, भवन्स कॉलेज

योजनाबद्ध पद्धतीनं व्हावं
'नाइट लाइफ' ही संकल्पना नक्कीच मुंबईकरांसाठी काही फार वेगळी संकल्पना नसेल. कारण येथे जीवन फार वेगवान आहे. या वेगवान जगात दिवसासोबत रात्रीचं जग अनुभवणारे देखील बरेच आहेत. नाइट लाइफचे अर्थात मोठ्या संख्येने स्वागत होईलच. पण हे सर्व होताना महिला सुरक्षा, वाहतुकीचे प्रश्न, पोलिसावरील कामाचा वाढीव ताण, कचऱ्याचे व प्लास्टिकचे वाढते प्रमाण हे सर्वच प्रश्न पुन्हा उसंडी मारून वर येतील, यात शंका नाही. आधुनिकीकरणाकडे वाटचाल करताना या मार्गात काही बदल होणं आवश्यक आहे. या बदलांची पूर्वतयारी व योजनाबद्ध पद्धतीने केलेले नवीन बदल नक्कीच मुंबईकारांना आवडतील. पण पुन्हा आश्वासनांची यादी न देता ती आश्वासने पाळून सत्य परिस्थितीत सरकारने बदल घडवावेत अशी अपेक्षा आहे.
सायली शिंदे, भवन्स कॉलेज

रोजगाराच्या संधी उपलब्ध होतील
आपल्या राज्यातील अर्ध्याहून जास्त लोकसंख्या रात्री उशिरापर्यंत काम करत असते. तसेच आजकालची तरुणाई रात्री उशिरापर्यंत घराबाहेर असते. अशावेळी बऱ्याचदा रात्री उशीर झाल्यावर चांगल हॉटेल किंवा रेस्तराँ शोधणं त्रासदायक ठरतं. त्यामुळे सरकारचा हा निर्णय योग्य वाटतो. तसंच यामुळे रोजगाराच्या नवीन संधीही उपलब्ध होतील. परंतु सरकारने योग्य ते निर्णय व कायदे लागू करावेत. रात्री उद्योग चालू ठेवण्यासाठी परवाने लागू करावेत. तसेच ठिकठिकाणी सीसीटीव्ही कॅमेरे व सुरक्षेसाठी बंदोबस्त असावा. कामाच्या वेळेवर बंधन असावं. मुलींच्या सुरक्षिततेसाठी योग्य पावलं उचलायला हवीत. तसेच वाहतूकीच्या सोयी म्हणजेच बसेस व रेल्वे रात्री उशिरापर्यंत उपलब्ध कराव्यात.
ज्येष्ठा भगत, पिल्लई कॉलेज

तंत्रज्ञानाचा सुयोग्य वापर करावा
रात्रभर दुकान, मॉल्स, रेस्तराँ सुरू ठेवण्याचा निर्णय हा योग्य असल्यासारखं मला वाटतं. या निर्णयामुळे नोकरदार वर्गात वाढ होईल आणि अर्थातच देशातील बेकारी कमी होण्यास मदत होईल. देशाच्या आर्थिक परिस्तिथीत सुधारणा होईल. रहदारी असल्यामुळे रात्री प्रवास करणाऱ्या स्त्रियांसाठी ही सुरक्षिततेची बाब असू शकते. आणीबाणीच्या वेळेस ही रात्रसुविधा कामास येईल. पण या निर्णयामुळे पोलीसांवर कामाचा ताण येईल. जर योग्य ठिकाणी योग्य त्या तंत्रज्ञानाचा वापर करून सुविधा पुरवल्या तर तो ताण कमी होईल. या सर्वांसोबतच हा निर्णय आपल्या देशात लागू होणं गरजेचं आहे. शिवाय रात्रीसुद्धा विजेचा वापर वाढल्याने त्याच्यावर ताण येईल.
भक्ती पालांडे, तोलानी कॉलेज ऑफ कॉमर्स

स्वच्छता, इंधनावर परिणाम
मुळात आपल्याला याची गरज आहे का? समाजातल्या सर्व घटकांना याचा फायदा होईल का? अशा सगळ्या बाबींचा विचार करायला हवा. मॉल, दुकान, रेस्तराँ रात्री चालू राहिल्याने सरकारी तिजोरीत महसूल वाढेल. त्याचा उपयोग समाजाच्या हितासाठी व्हायला हवा. नाईट लाईफला खरंच परवानगी मिळाली, तर राज्यात पेट्रोल आणि डिझेलची मागणी काही वर्षात वाढेल. त्याचा थेट परिणाम कार्बन उर्त्सजन तसंच तापमान वाढीवरसुद्धा होऊ शकतो. वाढती प्रवासी संख्या वाढता रोजगार यामुळे प्रत्येक जिल्ह्याच्या महानगरपालिकेने स्वच्छते बाबत अधिक जागरुक राहायला हवं. मुख्य प्रश्न म्हणजे महिलांची सुरक्षा, महिलांना त्रास झाल्यास या योजनेवर बंदी आणायला हवी. इथे पोलीस खात्याची जबाबदारी वाढतेय आधिच कमी मनुष्यबळ आणि त्यात अतिरिक्त ताण यामुळे पोलीसांना मानसिक प्रश्न भेडसावतील, सुरक्षेच्या दृष्टीने योग्य ती काळजी घेत पावलं उचलणं काळाची गरज आहे.
नागेश सुतार, मुंबई विद्यापीठ

आर्थिक दृष्ट्या हितकारक
रात्रीच्या वेळी मॉल्स, दुकाने, रेस्तराँ चालू ठेवणं यात काही गैर नाही. पण त्याचबरोबर या बदलांमुळे जनसामान्यांच्या जीवनावर व त्यांचा सुरक्षेवर कोणत्याही प्रकारचं प्रश्नचिन्ह उभे राहता कामा नये याकडे राज्य सरकारने लक्ष द्यायला हवं. पण एका अंगाने पाहता हा निर्णय आर्थिक दृष्ट्या चांगला म्हणायला हरकत नाही. पण या बदलामुळे महिला सुरक्षेचा प्रश्न मोठ्या प्रमाणात उद्भवेल, रात्रीच्या वेळी फिरणाऱ्या लोकांकडून महिलांना कोणत्याही प्रकारचा त्रास होता काम नये याची काळजी घायला हवी. सर्वात महत्त्वाचं म्हणजे चोवीस तास सुरु राहणाऱ्या मॉल्स, दुकाने यामुळे पोलिसांच्या कामावर मोठ्या प्रमाणात ताण पडेल. त्यांचा देखील विचार करायला हवा. हा निर्णय अंमलात आणायला हरकत नाही, पण या सगळ्या गोष्टींचा विचार करून, कारण हा निर्णय जनतेसाठी घेण्यात येणार आहे.
ओमकार आर्डे, सीएचएम कॉलेज

स्वातंत्र्याचा गैरवापर नको
भारतातील आधुनिक जीवनशैलीवर पाश्चात्त्य संस्कृतीचा मोठा प्रभाव आहे. पाश्चात्त्य वस्त्रे, खाद्यसंस्कृती, चालीरीती यांचं अनुकरण केलं जातं. नाइट लाइफ हासुद्धा याच पाश्चात्त्य संस्कृतीचा एक भाग आहे. आपल्याकडेही नाइट लाइफ हा काही नवीन प्रकार नाही. परंतु आता सरकारी पातळीवर व्यावसायिक ठिकाणी मॉल्स, दुकाने रात्रभर सुरू ठेवण्याच्या निर्णयाला मंजुरी देण्याबाबत विचार केला जातोय. या निर्णयामुळे दुकानदार, व्यावसायिक यांचा फायदा होणार असला तरी सुरक्षिततेचा प्रश्न निर्माण होणार आहे. नाइट लाइफमुळे मद्यप्राशन करणाऱ्या, अंमली पदार्थांचं सेवन करणाऱ्यांच्या संख्येत वाढ होईल. अनेकदा नियमांचं, मर्यांदाचं उल्लंघन केलं जातं. आपल्याला आपलं जीवन उपभोगण्याचा अधिकार आहे. पण म्हणून या अधिकाराचा गैरवापर करणं हे अयोग्य आहे.
वैभव पुरव, डहाणूकर कॉलेज

कायद्याचा वचक हवा
मुंबई एक महानगरीय शहर आहे. असं म्हणतात की, मुंबई कधीच झोपत नाही. सरकारने जो निर्णय घेतलाय तो एका दृष्टीने चांगलाच आहे. कारण यामुळे व्यावसायिकांचा फायदा होतो, देशाच्या राष्ट्रीय उत्पनात वाढ होईल आणि त्या सोबतच गरजू लोकांना नोकरी मिळेल. पण सुरक्षिततेच्या दृष्टीने विचार करणं जास्त आवश्यक आहेच. त्याचा विचार करता कायदा कडक करावा लागेल. जेणेकरून गैरप्रकारांना आळा बसेल. लोकांना कायद्याचा वचक असला पाहिजे.
शिवानी कांबळी, विवेक कॉलेज

निर्णयाचं स्वागत, पण...
स्वप्नांचं शहर म्हणजे मुंबईत नाइट लाइफची मागणी काही मंडळीकडून वारंवार केली जात होती. व्यवसायिक क्षेत्रात दुकान, मॉल्स, रेस्तराँ २४ तास सुरू ठेवण्यास परवानगी दिली जाणार आहे. या निर्णयामुळे व्यावसायिकांचा फायदा होईल. लोकांसाठी अनेक सोयी उपलब्ध होतील. पण यातून अनेक गंभीर प्रश्न निर्माण होण्याची शक्यता आहे, ती म्हणजे सुरक्षा. तसंच यामुळे पोलिसांवरील कामाचा ताण वाढेल. यासाठी पोलीस भरतीच्या संधी उपलब्ध करणं गरजेचं आहे. जर गंभीर प्रश्न सोडवण्याच्या दृष्टीने विचार करून निर्णय घेतले तर नाइट लाइफचा निर्णय प्रत्यक्षात उतरणं शक्य आहे.
शर्वरी जाधव, मुंबई विद्यापीठ

अप्रत्यक्षरित्या आरोग्यावरही परिणाम
महाराष्ट्र सरकारचा निर्णय लाभदायी आहेच, पण त्याचबरोबर त्याचे बरेच दुष्परिणाम होण्याचीही संभावना आहे. नाइट लाइफ ही पर्यटकांसाठी, रात्रीच्या कामाच्या ठिकाणांसाठी आणि रात्री उशिरा येणाऱ्या लांब पल्ल्याच्या गाड्यांसाठी फायदेशीर आहे, पण त्याबाबत अंतिम निर्णय घ्यायच्या आधी आपल्याकडे त्यासाठी योग्य व्यवस्थापन आहे का? याची खबरदारी सरकारनं घेणं आवश्यक आहे. सुरक्षेची जबाबदारी पोलिसांवर लादली तरी त्यांच्यावर त्याचा अतिरिक्त ताण पडणार यात काही शंका नाही. या सगळ्यामुळे लोकांच्या आरोग्यावर अप्रत्यक्षरित्या परिणाम होण्याचीही शक्यता नाकारता येत नाही. नाइट लाइफचे फायदे जरी आता डोळ्यापुढे दिसत असले तरी योग्य व्यवस्थापन आणि सुरक्षितता नसेल तर कालांतराने त्याचे तोटे आणि दुष्परिणाम उद्भवायला लागतील हे मात्र नक्की!
प्रणव पाडेकर, विवा कॉलेज

पर्यटन व्यवसायाला चालना मिळेल
एकप्रकारे पाश्चात्य संस्कृतीचं अनुकरण करण्याचा प्रयत्न चालू आहे, असं माझं ठाम मत आहे. तसंच यामुळे तरुण पिढी कुठेतरी भरकटली जाईल. तसेच भारतीय संस्कृतीला ठेच लागण्याची शक्यता आहे. शहरात चोरी, अपहरण, स्त्रियांवर होणारे बलात्कारांसारखे प्रकार वाढतील. दुसरी बाजू मांडायला गेल्यास या निर्णयामुळे नक्कीच दुकानदार, व्यावसायिक यांचा फायदा होणार आहे. पर्यटन व्यवसायाला चालना मिळेल. तसंच दिवसा कामातून वेळ न मिळाल्यामुळे खरेदीसाठी लोकांना रात्री सोयी उपलब्ध होतील.
अनिकेत फिलसे, राजाराम शिंदे इन्स्टिट्यूट अँड टेक्नॉलॉजी

वीज वाया जाईल
मुंबई २४ तास सुरू ही कल्पना खरं तर खूप चांगली आहे. पण दुकानं, मॉल्स चालू राहिल्याने उगाचच रात्रभर वीज वाया जाईल. आधीच आपल्याकडे वीजेचा तुटवडा जाणवतो. शिवाय, आराम न मिळाल्यामुळे जीवनात तणाव निर्माण होऊ शकतो. २४ तास दुकानं सुरू असल्यानं पोलिसांवर खूप ताण वाढेल. एकूण विचार करता सर्वच दुकाने चालू ठेवण्याची आवश्यकता नाही अस माझं मत आहे. कारण सगळे शॉपिंग पॉइंटस सुरू राहिले तर रात्रभर हिंडणं ही तरुण मुला-मुलींची सवय होऊन जाईल. क्लब सुरू राहणार असतील तर त्यालाही काही नियम असायला हवेत.
रुचिका घाडी, सेंट गोन्सालो गार्सिया कॉलेज

प्रदूषण वाढेल
‘नाइट लाइफ’ ही संकल्पना मूळची पाश्चात्य. भारतातही काही मोजक्याच शहरांमध्ये आपण ‘नाइट लाइफ’ पाहू शकतो. अनेकांना असे वाटते की यामुळे व्यावसायिकांना अधिक फायदा होईल व रोजगारही उपलब्ध होईल. परंतु कोणीही या ‘नाइट लाइफ’मुळे होणाऱ्या प्रदूषणाचा, उद्भवणाऱ्या सुरक्षेच्या प्रश्नांचा विचारच करत नाहीय. या संकल्पनेमुळे रात्रीही वाहनांची व लोकांची वर्दळ वाढेल. परंतु यामुळे होणारे ध्वनिप्रदूषणही वाढेल. याचेच परिणाम तिथे राहणाऱ्या रहिवाशांनाही भोगावे लागतील. तसेच वाहनांमुळे वाढणारे अतिरिक्त वायू प्रदूषण आहेच. जर प्रशासनाला दिवसा निर्माण होणाऱ्या समस्यांना तोंड देता देता नाकीनऊ येतायत तर रात्री उद्भवणाऱ्या अतिरिक्त समस्यांना कसे सामोरे जाणार? पाश्चिमात्य देशांप्रमाणे सध्याच्या तरुण पिढीला जर ‘नाइट लाइफ’चे वेड लागले तर हे देशाच्या बौद्धिक व शैक्षणिक प्रगतीला किती हानीकारक होईल हे वेगळं सांगण्याची गरज नाही.
शुभम फाटक, विवेक कॉलेज

तोटे अधिक
मुंबई हे शहर लोकांच्या जवळपास २४ तास सेवेत असतेच. माझी मुंबई कधीच कोणामुळे थांबत नाही. आता सरकारने रात्रभर मॉल्स व रेस्टॉरंट चालू ठेवण्याचा विचार केलाय. तर ही गोष्ट जेवढी चांगली आहे तेवढेच ह्याचे तोटे देखील आहेत. युवकांमधे सध्या ‘नाइट लाइफ’चं खूप फॅड आहे. पार्टी, मज्जा-मस्ती करण्यास ‘नाइट लाइफ’ हा पर्याय त्यांना आवडतो. रात्रभर दुकाने, मॉल्स व हॉटेल्स चालू राहिले तर मुंबईतली आर्थिक उलाढाल वाढेल. पण ह्या सगळ्या सोबत चोरी-मारी, गुन्हे व स्त्रियांची असुरक्षितता या गोष्टी देखील वाढणार आहेत. मुंबई पोलिस रात्रंदिवस सतर्क असतातच. परंतु ह्या निर्णयामुळे पोलिसांचे काम आणि त्यांच्यावरील तणाव अधिक वाढणार आहे. त्यांनी कितीही प्रयत्न केले तरीही गुन्हे कमी करण्याची मुळात जबाबदारी आपल्या हातात आहे. जोपर्यंत आपण गुन्हेगारांना पोषक वातावरण देतोय तोवर पोलिसांना दोष देणं योग्य नाही. सरकारने ह्या निर्णयावर पुन्हा विचार केला पाहिजे. योग्य ते नियम व गुन्हे करणाऱ्याला योग्य ती शिक्षा व कठोर कायदे लागू केले पाहिजेत. तरच हा निर्णय मुंबईकरांना उपयोगी पडणारा ठरेल.
-शर्वरी तावडे, डहाणूकर कॉलेज

चांगली कल्पना
मुंबई २४/७ सुरू ही कल्पना फार छान आहे. यामुळे प्रगती तर होईल. शिवाय, पण त्याआधी काही लोकांच्या विचारांत परिवर्तन आले पाहिजे. मुंबई २४/७ चालू राहणार म्हणजे आजच्या युवकांना मज्जा-मस्तीच्या वेळेची मर्यादा राहणार नाही. तरुणाईमध्ये आपल्या मैत्रिणी व बहिणीसुद्धा आल्याच. मग प्रश्न उद्भवतो तो त्यांच्या सुरक्षतेचा. आपले मुंबई पोलिस तर सतर्क आहेच. परंतु जोपर्यंत काही लोकांच्या हीन विचारात परिवर्तन होणार नाही तोपर्यंत ‌स्त्रियांसाठी रात्रभर बाहेर राहणं असुरक्षितच आहे. रेस्तराँज, मॉल्स, दुकानं जर २४ तास चालू राहिली तर रोजगार वाढेल, व्यवसाय वाढेल व आपल्या राज्याची आर्थिक परिस्थिती सुधारेल हे नक्की. मला ही कल्पना आवडली आहे. पण त्याबरोबर योग्य नियम, कडक कायदे आणणं गरजेचं आहे. तसं झालं तर आपली लाडकी मुंबई आपल्या देशाच्या प्रगतीमध्ये अजून एक पाऊल पुढे घेऊन जाईल याची मला खात्री आहे.
सुजीत रुके, डहाणूकर कॉलेज

गरजूंना फायदा
मुंबई म्हणजे गजबजलेलं शहर. तरूण वर्गामध्ये ‘नाइट लाइफ’ची क्रेझ जास्त असली तरी लहानांपासून मोठ्यांपर्यंत सर्वांना हे अनुभवायची इच्छा असतेच. हॉटेल्स, मेडिकल स्टोअर्स चालू असल्यामुळे गरजू लोकांना याचा उपयोग होईल. रात्रीच्या वेळी प्रवास करण्यासाठी वाहने उपलब्ध होतील. तरुणाईला करमणुकीचा एक नवीन मार्ग मिळेल. या ‘नाइट लाइफ’मध्ये क्लब, पबमध्ये जाणे, मद्यपान करणे हा करमणुकीचा मुख्य भाग असतो. रात्रभर हॉटेल्स, दुकाने चालू असल्याचा फायदा जनतेला होईल. परंतु यातूनच सुरक्षिततेचा प्रश्न उद्भवेल हे नक्की. बलात्कार, चोरी, खून, स्मगलिंग, मद्यपान यासारखे प्रकार वाढतील. सुरक्षेची साधने वाढवावी लागतील, यामुळे पोलिसांवर ताण येईल. या सर्व गोष्टी विचारात घेता ‘नाइट लाइफ’ ही कल्पना अंमलात आणणे कठीण आहे. या गोष्टीला मान्यता दिलीच तर त्यातून निर्माण होणाऱ्या धोक्यांचं काय करायचं या गोष्टीची योग्य प्रकारे काळजी घेणं आवश्यक आहे. काही ठराविक ठिकाणीच ‘नाइट लाइफ’ला मान्यता देणं हा हे धोके टाळण्याचा एक मार्ग ठरु शकतो.
निलेश कुलकर्णी, सेंट जॉन कॉलेज ऑफ इंजिनीअरिंग

दोन बाजू
ज्याप्रमाणे प्रत्येक नाण्याच्या दोन बाजू असतात, त्याचप्रमाणे नाइट लाइफ निर्णयाच्यासुद्धा सकारात्मक आणि नकारात्मक अशा दोन विरुद्ध बाजू आहेत. हॉटेल्स, मॉल्स, रेस्टॉरंट, बार २४ तास सुरू ठेवण्याच्या निर्णयामुळे एकीकडे व्यावसायिकांचा फायदा होणार आहे. लोकांसाठी सोयी-सुविधा उपलब्ध होणार आहेत. हॉटेल उद्योगातील रोजगार वाढेल. हॉटेल व्यवस्थापन इंडस्ट्रीमध्ये येणाऱ्या युवकांना नवीन संधी निर्माण होतील. रात्रीही खाण्याची व शॉपिंगची व्यवस्था सुरु राहिली तर पर्यटन व्यवसायाला मोठ्या प्रमाणात चालना मिळेल. पण रात्री पर्यटनाला जाण्यासाठी सुरक्षितता आहे का? महिलांच्या सुरक्षितेचा प्रश्न एवढा गंभीर आहे की, दिवसाढवळ्या छेडछाड, अत्याचारांना आवर घालता येत नाही तर रात्री कसं करणार? त्यासाठी आधी आपल्या देशातील पोलीस यंत्रणा सक्षम केली पाहिजे. महिलांच्या सुरक्षिततेकरीता सरकारने २४ तास पोलीस यंत्रणा कार्यरत केली पाहिजे. नागरिकांसाठी मूलभूत गोष्टीच होत नसतील तर या ‘नाइट लाइफ’ची मागणीच का केली?
कांचन गावस्कर, एचआर कॉलेज

फायदे-तोटे दोन्ही
राज्यात व्यावसायिक ठिकाणी दुकान, मॉल्स, रस्ते रात्रभर सुरू ठेवण्याचा सरकारचा विचार आहे. मुंबई म्हणजे आधीच धकाधकीचं जीवन. त्यात ‘नाइट लाइफ’ म्हणजे आणखी गजबज, आवाज, वर्दळ सुरू होईल. रात्रीची खरेदी ही एक वेगळीच मजा घेण्याची गोष्ट बनू शकते. दिवसभर कामात मग्न असणारी लोकं रात्रीच्या वेळी शांतपणे खरेदीला जाऊ शकतील. पण प्रत्येक गोष्टीचे जसे फायदे असतात, तसेच त्यात तोटेही कमी नसतात. त्याचप्रमाणे ‘नाइट लाइफ’चे तोटे सहज डोळ्यांसमोर येतात. सर्वात गंभीर प्रश्न म्हणजे सुरक्षेचा. रात्रीच्या वेळी महिला सहज घराबाहेर पडू शकणार नाहीत. पोलिसांवर आधीच ताण आहे. रात्रीच्या वेळी रिक्षा किवा टॅक्सीवाले प्रवाशांकडून जास्त भाडं मागू लागतील. तसंच त्यांच्याकडून सुरक्षित प्रवासाची अपेक्षा करता येत नाही.
मानसी मोरे, विवा कॉलेज

अनुकरण करा, पण…
काही बदलांचे जसे फायदे असतात तसंच त्याचे तोटे देखील असतात. पाश्चिमात्य देशांचं अनुकरण करायला काही हरकत नाही. पण त्या देशांसारखं वातावरण आपल्याकडे आहे का हे एकदा बघा. रात्रीच्या वेळी मद्यविक्री चालू राहणार. त्यातून पुढे अनेक प्रश्न निर्माण होणार. त्यात महिलांच्या सुरक्षेचा प्रश्न तर सर्वात गंभीर. २४ तास या गोष्टी चालू ठेवल्यास पोलिसांच्या कामात मोठ्या प्रमाणात भर पडेल, त्यांनासुद्धा मोठ्या तणावातून जावं लागेल. मॉल्स वगैरे ह्या ठिकाणी रात्रीच्या वेळी टपोरी मुलांची टोळकी फिरु शकतात. ज्यामुळे स्त्रियांच्या सुरक्षिततेचा प्रश्न निर्माण होईल. काही मोजकी लोकं वगळता राज्यातल्या मध्यमवर्गीय माणसाला ह्या ‘नाइट लाइफ’ची गरज नाही. त्यामुळे राज्य सरकारने हा निर्णय अंमलात आणताना सर्व बाजूंनी विचार करणं गरजेचं आहे.
निखिल भामरे, कोकण ज्ञानपीठ अभियांत्रिकी कॉलेज

गांभीर्याने विचार व्हावा
आपण असं नेहमी बोलतो की, आपलं जीवन हे धकाधकीचं आहे. पण या धकाधकीच्या जीवनात आपण अनेक गोष्टींचा विचार करत नाही. आपल्याला अनेक सुख-सुविधा प्राप्त होतात. पण या सुविधांसोबत सुरक्षिततेचा विचार केला आहे का? जर महिलांना व मुलींना रात्रीच्या वेळी सुरक्षित वाटत नसेल तर अशा वेळी रात्रीच्या वेळी मॉल्स, शॉपिंग सेंटर चालू ठेवण्याचा काहीच उपयोग नाही. रात्रीच्या वेळी मॉल्स आणि शॉपिंग सेंटर सुरु ठेवण्याने भलेही सुविधा प्राप्त होणार आहेत, पण त्याचसोबत त्याच्या दुष्परिणामांचा देखील विचार करायला हवा. त्यात महिलांच्या सुरक्षिततेचा विचार तर फार गांभीर्याने केला गेला पाहिजे.
अंकिता भोसले, भवन्स कॉलेज

नियम पाळले तर समस्या उद्भवणार नाही
राज्यातल्या व्यावसायिक ठिकाणी सर्व दुकाने व मॉल्स चालू ठेवण्यापेक्षा जी दुकाने गरजेची आहेत उदा. खाण्याची दुकाने, मेडीकल इ. दुकाने चालू असावीत. तसंच तिथं सीसीटीव्ही लावले जावेत. यातील दुसरा महत्त्वाचा मुद्दा म्हणजे स्त्रियांचे संरक्षण. स्त्रियांनी स्वसंरक्षणाची जबाबदारी स्वतः घेतली पाहिजे. कोणावरही अवलंबून राहता कामा नये. अनेक ॲप्स तसंच दूरध्वनी सेवेचा उपयोग करायला हवा. रात्रीच्या वेळी आपण कुठे जात असू तर त्याची थोडक्यात माहिती नातेवाईकांना द्यावी. आता राहिला प्रश्न पोलिसांवर वाढणाऱ्या ताणाचा जर प्रत्येकाने नियम पाळले तर पोलिसांवरचा ताण कमी होईल.
देविका वारिक, भवन्स कॉलेज

उत्तम निर्णय
राज्यातल्या व्यावसायिक ठिकाणी दुकानं, मॉल्स रात्रभर चालू ठेवण्याचा विचार हा उत्तमच आहे. आजकाल धावपळीच्या जीवनामध्ये माणसाला घड्याळाच्या काट्याप्रमाणे कार्यक्षम राहावं लागतं. शॉपिंग म्हंटलं की, आपल्याला सुट्टीचा दिवस शोधावा लागतो. कारण बहुतेक नोकरदार वर्ग संध्याकाळी उशिरा घरी परततो. काही कामं आपल्याला रात्री आठवतात आणि दुकान बंद असल्याने खोळंबून राहतात. त्यामुळे सकाळ होण्याची वाट पाहावी लागते. रात्रभर दुकानं चालू ठेवण्याच्या या निर्णयामुळे लोकांना अनेक सोयी सुविधा उपलब्ध होतील. लोकांना सकाळ होण्याची वाट पाहायची गरज नाही. त्याचप्रमाणे ही दुकानं आणि मॉल्स वैगेरे चालवणारी जी मंडळी आहेत, त्यांना चांगलाच नफा मिळेल.
पांडुरंग भोर, पिल्लई कॉलेज

नागरिकांचे नुकसान होणार
निर्णयामुळे व्यावसायिकांचा फायदा आहे. पण बाकी नागरिकांचं काय? रात्रभर मॉल्स वगैरे चालू ठेवल्यावर गुन्हे वाढण्याची शक्यता आहे. पोलिसांचा ताण देखील वाढेल. म्हणून या सगळ्या गोष्टींमुळे नागरिकांचं नुकसानदेखील होणार. पण जर मॉल्स, रेस्तराँ, क्लब, इ. रात्री दहा वाजेपर्यंत चालू ठेवले तर कोणतेच प्रश्न निर्माण होणार नाहीत. महत्त्वाचा मुद्दा म्हणजे स्त्रियांची सुरक्षितता हा आहे. काही गोष्टींमुळे स्त्रियांना घराच्या बाहेर पडता येत नाही. त्यांच्यावर दबाव ठेवला जातो. काही कुटुंबातून स्त्रियांना कामासाठी परवानगीदेखील दिली देत नाही. असे अनेक प्रश्न निर्माण होणार. एखाद्या स्त्रीला कधी कामावरून यायला उशीर झाला मग ती रिक्षाने येत असेल तर रिक्षावाले नाइट चार्जेस लावतात तर यामध्ये नागरिकांचं खूप नुकसान होणार. म्हणून आपण बदल हा घडवायला पाहिजे. आज खरी गरज आहे ती दृष्टिकोन बदलण्याची.
नेहा गुजार, विवेक कॉलेज

अधिक दक्षता घ्यावी लागेल
नाइट लाइफची संकल्पना जरी छान वाटत असली तरी ही वास्तवात ते जरा विचित्र वाटतं. बहुतांश लोक रात्रीचे निद्रावस्थेत असतात. स्त्रियांच्या सुरक्षिततेचा प्रश्न ही तेवढाच महत्त्वाचा आहेच. यामुळे पोलिसांनाही अधिक दक्षता घ्यावी लागेल आणि कामाचे ताण त्याच्या डोईवर अधिक येईल. नाइट लाइफची गरज भासत असेल तर रात्री काही हॉटेल्स उशिरापर्यंत चालू असतात. तसंच ऑनलाइन ऑर्डर्सची ही सोय करता येऊ शकते. त्यामुळे सुरक्षेचा प्रश्न संभवणार नाही.
प्रणित समजिस्कर, गर्व्हमेंट पॉलिटेक्निक कॉलेज

प्रत्येकाच्या मनात आपल्या शिक्षकाप्रती अत्यंत आदराची भावना असते. पण, शिक्षक आता केवळ मार्गदर्शक राहिलेला नाही. काळानुसार हे नातं खूपसं बदललंय. आजचे बरेचसे शिक्षक अभ्यासाव्यतिरिक्तही अनेक गोष्टीत मुलांच्या सोबत असतात. त्यांच्यासोबत ते व्हॉटसअॅपवर कनेक्ट असतात, फेस्टिव्हलच्या तयारीत उतरतात. हे असं मित्रत्वाचं नातंच आजच्या विद्यार्थ्यांना हवं आहे. नात्यात मोकळेपणा आला असला, तरी त्यातला आदर मात्र ते कायम राखून आहेत…

यावेळच्या युवा कट्टात सहभागी झालेलं मुंबई विद्यापीठ
आणि संलग्न कॉलेजेस
• सेंट झेविअर्स कॉलेज (फोर्ट)
•एचआर कॉलेज (चर्चगेट)
•चेतना कॉलेज (वांद्रे)
•विवेक कॉलेज (वांद्रे)
•डहाणूकर कॉलेज (विलेपार्ले)
•नर्सी मोंजी कॉलेज (विलेपार्ले)
•भवन्स कॉलेज (अंधेरी)
•तोलानी कॉलेज ऑफ कॉमर्स (अंधेरी)
•रुईया कॉलेज (माटुंगा)
•पोदार कॉलेज (माटुंगा)
•विद्यालंकार कॉलेज ऑफ इंजिनीअरिंग (वडाळा)
•एसआयईएस कॉलेज (सायन)
•झुनझुनवाला कॉलेज (घाटकोपर)
•आचार्य मराठे कॉलेज (चेंबूर)
•एसआयइएस कॉलेज ऑफ कॉमर्स अँड इकॉनॉमिक्स (नेरुळ)
•जोशी-बेडेकर कॉलेज (ठाणे)
•वझे-केळकर कॉलेज (मुलुंड)
•बिर्ला कॉलेज (कल्याण)
•सीएचएम कॉलेज (उल्हासनगर)
•जीवनदीप कॉलेज (गोवेली)
•कोकण ज्ञानपीठ इंजिनीअरिंग कॉलेज (कर्जत)
•सेंट जॉन कॉलेज ऑफ इंजिनीअरिंग (पालघर)
•विवा कॉलेज (वसई)

उत्तम नागरिक घडवतात
प्रत्येकाच्या आयुष्यातलं गुरूचं स्थान हे अतिशय मोलाचं असतं. विद्यार्थी अवस्थेत प्रत्येकाच्या आयुष्यातला पहिला गुरू म्हणजेच त्याचे शिक्षक. शिक्षक एक उत्तम नागरिक घडवण्याचं काम करत असतात. सध्याचा काळ जरी बदलला असला, तरीही शिक्षकाची जागा कुठलंही तंत्रज्ञान कधीच घेऊ शकणार नाही. त्यांचा अनुभव हा कोणत्याही तंत्रज्ञानाच्या तुलनेत नेहमीच मोठा असेल. शिक्षकांची भूमिका ही नेहमीच एक उत्तम मार्गदर्शक हीच असायला हवी त्याचबरोबर शिक्षक नेहमीच एक उत्तम मित्र देखील असू शकतो. शिक्षकांबद्दलचा माझा अनुभव अतिशय सुंदर आहे. माझ्यामधल्या कलागुणांची ओळख मला शिक्षकांमुळेच झाली. देशाचं भविष्य म्हणजेच देशाचे भावी नागरिक घडवण्याची जबाबदारी देखील शिक्षकांच्या खांद्यावर असते. फक्त माणूस घडवण्यातच नव्हे तर देश घडवण्यात देखील शिक्षकांचं मोठं योगदान असतं. माझ्या आयुष्यातल्या सर्वच शिक्षकांचं स्थान नेहमीच वंदनीय राहील. माझ्या काही शिक्षकांनी मित्राची भूमिकाही बजावली आहे. आदर्श शिक्षक तोच असतो जो आपल्या शिष्यामधले कलागुण ओळखून त्याला प्रोत्साहन देतो.
मयुरी बच्चे, भवन्स कॉलेज

एक परफेक्शनिस्ट
कोणत्याही व्यक्तिच्या जन्मापासून ते तो यशोशिखर गाठेपर्यंतच्या वाटचालीत शिक्षकांचं योगदान नेहमी मोलाचं असतं. माझ्या मते आदर्श शिक्षक म्हणजे विद्यार्थ्यांकडून कोणतीही अपेक्षा न ठेवता त्यांना मुक्तपणे ज्ञान देणारा, सर्व विद्यार्थ्यांना समान वागणूक देणारा व सर्वांचीच प्रगती कशी होईल हे इच्छिणारा आणि त्यासाठी प्रयत्न करणारा, जीव तोडून शिकवणारा परफेक्शनिस्ट, अभ्यासात मागे पडणाऱ्या विद्यार्थ्यांच्या मनात न्यूनगंड निर्माण होऊ न देणारा, स्वतःच्या ज्ञानाचा गर्व होऊ न देता विद्यार्थ्यांच्या तक्रारी ऐकून त्यानुसार स्वतःमध्ये बदल घडवून आणणारा आणि काळानुरूप वागणारा असला पाहिजे. अगदी आतापर्यंत शिक्षकाची भूमिका ही मार्गदर्शकाची असायची. पण हल्ली सोशल नेटवर्किंगमुळे मुलं मार्गदर्शक या संकल्पनेपेक्षा ‘मित्र’ या संकल्पनेशी जास्त कनेक्ट होतात. त्यामुळे शिक्षकांनी सर्वप्रथम मुलांचा मित्र होणं आवश्यक वाटतं. 'ओपन कम्युनिकेशन'मुळे मुलांना सामाजिक भानाची जाणीव करून देणं, विश्वासाचं नातं निर्माण करणं शक्य होईल. थोडक्यात काय, तर मित्र व मार्गदर्शक या दोन्हीमध्ये योग्य तो समतोल साधणारा शिक्षक हाच मुलांसाठी आदर्श ठरेल.
आकाश बाप, डहाणूकर कॉलेज

एका दिवसापुरतं नाही
गुरू म्हणजे केवळ ज्ञान देणारा नव्हे, तर दिलेल्या ज्ञानाचा शिष्याने योग्य वापर कसा करायचा हे शिकवतो तो 'गुरू'. जीवनाच्या प्रत्येक टप्प्यावर आपल्या गुरू भेटत असतात. आई-वडील हे माझे पहिले गुरू. ते जीवनाला योग्य दिशा दाखवतात आणि बिकट परिस्थितीत मदतीचा हात देतात. त्यानंतर शाळा आणि कॉलेजांत मला अनेक गुरू भेटत गेले. गुरूची व्याख्या कधी न बदलणारी अशी आहे. त्यामुळेच आधुनिक युगातही गुरू या व्याख्येत कुठलाही बदल मान्य होणार नाही. परंतु आधुनिक युगात गुरुच्या संकल्पनेत बदल होऊ शकतो, कारण इंटरनेट, सोशल मीडिया किंवा मोबाइल देखील आजच्या तरुणाईचा गुरू होऊ शकतो. गुरू आपल्याला कोणत्याही रूपात भेटू शकतो. मात्र आपला त्याच्याकडे पाहण्याचा योग्य दृष्टीकोन असावा. आदर्श शिक्षक केवळ परीक्षेत गुण मिळवण्यासाठी विद्यार्थ्यांना शिकवत नाही, तर ते विद्यार्थ्याचं जीवन घडवतात. शिक्षक मार्गदर्शकासोबतच मित्र देखील असावेत. शिक्षक आणि विद्यार्थ्यांमधील मैत्रीच्या नात्यामुळे शिक्षकांना विद्यार्थ्याच्या समस्या अधिक सहजपणे समजतील आणि शिक्षक व विद्यार्थ्यांमधील माहितीची देवाणघेवाण वाढेल. त्यामुळे गुरू व शिष्याचं नातं केवळ शिक्षक दिनापुरतं मर्यादित न राहणार नाही.
प्रशांत घोडविंदे, जीवनदीप कॉलेज

अढळ स्थान
तंत्रज्ञान कितीही पुढे गेलं तरी देशाचा नागरिक घडवण्याचं बहुमूल्य काम शिक्षकच करतात. त्यामुळे शिक्षकांचं स्थान हे अढळच राहणार आहे. आपल्या संस्कृतीमध्ये शिक्षकांना खूप महत्त्वाचं स्थान दिलं जातं. शिक्षक एक विद्यार्थी नव्हे तर एक पूर्ण पिढीच घडवत असतात. म्हणूनच आजच्या या आधुनिक जगात शिक्षकांनीसुद्धा अपडेट राहण्याची गरज आहे. फक्त पुस्तकी ज्ञानावर अवलंबून न राहता, विविध मार्ग वापरून शिक्षण देणारे, विद्यार्थ्यांच्या कलानं घेणारे, त्यांच्यातल्या सुप्त कलागुणांना वाव देणारे, कधी त्यांचा मित्र म्हणून सल्ला देणारे तर कधी त्यांचा मार्गदर्शक होऊन त्यांना वाट दाखवणारे शिक्षक म्हणजे आदर्श शिक्षक. शिक्षक म्हणजे शीलवान, क्षमशील, कर्तृत्ववान. ज्याच्यामध्ये हे सर्व गुण असतात तेच खरे आदर्श शिक्षक. आधुनिक तंत्रज्ञान आपल्याला सर्व माहिती देऊ शकते. पण या जगात वागायचं कसं याची जाणीव, आयुष्यात यशस्वी कसं व्हावं याबद्दल मार्गदर्शन आपले शिक्षकच करु शकतात. मला लाभलेल्या सर्व शिक्षकांचं मार्गदर्शन आजपर्यंत मला नेहमीच उपयोगी ठरत आलं आहे.
निलेश कुलकर्णी, सेंट जॉन कॉलेज ऑफ इंजिनीअरिंग

गुरूची गरज कायमच
आयुष्याच्या प्रत्येक वळणावर गुरूची गरज भासते. सध्याच्या बदलत्या काळात तंत्रज्ञानामुळे माहिती सहज उपलब्ध होते. शालेय तसंच कॉलेजचं शिक्षण ऑनलाइन पद्धतीनं घेणं शक्य झालंय. त्यामुळे तरुणाईनं तंत्रज्ञानालाच आपला मार्गदर्शक मानलं आहे. पण, तंत्रज्ञान हे तुमच्या चुकांची जाणीव करून देऊ शकणार नाही. त्यासाठी उत्तम मार्गदर्शकच हवा. तंत्रज्ञान विकसित झालं असलं तरी गुरूचं ज्ञान हे कायम मोलाचं असतं. गुरू माझ्यावरील संस्कारांचे शिल्पकार आहेत. आयुष्याचे धडे घेत असताना माझ्या अनेक गुरूंनी मला शिकवलं, घडवलं आहे, ज्याचा हिशोब मांडता येणार नाही. माझ्या मते आयुष्यातले खरे गुरू म्हणजे इच्छाशक्ती व अनुभव. खरंतर प्रत्येक प्रसंग आपल्याला घडवत असतो, काहीतरी शिकवण देत असतो. ध्येय गाठायचं असेल तर इच्छाशक्ती व अनुभवाची गरज आहे. गुरूनं शिकवलेले धडे तुम्हाला आत्मसात करता आले पाहिजेत.
शर्वरी जाधव, विवेक कॉलेज

अभ्यासापुरते मर्यादित नको
पूर्वीच्या काळी तंत्रज्ञान नव्हतं. त्यामुळे ज्ञानाचा एकमेव स्रोत 'गुरू' हाच होता. पण आता इंटरनेट, पुस्तकं आणि इतर साधनांमुळे माहितीचं भांडार विद्यार्थ्यांसाठी खुलं झालं असून, आता 'शिक्षक' ही संकल्पना आमच्यासाठी बदलली आहे. आजच्या विद्यार्थ्यांना शिक्षक हे केवळ अभ्यासक्रमापुरते मर्यादित असावेत असं वाटत नाही. खरं तर परीक्षेपुरता अभ्यास करण्यासाठी विद्यार्थी सक्षम झाले आहेत. पण त्यांना योग्य ते मार्गदर्शन फक्त उत्तम शिक्षकच करू शकतात. माहिती मिळवणे जितकं सोपं झालं आहे, तितकंच अफवा आणि चुकीच्या माहितीला बळी पडण्याची शक्यताही वाढली आहे. म्हणूनच आजच्या घडीला शिक्षकांची ही सर्वात मोठी जबाबदारी आहे असं मला वाटतं. तसेच, आपल्या थिअरॉटिकल अभ्यासक्रमाला प्रॅक्टिकल करण्यामधला दुवा, म्हणूनही शिक्षक महत्त्वाचं कर्तव्य पार पाडतात. काळाप्रमाणे शिक्षकांची भूमिका बदलणं गरजेचं आहे. शिक्षकांनी स्वतः अनौपचारिक पद्धतीनं विद्यार्थ्यांची जडणघडण केली आहे. माझ्या कितीतरी शिक्षकांनी विविध प्रकारे मला मदत केली आहे. म्हणून, माझ्या मते एक आदर्श शिक्षक तोच, जो परिस्थितीनुसार स्वतःची भूमिका बदलून आपली सोबत करेल.
सारा चव्हाण, रामनारायण रुईया कॉलेज

विद्यार्थ्यांच्या दृष्टिकोनातून पाहणारा
काही लोकांच्या मते देव नसतो. पण, मी म्हणेन की देव हा शिक्षकाच्या रुपात विद्यार्थ्यांच्या आयुष्यात येतो. शिक्षक हा पडद्यामागचा कलाकार असतो. आजकाल तंत्रज्ञानाच्या युगात गुरू आणि शिष्य समोरासमोर न येताही ज्ञानाची देवाणघेवाण करू शकतात. प्रत्येक शिष्याला गुरूकडून ज्ञान हवं असतं. परंतु, शिष्याला ज्ञान देताना गुरूचं ज्ञानसुद्धा अधिकाधिक समृद्ध होत असतं. आजच्या काळात तोच उत्तम गुरू होऊ शकतो, जो शिक्षणाची प्रक्रिया विद्यार्थ्यांच्या दृष्टिकोनातून पाहू शकतो. आपण जे शिकवतो ते विद्यार्थ्यांना योग्य प्रकारे समजतंय का हे शिक्षकांनी तपासून पाहायला हवं. गुरू-शिष्यामध्ये जर मित्रत्वाचं नातं असेल तर ज्ञानाची देवाणघेवाण अधिक चांगल्याप्रकारे होईल.
सुबोध पाटील, एसआयइएस कॉलेज ऑफ कॉमर्स अँड इकॉनॉमिक्स

तफावत, तरी अतुलनीय
शिक्षक दिनाच्या दिवशी आपल्या गुरूविषयी व्यक्त होण्याची संधी मिळते. लहान-मोठा, गरीब-श्रीमंत कुणालाही गुरू हा असतोच. प्रत्येकाच्या जीवनात गुरूचं स्थान अवर्णनीय असं असतं. प्राचीन काळी तर गुरू बोलेल तीच पूर्व दिशा असं असायचं. पण आता काळ खूप बदलला आहे. आजच्या एकविसाव्या शतकात, माहिती-तंत्रज्ञानाच्या आधुनिक युगातही गुरू ही संकल्पना टिकून आहे. पण गुरूची व्याख्या मात्र थोडी वेगळी झाली आहे. कारण आत्ताचे विद्यार्थी पूर्णपणे गुरूवर अवलंबून राहत नाही. शिक्षक त्यांच्या काळातील विचारांचं अनुकरण करतात आणि विद्यार्थी आधुनिक माहिती तंत्रज्ञानाच्या युगातलं. त्यामुळे त्यांच्या विचारात तफावत जाणवते. पण तरीसुद्धा तंत्रज्ञानाच्या या युगात आमच्या आयुष्यातलं गुरूचं स्थान अतुलनीय असं आहे. मुलांना त्यांच्या भावी आयुष्यात आपल्या पायावर उभं करण्याची शक्ती ते देतात. शिक्षक हा एक मार्गदर्शक असतो. त्याचबरोबर आपले केअरिंग- शेअरिंग जाणून घेणारा मित्रसुद्धा असतो. पण या मित्रत्त्वाने गुरु या संकल्पनेचा अनादर मात्र करता कामा नये.
कांचन गावस्कर, एचआर कॉलेज

गुगल नामक गुरुची भुरळ
डिजिटल युगात आपण 'गुरू-शिष्य' या नात्यालाच आपण विसरत चाललो आहोत. प्राचीन काळी गुरूंच्या आश्रमात राहून त्यांच्या मार्गदर्शनाखाली ज्ञानार्जन केलं जात असे. परंतु आता अशी परिस्थिती राहिलेली नाही. एका क्लिकवर आपल्याला हवी ती माहिती हवी तेव्हा आपल्यापर्यंत पोहोचवण्यासाठी 'गुगल' सज्ज असतं. परंतु तंत्रज्ञानाने मानवी जीवन सहज आणि सोपं केलेलं असलं तरी आपल्या आयुष्यातील 'गुरू'ची जागा ते घेऊ शकत नाही. कारण तंत्रज्ञान कितीही विकसित झालं तरीही माणसाची मानसिक, वैचारिक आणि बौद्धिक भूक भागवण्याची क्षमता त्यात नक्कीच नाही. आजच्या 'जस्ट गुगल इट' दृष्टिकोनामुळे आपल्यातला 'माणूसही' त्या तंत्रज्ञानासारखा कृत्रिम होऊ लागला आहे. आज तंत्रज्ञानामुळे 'चुका' करायलाही वाव राहिलेला नाही. त्यामुळे चुकांमागून येणाऱ्या अपयशासाठीचं ठोस उत्तर तंत्रज्ञानाकडे नाही. परंतु अपयशातही आपल्या पाठीशी खंबीरपणे उभे राहतात ते गुरूच!
जुईली बाम, डहाणूकर कॉलेज

तंत्रज्ञानाला शिक्षकाची सर नाही
फक्त शिक्षक म्हणजेच गुरू असं नव्हे तर आपल्याला घडवणारा प्रत्येक मनुष्य, प्रसंग, क्षण हा आपला गुरुच असतो. प्रत्येकाच्या आयुष्यात आई हा पाहिला गुरू असतो, त्याप्रमाणे वडील, बहीण, भाऊ, मित्र-मैत्रिणी तसंच आपल्या जीवनात येणारे प्रत्येक हितचिंतक हे आपले गुरुच असतात. जरी कितीही माहिती-तंत्रज्ञान अपडेट झालं तरीही फळ्यासमोर उभ्या असलेल्या गुरू/शिक्षकाची सर त्या तंत्रज्ञानाला येणार नाही. आदर्श शिक्षिक म्हणजे तोच जो प्रत्येकाला सामानतेने मदत करेल तसंच त्याला पुढे जाण्यास प्रोत्साहन देईल. माझ्यासाठी तरी माझे प्रत्येक शिक्षक नेहमीच मला मदत करणारे मिळाले आहेत. शाळेत तसंच कॉलेजात ही प्रत्येक शिक्षकांकडून मला नेहमीच चांगला अनुभव आलाय. त्याचप्रमाणे माझे सगळेच शिक्षक हे शिक्षक कमी अन् मित्रासारखेच जास्त आहेत.
मानसी मोरे, विवा कॉलेज

यशस्वी आयुष्याचा साक्षीदार
आजचा विद्यार्थी वर्ग हा खूप आधुनिक आहे. पूर्वी गुरूंचा शब्द म्हणजे काळ्या दगडा वरची रेघ! पण आजकाल विद्यार्थ्यांच्या मनातील आपल्या गुरूंविषयीची आदरयुक्त भावना मावळताना दिसतेय. विद्यार्थ्यांचे बेफिकीरीचं वर्तन हे भावी पिढीला घातक ठरू शकतं. शिक्षक हा मित्र असावा. पण विद्यार्थ्यांच्या मनातील त्यांचा मान, सन्मान, प्रतिष्ठा यांची जागा तेवत ठेवणंही तितकंच आवश्यक आहे. 'गुरू' हाच आपल्या यशस्वी आयुष्याचा साथीदार असतो. यासाठी त्याची जागा ही आयुष्यात अढळ असावी.
आकाश सावंत, विद्यालंकार कॉलेज ऑफ इंजिनीअरिंग

मानवरूपी परब्रह्म
आधी आपल्याकडे गुरुकुलची पद्धत होती. काळाप्रमाणे त्यांचं शाळेत रूपांतर झालं, पण गुरूचं स्थान तेच राहिलं. त्याचप्रमाणे समाजाने तंत्रज्ञानामुळे कितीही प्रगती केली तरी गुरु हाच आपला शिक्षक राहिल. आदर्श शिक्षक म्हणजे तोच जो विद्यार्थ्यांची मदत करायला सदा तत्पर असतो. जो त्यांना चोख ओळखतो. ज्ञानाच्या सागराने विद्यार्थ्यांची शिक्षणाची तहान भागवतो व जो स्वतःसारखं नवीन काहीतरी शिकत असतो. गुरु हा मार्गदर्शक होऊन योग्य ती वाट दाखवतो आणि वेळ पडल्यावर आपला जवळचा मित्रही बनतो. अशा या मानवरूपी परब्रह्माला माझा कोटी कोटी प्रणाम. शेवटी एवढंच म्हणावंसं वाटतं,
गुरूने दिला ज्ञानरूपी वसा
आम्ही चालवू हा पुढे वारसा

मधुरा गावडे, डहाणूकर कॉलेज

मनमोकळे संवाद अपेक्षित
तंत्रज्ञानाने प्रगती करून जरी शिक्षणक्षेत्रात भर पाडली असली तरी नवनवीन माध्यमातून जास्तीत जास्त ज्ञान विद्यार्थ्यांपर्यंत पोहोचवण्याची सुविधा उपलब्ध झाली. पण प्रत्यक्ष शिक्षकांनी दिलेले ज्ञान विद्यार्थ्यांपर्यंत शिक्षक वेगवेगळ्या पद्धती, संदर्भ देऊन प्रसारीत करत असतो. शिक्षक शिक्षणाबरोबरच व्यवहारीक ज्ञान, भावनांच्या वेगवेगळ्या पैलूंचे, वास्तवाचे दर्शन किंवा जगण्याच्या योग्य पध्दतींची ओळख करून देतो. शिक्षक आणि विद्यार्थी यामध्ये शिक्षणाबरोबरच एक भावनात्मक नात्याची माळ गुंफलेली असते. शिक्षक विद्यार्थ्यांना ज्ञान देतो. वेळ पडल्यास रागवतो, फटकेही देतो. मूळात पूर्वी जसा शिक्षकांविषयीचा आदर, धाक होता तो आता पूर्णपणे बदलला असला तरी तोच आदर वेगळ्या पध्दतीने किंवा वेगळ्या विचाराने आहेच. विद्यार्थी व शिक्षक यामध्ये चांगली मैत्री व मोकळे संवाद होतात.
साक्षी तावडे, झुनझुनवाला कॉलेज

गुरूविना नाही जीवन
आज प्रत्येक क्षेत्रात तंत्रज्ञानाने योग्य तो बदल घडवून आणला आहे. निरनिराळे अॅप, वेबसाइट्स मार्गदर्शन करण्यास नेहमीच सज्ज असतात. असं कुठलंही क्षेत्र नाही जिथे तंत्रज्ञानाचा वापर नाही. आजच्या या आधुनिक काळात तंत्रज्ञान ही एक गरज आहे. पण तरीही प्रत्यक्ष आयुष्यात आपल्या जडणघडणीतही आपल्याला गुरुची गरज भासते. 'गुरूविना नाही जीवन', असं उगाच म्हटलं जात नाही. ज्याप्रमाणे आपल्याला आपले आई-वडील बालपणी बोट धरून चालायला शिकवतात, त्याचप्रमाणे गुरू ही आपल्याला जीवनाच्या वळणावर चालायला शिकवतात. गुरु आपल्यासाठी संधीचे अनेक दरवाजे उघडे करून देतात पण त्या संधीचं सोनं करणं हे फक्त आपल्या हाती असतं. त्यांच्या मार्गदर्शनाखाली निरनिराळी कार्य हाती घेतल्याने आपण नेमके कशामध्ये उत्कृष्ट आहोत हे समजायला मदत होते. गुरू हा आपल्या जीवनातील अविभाज्य घटक असतो. तंत्रज्ञान कितीही विकसित झाले असले तरीही ते गुरुंची जागा घेऊ शकत नाही.
पूजा गलांडे, आचार्य मराठे कॉलेज

सदैव ऋणी
काळ बदलला की संदर्भ बदलतात. पण 'गुरुः साक्षात परब्रह्म' हे सत्य न बदलणारे आहे. पूर्वी एकच गुरू असे आणि तोच सर्व जीवनावश्यक ज्ञान देई. आज मात्र जग प्रगत होताना नवनवीन क्षेत्रं उदयास आली. म्हणून अनेक 'व्यक्ती' गुरू म्हणून आयुष्यात येतात. व्यक्ती अनेक असल्या तरी गुरू हा भाव मात्र एकच आहे. शाळे जवळून जाताना आपल्या शिक्षकांची हमखास आठवण येतेच आणि मन आपोआप आदराने भरून जातं. या भावना शब्दात सांगणं कठीण आहे. माझ्या सर्व गुरुजनांना मी वंदन करून माझ्या भावना व्यक्त करतो. मी त्यांचा सदैव ऋणी आहे.
सम्मित साठे, एसआयईएस कॉलेज

नवं चैतन्य, वेगळी ऊर्जा
खरंतर आजच्या जगातही शिष्याच्या आयुष्यात गुरूचं उच्च स्थान असायला हवं, अनेकदा असतंही. आजच्या तंत्रज्ञानाच्या जगात गुरू हा केवळ मार्गदर्शक असण्यापेक्षा एक मित्रदेखील असायला हवा; कारण गुरू एक दिशादर्शक असतो. शिष्याचं आयुष्य मार्गी लावणारा असतो. गुरू एक आशीर्वाद असतो, जो केवळ काही भाग्यवंतांनाच प्राप्त होतो. खरंतर गुरू आई असते, शिष्याचं पालनपोषण करणारी. गुरू एक चैतन्य असतं, एक ऊर्जा असते, शिष्याला यशाच्या अत्युच्च शिखरावर पोहोचवणारी. गुरू एक प्रकाश असतो, शिष्याला अज्ञानाच्या अंधःकारातून ज्ञानाच्या दिशेने वाटचाल करायला मदत करणारा. यामुळे गुरूचरणी संपूर्ण समर्पण असणं आवश्यक आहे. जेणेकरून गुरू शिष्याला सर्वार्थाने निवृत्ती प्रदान करून ज्ञानाच्या सोपानावरून मुक्तीपर्यंत घेऊन जाईल.
यशदा नाडकर्णी, नर्सी मोंजी कॉलेज

त्रिवार वंदन
बोबडं बोलायला लागल्यापासून ते नोकरीला लागेपर्यंतच्या प्रवासात शिक्षक आपल्याला घडवत असतात. म्हणूनच प्रत्येकाच्या मनात शिक्षकांविषयी आदरयुक्त प्रेमाची भावना असते. तंत्रज्ञानामुळे कितीही बदल झाले असले तरी वेगवेगळी अॅप्स, वेबसाइट्स, पुस्तक हे आपले गुरु बनले आहेत. तंत्रज्ञानाने कितीही उंच भरारी घेतली तरी खऱ्या गुरूंची जागा कुणीच घेऊ शकत नाही. कारण आपल्या जडणघडणीत आयुष्याच्या वाटचालीत गुरूचीच गरज असते. मार्गदर्शक आणि मित्र या दोन्ही भूमिकेत मला शिक्षकांना पाहायला आवडेल. कारण एक चांगला मित्र उत्तम मार्गदर्शन करू शकतो आणि एक उत्तम मार्गदर्शक आपला चांगला मित्रही असू शकतो. म्हणूनच शिक्षक दिनानिमित्त माझ्या आयुष्यातील लहानपणापासून आजवरच्या सर्व शिक्षकांना त्रिवार वंदन. शेवटी इतकंच म्हणावंसं वाटतं की,
आई-बाबांनी आम्हास जीवन दिले,
जीवन कसे जगावे? हे तुम्ही आम्हास शिकवले
स्वामी तिन्ही जगाचे आई बाबांपुढे झुकले,
पण ते आई-बाबाही तुम्हा शिक्षकांपुढे झुकले!
कांचन टाकसाळे, विद्यालंकार स्कूल ऑफ इन्फॉर्मेशन टेक्नॉलॉजी

प्रवास नेणीवेकडून जाणीवेचा
'गुरु साक्षात परब्रम्ह' या ओळीतच गुरूला विश्वातलं सर्वोच्च स्थान देण्यात आलंय. जीवनाच्या विविध टप्यावर वेगवेगळे गुरू असू शकतात. खरं तर आयुष्याच्या योग्य टप्प्यावर योग्य गुरू मिळणं महत्त्वाचं असतं. खरा गुरू तोच जो आपल्याला स्वाध्याय शिकवतो आणि आपल्याला जाणीव करून देतो की, मी (म्हणजे गुरु) फक्त मार्गदर्शक आहे. तुला स्वतःच स्वतःला घडवायचंय. सध्याच्या युगात गुरूचं स्थान बदलत नाही किंवा कमीसुद्धा होत नाही. जर आपण नेहमीच शिष्याच्या भूमिकेत असलो तर या विश्वातली प्रत्येकच सजीव आणि निर्जीव गोष्ट आपली गुरुच आहे. गुरु आपल्याला नेणीवेकडून जाणीवेकडे नेत असतो.
नागेश सुतार, मुंबई विद्यापीठ

गुरु नव्हे मित्रच
एखाद्या व्यक्तीला मिळालेलं वरदान म्हणजे गुरु, असं म्हणण्यास काहीच हरकत नाही. प्रत्येकाला गुरुची गरज असतेच. पहिले गुरु आई-वडील असतात. दुसरे गुरु म्हणजे शिक्षक. शैक्षणिक ज्ञानाबरोबरच व्यवहारिक ज्ञान पण हे गुरु देतात. विद्यार्थ्यांशी संवाद साधतात. परंतु ही गुरु-शिष्य संवादाची जागा आजच्या पिढीमध्ये मागे पडली आहे. कारण आज मार्गदर्शनाची गरजच राहिलेली नाही, असं आजच्या पिढीला वाटतं. आजच्या पिढीचा तंत्रज्ञानावारती विश्वास असल्यामुळेच असं बोललं जातं असं मला वाटतं. माझ्या मते, आपल्या गुरुजनांसोबत घालवलेला प्रत्येक क्षण आपल्याला काही तरी शिकवून जातो. गुरु जरी आपल्यापेक्षा वयाने लहान किंवा मोठा असला तरी देखील तो त्या वेळी केवळ आपला गुरु म्हणून काही भूमिका मांडत नसतो तर आपल्याला मित्र म्हणून समजून घेत असतो. मित्र या नात्याने काही गोष्टी समजून सांगत असतो.
पूजा धडस, मुंबई विद्यापीठ

शिक्षकांचं स्थान अढळच
प्रत्येकाच्या आयुष्यात गुरूच स्थान हे अढळच असतं; पण जग जसं डिजिटल झालं तसंच शिक्षणातही आधुनिकीकरण येत गेलं. सध्याच्या काळात विद्यार्थ्यांना शिक्षण तर मिळतंय पण शिक्षकांचं मार्गदर्शन मिळत नाही. माझ्या मते तरी आदर्श शिक्षक म्हणजे असा व्यक्ती जो तुमच्या शिक्षणाच्या मार्गातील सर्व अडथळे दूर करून तुम्हाला एक शिक्षित व सुजाण व्यक्ती बनवतो. आयुष्याच्या विविध मार्गात दिशा दाखवण्याचं काम प्रत्यक्ष व अप्रत्यक्षरित्या का होईना एक शिक्षकच करत असतो. पण सध्याच्या बदलत्या जीवन शैलीमुळे व तंत्रज्ञानाच्या प्रभावामुळे विद्यार्थ्यांच्या दृष्टिकोनातून शिक्षकाची व्याख्या बदलत चालली आहे. तंत्रज्ञानामुळे सर्व गोष्टी सहज मिळतात, त्यामुळे विद्यार्थ्यांची शिक्षकांकडून शिकण्याची मानसिकता उरली नाहीय, असं मला वाटतं. त्याच बरोबर शिक्षकांनीसुद्धा विद्यार्थ्यांची मानसिकता समजून त्यांच्यासमोर एक मार्गदर्शक, मित्र म्हणून समोर यायला हवं. जेणेकरून विद्यार्थ्यांची शिक्षणाविषयी व आपल्या शिक्षकांप्रति आपुलकी वाढेल. हे युग तंत्रज्ञानाचा जरी असलं तरी माझ्या आयुष्यात शिक्षकाचं स्थान हे सर्वात महत्त्वपूर्ण आहे.
निखिल भामरे, कोकण ज्ञानपीठ इंजिनीअरिंग कॉलेज

आगळंवेगळं नातं
आयुष्याला योग्य ती दिशा दाखवतो ती व्यक्ती म्हणजे गुरू. मग आता ही व्यक्ती कोणीही असू शकतं, अगदी तीन वर्षांचा मुलगासुद्धा. आई ही पहिली गुरु असते आणि ती आयुष्याच्या शेवटच्या क्षणापर्यंत आपली एक विश्वासू मार्गदर्शक राहते. माझ्या बालवाडीपासून वेगवेगळ्या प्रकारचे गुरू मला मिळाले. काही शिस्तबद्ध तर काही एकदम मनमोकळ्या स्वभावाचे. त्यातलेच एक राऊत सर. त्यांनी इंग्रजी भाषेमध्ये तर मला निपुण केलंच पण आयुष्यातल्या अडचणींचं संधीत कसं रुपांतर करायचं हे सुद्धा मला शिकवलं. असं म्हणतात की, हल्ली इंटरनेटसारख्या सोयी आल्या म्हणून गुरू आणि शिष्याचं नातं नावापुरतं राहिलंय. पण मला हे मुळीच पटत नाही. जरी नातं दिसत नसलं तरी संबंध असतोच.
प्रणाली महाजन, वझे-केळकर कॉलेज

परिस्थितीनुसार भूमिका बदलते
परंपरेने चालत आलेली संकल्पना मात्र आजच्या काळात काही प्रमाणात बदलली आहे. आजच्या आधुनिक युगात आपले शिक्षक केवळ शिक्षकाच्या भूमिकेत न राहता आपले मित्र बनावेत असं वाटतं. कारण बऱ्याचदा आपण ज्या सहजतेने मित्रांशी बोलतो त्या सहजतेने शिक्षकांनशी बोलूच शकतो असं नाही. म्हणूनच विद्यार्थ्यांना चांगल्या रीतीने समजून घेण्यासाठी शिक्षकांनी परिस्थितीनुसार मित्र अथवा मार्गदर्शक यामधील योग्य ती भूमिका स्वीकारावी. जितक्या मनमोकळे पणाने आपल्याला शिक्षकांशी बोलता येते, तितकेच ओपले त्याच्या सोबतचे नाते घट्ट होते. त्यांच्याबद्दल वाटणारा आदर दुणावतो. तंत्रज्ञान कितीही विकसित झालं असलं तरी प्रत्येक माणसाच्या आयुष्यातील गुरूंचे स्थान नेहेमीच अबाधीतच राहिल.
सिद्धी देशमुख, सीएचएम कॉलेज

‘स्वप्ननगरी’ काय,’ ‘मुंबई मेरी जान’ काय…मुंबईबद्दल तुम्ही-आम्ही नेहमीच भरभरुन बोलतो. पण, या लाडक्या मुंबईची आपण काय दुर्दशा करून ठेवलीय हे २९ ऑगस्टला पुन्हा एकदा दिसून आलं. मुंबईच्या दुरावस्थेला पालिकेला किंवा आणखी कुणाला चटकन दोष दिला जातो. पण नागरिक म्हणून आपली कर्तव्यं, जबाबदाऱ्या आपण साफ विसरुन गेलोय. कळतंय पण वळत नाही अशी आपली अवस्था आहे. तरुणाईनं ‘युवा कट्टा’वर ही चूक मान्य केलीय. हे जर असंच होत राहिलं, तर पुढच्या काळात काय वाढून ठेवलंय याचा एक धडा मिळाला आहे असं तरुणाई सांगते…

यावेळच्या युवा कट्टात सहभागी झालेलं मुंबई विद्यापीठ आणि संलग्न कॉलेजेस
• सेंट झेविअर्स कॉलेज (फोर्ट)
•एचआर कॉलेज (चर्चगेट)
•चेतना कॉलेज (वांद्रे)
•विवेक कॉलेज (वांद्रे)
•डहाणूकर कॉलेज (विलेपार्ले)
•नर्सी मोंजी कॉलेज (विलेपार्ले)
•भवन्स कॉलेज (अंधेरी)
•तोलानी कॉलेज ऑफ कॉमर्स (अंधेरी)
•एमडी कॉलेज (परळ)
•रुईया कॉलेज (माटुंगा)
•पोदार कॉलेज (माटुंगा)
•विद्यालंकार कॉलेज ऑफ इंजिनीअरिंग (वडाळा)
•एसआयईएस कॉलेज (सायन)
•झुनझुनवाला कॉलेज (घाटकोपर)
•आचार्य मराठे कॉलेज (चेंबूर)
•एसआयइएस कॉलेज ऑफ कॉमर्स अँड इकॉनॉमिक्स (नेरुळ)
•दत्ता मेघे कॉलेज (ऐरोली)
•जोशी-बेडेकर कॉलेज (ठाणे)
•वझे-केळकर कॉलेज (मुलुंड)
•बिर्ला कॉलेज (कल्याण)
•सीएचएम कॉलेज (उल्हासनगर)
•जीवनदीप कॉलेज (गोवेली)
•एस.बी. कॉलेज (शहापुर)
•कोकण ज्ञानपीठ इंजिनीअरिंग कॉलेज (कर्जत)
•सेंट जॉन कॉलेज ऑफ इंजिनीअरिंग (पालघर)
•विवा कॉलेज (वसई)

फायद्यासाठी कायदे धाब्यावर
मुंबईतील या सर्व समस्यांमागील मूळ काळ म्हणजे मुंबईची लोकसंख्या. वाढत्या लोकसंख्येमुळे राहण्याचे प्रश्न निर्माण झाले त्यातूनच झोपडपट्टीत, चाळीत लोक राहू लागले. मुंबईच्या आजच्या या परिस्थितीला मुंबईतील लोकच जबाबदार आहेत. इथे असलेल्या प्रत्येक नागरिकाने आपली कर्तव्य जबाबदारीने पार पाडली पाहिजेत. जसं लोक आपल्या हक्कांसाठी भांडतात तशी ती त्याच्या कर्तव्यांसाठी निष्ठावान दिसत नाहीत. आपण अनेक कायदे आपल्या फायद्यासाठी मोडत असतो. अगदी सोपं उदाहरण द्यायचं झालं तर चॉकलेट खाल्ललं की, त्याचा कागद अगदी सहज रस्त्यावर टाकून मोकळे होतो. अशाच प्रकारे हेच प्लास्टिक पुढे जास्त पाऊस झाला की मुंबई तुंबवण्यासाठी कारणीभूत ठरतात. एकमेकांकडे बोटं दाखवण्याएवजी प्रत्येकाने आपल्या जबाबदाऱ्या नीट पार पाडल्या तर पुन्हा अशी वेळ येणार नाही.
मयुरी बच्चे, भवन्स कॉलेज

दोष देण्याची मानसिकता कारणीभूत
आपण जसं स्वतःच घर स्वच्छ ठेवतो तशीच आपण ज्या शहरात राहतो त्या शहराची निगा राखली तर अशी आपत्ती उद्भवणार नाहीच. नैसर्गिक आपत्तीलाही अप्रत्यक्षरीत्या माणूसच जबाबदार असतो. जर आधीच आपण निसर्गाचा समतोल राखला असता तर अशी आपत्ती उद्भवलीच नसती आणि उद्भवली तरी त्याचे इतके गंभीर परिणाम भोगावे लागले नसते. मुंबईकर ‘मुंबई मेरी जान’ म्हणून मुंबईचा हवा तसा उपयोग करून घेतो. परंतु आपल्याकडून होणारं प्रदूषण आणि हानी याचं कोणाला भान नसतं आणि असलं तरी त्याकडे दुर्लक्ष केलं जातं! देशाचा नागरिक म्हणून असलेली कर्तव्य प्रत्येकजण प्रामाणिकपणे पार पाडेल आणि ही दोष देण्याची मानसिकता जेव्हा बदलेल तेव्हा खऱ्या अर्थाने ‘मुंबई मेरी जान’ म्हणता येईल.
गौरी मानुकाडन, विवा कॉलेज

सूचनांचं पालन आवश्यक
जोरदार पावसाने मुंबईला २९ ऑगस्टला पुन्हा एकदा झोडपलं आणि त्या एका दिवसासाठी मुंबई थांबली. यासाठी पालिका प्रशासन जबाबदार नाही, तर आपण जबाबदार आहोत. कारण आपण जर ओला कचरा, सुका कचरा वेगळा केला तर आपली मुंबई घाण होणारच नाही. या जोरदार पावसामुळे नाले तलाव भरतात. त्यामुळे आजार पसरतात. या सगळ्या गोष्टींमुळे आपल्या जीवाला धोका आहे. फक्त 'मुंबई मेरी जान’ बोलून चालत नाही. आपल्या मुंबईला म्हणजे आपल्या मायानगरीला आपण नीट कसं ठेवायचं ते आपणचं बघितलं पाहिजे. तिला स्वच्छ ठेवणं आपलं कर्तव्य आहे. पाण्याचा नीट वापर करा, रस्त्यावर कचरा टाकू नका, प्लास्टिक पिशव्यांचा वापर कमीत-कमी केला पाहिजे, यासारख्या सूचनांचं पालन आपण कटाक्षाने केलं पाहिजे.
नेहा गुजर, विवेक कॉलेज

दुरावस्था रोखण्यासाठी...
तब्बल १२ वर्षानंतर २९ ऑगस्टला अतिवृष्टीमुळे मुंबईचं प्रचंड नुकसान झालं. लोकल ट्रेन आणि बस असं सगळं काही ठप्प झालं. दुसऱ्याकडे बोट दाखवताना चार बोट आपल्याकडेच असतात, याचा विसर सरळ्यांना पडला आहे. आपण आपली कर्तव्यं प्रामाणिकपणे पार पाडण्यात कमी पडतोय, हेच यातून निष्पन्न होतं. म्हणूनच बिघडलेल्या नागरी व्यवस्थेला आपणही जबाबदार आहोत. शहराची दुराव्यस्था बदलण्यासाठी प्रत्येकाने एक तरी झाड लावणं, अस्वच्छता टाळणं, पाणी जपून वापरणं, प्रदूषण मुक्त होण्यासाठी प्लास्टिकच्या पिशव्यांचा वापर कमी करणं असे प्रयत्न आपण करू शकतो. तसंच शाळेत व महाविद्यालयात वृक्ष लागवड करून घरोघरी वृक्ष तोडीस प्रतिबंध घाला असा संदेश आणि एक रोपटं देऊन छोटासा उपक्रम राबवू शकतो.
शर्वरी जाधव, विवेक कॉलेज

जीवाला जपतो तशी काळजी घ्यावी
गेल्या आठवड्यात झालेल्या मुसळधार पावसामुळे जे मुंबापुरीवर ओढावलं त्या परिस्थितीला पालिका-प्रशासन जेवढं जबाबदार आहे तेवढंच आपणही जबाबदार आहोत. आपण कचरा कुठेही टाकतो, त्यामुळे नाले तुंबतात. पालिका प्रशासन पाहिजे तेवढं लक्ष देत नाही. ही जरी नैसर्गिक आपत्ती असली तरी त्याच्याशी दोन हात करण्याची क्षमता पालिका-प्रशासनाकडे दिसली नाही. जसं आपण आपल्या जीवाला जपतो तसंच आपण आपल्या मुंबईला पण जपलं पाहिजे. मुंबईची स्वप्न नगरी ही ओळख जपायची असेल तर आजच्या तरुण पिढीने सामाजिक बांधिलकी म्हणून समाजाची मानसिकता बदलणं गरजेचं आहे.
शिवानी कांबळी, विवेक कॉलेज

नालेसफाईचा उपयोग नाही
मुंबई म्हणजे स्वप्ननगरी. अनेक जातीचे, धर्माचे, पंथाचे लोक इथे राहतात. मुंबईने सर्वांना आपलेसे केले. पण मुंबईला सर्वांनी स्वार्थासाठी वापरलं. २९ ऑगस्ट रोजी मुसळधार पाऊस पडला,आणि याच पावसाने मुंबई व मुंबईकरांना चांगलेच झोडपले. या प्रलयानंतर मुंबईत कचऱ्याचा ढिगच साठला. समुद्राने सर्व काही किनाऱ्यावर आणून ठेवले. याला जबाबदार मुख्यतः मुंबईकरच आहेत. कचरा, कागद, बिस्कीटाच्या, वेफर्सच्या पुड्यांची आवरणं, प्लास्टिक बाटल्या, थर्माकोल असं खूप काही लोक गटारात, नाल्यात, समुद्रात टाकतात. त्यामुळे प्रशासनाने कितीही चांगली नालेसफाई केली तरी उपयोग नाही. मग आणखी काय नवीन काय होणार? गटार, नाले, तुंबणारच. यामुळे पावसाच्या पाण्याचा निचरा होणार नाही. मग पूर येणारच. आपण जर स्वतःहून या गोष्टींची काळजी घेतली तर कदाचित मुंबईला तुंबईचे स्वरूप येण्यापासून आपणच रोखू. कचरा कचरपेटीतच टाकणे, शक्यतो टाकाऊचं टिकाऊ या संकल्पनेचा वापर करणे, नाल्यात-नदीत कचरा न टाकणे, निर्माल्य कलशाचा योग्य वापर करणे, प्लॅस्टिकच्या वस्तू, पिशव्या न वापरणे या गोष्टी आपण करू शकतो. विशाल चव्हाण, विवेक कॉलेज

आपण काळजी घेऊ
मुंबईत १२ तासांत पडलेल्या ४६८ मि.मी. पावसामुळे सारं काही विस्कळीत झालं. मुंबईतील रेल्वेपासून सगळ्या वाहतूकीचे मार्ग बंद पडले. जागो-जागी पाणी साचल्यामुळे अनेक लोक अडकले. खरं तर आपण नागरिक म्हणून आपली छोटी-छोटी कामंही नीट करत नाही आणि मग काही झालं तर लगेच पालिकेवर, अधिकाऱ्यांवर टीका करुन मोकळे होतो. ते काही वेळा चुकतात हे खरंच. पण आपल्याही चुका खूप आहेत. लोक कचरा रस्त्यावर टाकतात, गटारामध्ये कचरा फेकतात, प्लास्टिकच्या पिशव्या नको इतक्या वापरता, याचं काय करायचं? आपणही खूप चुकलो आहोत. तर चला जबाबदार तरुण म्हणून काही गोष्टी बदलू या. मला काय फरक पडतो हा विचार काढून टाकू. या प्रलयामुळे ज्यांना जीव गमावावा लागला ती लोकं कुणाला तरी खूप प्रिय होतीच. कुणास ठाऊक पुढल्या वेळी कोणाला अपघात होईल आणि जीव जाईल. चला आपण सगळे म्हणूया ‘आय डू केअर’ कारण ‘मुंबई मेरी जान’ आहे.
सुजीत रुके, डहाणूकर कॉलेज

खरंच भरवसा नाही
स्वप्ननगरी मुंबापुरी २९ ऑगस्टला जणू तुम्बापुरीच झाली होती. सगळ्या मुंबईकरांना परत एकदा २७ जुलै २००५ ची आठवण झाली. रस्त्यांवरील मॅन-होल्समुळे रस्त्यांवरुन चालणं देखील अवघड होउन बसलं. या उघड्या मॅनहोल्सनी काही काही लोकांचा जीव देखील घेतला. फक्त पावसाच्या या तुफानात माणूसकीही दिसून आली. पावसाचा वाढता जोर किंवा कमी होणारा पाऊस हे सगळं बदलत्या हवामानामुळे होते आहे. मग ह्या सगळ्यासाठी जबाबदार कोण? एका दृष्टीने पाहायला गेलं तर आरजे मलिष्काचं "मुंबई, तुला बीएमसीवर भरोसा नाय काय" हे गाणं खरंच ठरलं. महापालिकेनं जर काळजीपूर्वक या सगळ्या संकटासाठी पूर्वतयारी केली असती तर कदाचित मुंबईकरांचे हाल झाले नसते. नेत्यांनी आपली कामं व्यवस्थित पार पाडली तर आपल्याला त्यांच्यावर बोट दाखवण्याची वेळ कधीच येणार नाही. पण ही नुसती बीएमसीची जबाबदारी नसून आपली देखील आहे. पाणी तुंबण्याची प्रमुख कारणं म्हणजे कचरा रस्त्यावर टाकणं, प्लास्टिक व थर्माकोलचा वापर करणं, रस्त्यावर टाकणं त्यामुळे हा सगळा कचरा नाल्यांमधे जाऊन पडतो आणि पाणी जमण्यास सुरवात होते. ह्यासाठी आपण देखील स्वछतेची काळजी घ्यायला पाहिजे. आपल्या मायानगरी-मुंबईला स्वच्छ व सुंदर ठेवायला पाहिजे.
शर्वरी तावडे, डहाणूकर कॉलेज

मुंबईचा अभ्यास करावा
मुंबईतले बहुतांश कारखाने आज बंद झाले असले, तरी आजही मुंबईत कामगारवर्ग मोठ्या प्रमाणावर राहतो. या शहराचा सर्वंकष विकास करायचा असेल, तर शहराची लोकसंख्या, एकूण क्षेत्रफळ आणि पायाभूत सुविधा यांचा विचार करावा लागेल. त्यातही २९ ऑगस्टसारख्या पावसासारखी परिस्थिती ओढवली तर काय याचा प्रामुख्यानं विचार केला गेला पाहिजे. आज शहराचं पूर्ण रुपच बदलून गेलं आहे. जागोजागी बांधकामं वाढताहेत. पाण्याच्या वाटा बंद होतायत. पाणी जमिनीत जिरणं बंद झालंय. मुळात साठलेलं पाणी जमिनीत मुरेल याची काळजी घेतली गेली पाहिजे. तर पाण्याचा निचराही होईल आणि पिण्याच्या पाण्यासाठी भूगर्भात पाणीसाठाही वाढत जाईल. शहराच्या विविध भौगोलिक भागांचा, तिथल्या स्थानिक पातळीवर उपलब्ध असलेल्या सोयी-सुविधा आणि घरं वा उद्योगधंदे यांचा अभ्यास करून त्या-त्या विभागांसाठी आवश्यक ती तरतूद केली पाहिजे.
निशा चारुसकर, एस.बी. कॉलेज

मुंबईकरच जबाबदार
रस्त्यांवर साचलेले पाणी आणि त्यामुळे ठप्प झालेली मुंबई हे काही मुंबईला आणि नागरिकांना नवीन नाही. ठप्प झालेल्या मुंबईचे दर्शन २९ ऑगस्टला पुन्हा एकदा जगाला झाले. त्याच बरोबर सरकारच्या कार्यक्षमतेवर मोठे प्रश्नचिन्ह उभे राहिले. पण माझ्या मते तरी ह्या अवस्थेला पाऊस किंवा पालिका प्रशासन नाही तर अप्रत्यक्षरित्या का होईना आपणसुद्धा जबाबदार आहोत. मुंबईचे स्पिरिट हे निर्विवादच आहे. पण त्याच्या नावाखाली मुंबईची झालेली दुरावस्था लपवणं योग्य नाही. प्रशासनाबरोबरच प्रत्येक नागरिकाने आपले कर्तव्यं न चुकता पार पाडायला हवी. कचऱ्याचे ढीग हे पाणी साचण्यासाठी आणि दुर्गंधीला मुख्य कारण असतं. त्यामुळे आपल्याकडून ते होणार नाही ह्याची दक्षता प्रत्येक नागरिकाने घ्यायला हवी. रेल्वे, पोलीस हे आपले कर्तव्य पार पाडत असतात. पण आपण देखील आपली कर्तव्यं पार पाडण्यात, स्वच्छता राखण्यात वाटा उचलला तर संपूर्ण जगात नावलौकीक असलेल्या मुंबईत अशी परिस्थिती पुन्हा पाहावी लागणार नाही.
आकाश देशमुख, दत्ता मेघे कॉलेज

आपण काय करता?
मुंबईकर २६ जुलै या दिवसाची आठवण काढायलाही घाबरतो. असाच काहीसा अनुभव काही दिवसांपूर्वी म्हणजेच २९ ऑगस्टला आला. अतिवृष्टी, तुंबलेली गटारे व यामुळे पाण्याचा निचरा न होणं याचा एकूणच परिणाम म्हणून संपूर्ण मुंबई जलमय झाली. याचं खापर पालिकेवर फोडलं जातं. तर पालिका बोट दाखवते निसर्गाकडे. परंतु ज्या प्रमाणे टाळी एका हाताने वाजत नाही, त्याप्रमाणेच ही समस्या काही फक्त मुंबई महानगरपालिकेमुळे निर्माण झाली हे म्हणणं साफ चुकीचं ठरेल. कारण एक मुंबईकर म्हणून आपण आतापर्यंत काय केलंय? आपण प्लास्टिक वापरणं बंद केल का? भाजी आणायला जाताना आपण कापडी पिशव्या वापरतो का? थर्माकोलसारख्या विघटन न होणाऱ्या वस्तूंचा वापर आपण कटाक्षानं टाळतोय का? अगदी कचरा टाकतानाही कचराकुंडीकडे जायचे कष्ट न घेता नाल्यातच कचरा टाकणंही लोक कधी थांबवणार? एक जबाबदार मुंबईकर म्हणून वागायला प्रत्येक जण सुरुवात करेल तेव्हाच असे पूरस्थितीचे प्रकार रोखता येऊ शकतील.
शुभम फाटक, विवेक कॉलेज

आपणच जबाबदार!
स्वप्ननगरी, मायानगरी अशी ख्याती असलेली मुंबई अतिवृष्टीमुळे तुंबली. अनेक गाड्या, घरे, इमारती या पावसामध्ये वाहून जाताना दिसत होत्या. त्या दिवशी मदतीला धावून येणारा फक्त माणूस होता. महापालिका, मुंबई पोलिस आणि वाहतूक पोलिसांनी नागरिकांना सतर्कतेचा इशारा दिला आणि आपत्ती व्यवस्थापन क्रिया सक्रीय झाली. मुसळधार पावसामुळे खबरदारीची योजना म्हणून शहरातील विद्युतपुरवठा खंडीत केला. महापुराच्या या परिस्थितीला केवळ प्रशासन किंवा पाऊस जबाबदार नसून प्रत्यक्षात मानव जबाबदार आहे. स्वतःच्या स्वार्थासाठी माणूस मोठ्या प्रमाणावर निसर्गाची हानी करत आहे. खरंतर जो माणूस आपल्या जन्मदात्या आई-वडिलांना विसरतो तो निसर्गाची काय काळजी घेणार? पण तरीही एक विनंती आहे की, नुसतं 'झाडे लावा, झाडे जगवा' असा संदेश न देता तो प्रत्यक्षात अंमलात आणा. किती झाडे लावली यापेक्षा किती झाडं जगली हे महत्त्वाचं आहे.
जागृती लांडे, सीएचएम कॉलेज

आत्मपरीक्षण करणं गरजेचं
प्रचंड पाणी साचतात ते खड्डे, कचऱ्याचे ढीग, वाहतूक व्यवस्थेचे वाजलेले तीन तेरा इ. मुंबईला आलेल्या या अवकळेला पाऊस किंवा शासन जबाबदार नाही. स्वप्ननगरी, मायानगरी अशा नावलौकिक असलेल्या शहरात आपण आपली कर्तव्ये पार पाडण्याऐवजी आपण ती दुसऱ्यावर लादतो. पालिका प्रशासन, रेल्वे, पोलिस यांच्याकडे बोट दाखवतो. पण त्यांच्याकडे बोट दाखवताना चार बोटे आपल्याकडे असतात; म्हणजेच त्यांच्यापेक्षा सर्वात जास्त जबाबदारी आपली असते. म्हणूनच ही दुरावस्था बदलण्यासाठी आपण स्वतः पावलं टाकलं पाहिजे. नागरिक थर्माकोल, प्लास्टिकच्या पिशव्या सहज कुठेही फेकून देतात. प्रशासनाकडे बोट दाखवण्याआधी आपणही कितीवेळा असे चुकीचे वागलो याचं ज्याचं त्यानेच आत्मपरीक्षण करावं. मुबंईचा चेहरा पुन्हा सुंदर करण्यासाठी प्रशासनाच्या मोहीमा अमलात आणल्या पाहिजेत.
कांचन गावस्कर, एचआर कॉलेज

जरा हटके, जरा बचके...
मायानगरीतील जादू २९ ऑगस्टला गायब झाली होती. स्वप्ननगरीमधील स्वप्न काही काळाकरता थांबली होती. अशा या पावसाच्या आक्राळ विक्राळ स्वरूपाने लोकांना सळो की पळो करुन सोडेल. जर तेच लोकांनी कचरा टाकायच्या जागीच कचरा टाकला तर हा प्रश्न उद्भवेल का? मला तरी नाही वाटतं. आपण आपल्याला हव्या त्या जागेवर, रस्त्यावर, रुळावर कचरा फेकून देतो आणि मग अपेक्षा करतो महानगरपालिकेने सगळीकडे नालेसफाई आणि रस्ते सफाई केलीच पाहिजे. टाळी एका हाथाने वाजतच नाही. म्हणून आता काही ठोस पावलं उचलणं गरजेचं आहे.
प्रणाली महाजन, वझे-केळकर कॉलेज

खबरदारी घेणं आपलं कर्तव्य
निसर्ग ही मानवाला दिलेली एक देणगी आहे. त्याचं संवर्धन आणि विकास हे आपल्या हातात असतं. अचानक कधी जोरदार पाऊस पडतो आणि मग आपण या सगळ्यात जास्त लक्ष घालतो. मुळात त्याकरता नैतिक जबाबदारी आपली असते हे आपण विसरतो. प्लास्टिक, थर्माकॉल यासारख्या वस्तूंचे विघटन होण्याकरता वेळ लागतो हे माहीत असूनही काही ठिकाणी त्याचा सर्रास वापर होतो. पालिका, रेल्वे प्रशासन हे आपल्या परीने प्रयत्न करतात. पण अशी परिस्थिती ओढवणार नाही याकरता नागरिक फारच कमी प्रमाणात खबरदारी घेतात. या सगळ्यामध्ये आताच लक्ष घातलं नाहीतर यापेक्षा पण जास्त गंभीर स्थिती आपल्यावर ओढावू शकते.
निखिल मालवणकर, डहाणूकर कॉलेज


यंत्रणेचा दोष नाही
मुंबईवर कुठलीही नैसर्गिक आपत्ती आल्यास सर्व व्यवस्थापन हे मुंबईवर असलेल्या लोकसंख्येच्या भारापुढे हतबल ठरते. दिवसेंदिवस वाढत चाललेली मुंबईची लोकसंख्या आणि मुंबईकरांची प्लास्टिकच्या अनिर्बंध वापराबाबत असलेली उदासीनता मुंबई जलमय होण्यास कारणीभूत ठरते. परवाच्या महापुरासाठी कोणा एका यंत्रणेला जबाबदार धरता येत नाही कारण निसर्गाच्या रौद्ररूपा पुढे सारीच यंत्रणा कोलमडून जाते, पण दरवेळी निसर्गाचं कारण पुढे करून आपण बेजबाबदार वागत असू तर मात्र या समस्येवर कधीच उपाय मिळणार नाही. सध्या कार्यरत असलेले पम्पिंग स्टेशन्स समाधानकारक कामगिरी पार पाडत असले तरीही पालिकेने दर वर्षी योग्य प्रकारे नालेसफाई करून या समस्येवर मार्ग काढता येऊ शकतो.
अभिषेक नकाशे, एमडी कॉलेज

एकीचे बळ मिळते फळ
'ये है मुंबई मेरी जान' या लोकप्रिय गाण्याप्रमाणे येथील लोकही अत्यंत प्रेमळ आणि मदतीला चटकन धावून येणारी आहेत. पण २९ ऑगस्टला झालेल्या मुसळधार पावसाने संबंध मुंबई कोलमडली. पुन्हा सर्वकाही पूर्ववत झाल्यावर ऐकमेकांवर खापर फोडणं, राजकारण्यांना आणि महानगरपालिकेला दोष देणं, असे सगळे प्रकार झाले. परंतु मुंबईकरांनी परिस्थितीशी दोन हात केले. यापुढे अशी परिस्थिती उद्भवू नये यासाठी आपण या देशाचे नागरिक आहोत हे ध्यानी ठेवून आपली कर्तव्यं पार पाडायला हवीत. जेवढ्या त्रुटी पालिकेच्या खात्यात आहेत, तेवढ्याच आपल्याही वागण्यात आहेत. 'एकीचे बळ मिळते फळ' या सुविचारातून धडा घेत सर्व नागरिकांनी मिळून भ्रष्टाचार संपवणं गरजेचं आहे, तरच उर्वरित समस्या कमी होतील.
आकाश सावंत, विद्यालंकार कॉलेज ऑफ इंजिनीअरिंग

मुंबई मेरी शान
मुंबई मेरी जान म्हणणारे पण आपणच आणि मुंबई मेरी घाण करणारे पण आपणच! मुंबईकर प्रत्येक वेळी पालिका आणि प्रशासनाला जबाबदार ठरवून मोकळा होतो. त्यांना दोष देण्यापेक्षा प्रत्येकाने एक नागरिक म्हणून स्वतःच्या कर्तव्यांचं पालन करुन जबाबदाऱ्या पार पाडणं तितकंच गरजेचं आहे. रेल्वे प्लॅटफॉर्म आणि इतर सार्वजनिक ठिकाणी 'येथे थुंकू नये' असा फलक लावलेला असला तरीही काही मंडळी पान खाऊन तिथे थुंकून जागा रंगवून ठेवतात. तसंच सामान घेतल्यावर एखाद्या दुकानदाराने प्लास्टिक पिशवी दिली नाही तर आपण मागून घेतो. ही मानसिकता जेव्हा बदलेल आणि मुंबईकर स्वतःपासून बदलाला सुरुवात करेल तेव्हा खऱ्या अर्थाने 'मुंबई मेरी जान' आणि 'मुंबई मेरी शान' असंही म्हणता येईल.
प्रदिप आडिवरेकर, विवा कॉलेज

प्रतिबंधात्मक उपाय महत्त्वाचा
स्पिरीट जबरदस्त आहे, या गोष्टी सर्व ठीक आहेत. पण या शब्दाचा वापर करुन किती दिवस आपल्या चुकांवर पांघरूण घालणार आहोत? माझ्या मते, या गोष्टीला अप्रत्यक्षरित्या का होईना आपण देखील तितकेच जबाबदार आहोत. मुंबईचा बहुतांश भाग हा सखल असल्यामुळे प्रशासनाने अशा ठिकाणी साचणाऱ्या पाण्याचा निचरा होण्यासाठी व्यवस्था करायला हवी. पालिका आणि प्रशासन हे सर्व काम नीट करत आहे की नाही या गोष्टींचा नागरिकांनी पाठपुरावा करायला हवा. सर्वात महत्त्वाचं म्हणजे अशी पूरजन्य स्थिती निर्माण व्हायच्या आधी काय प्रतिबंधात्मक उपाय करता येतील किंवा अशी परिस्थिती उद्भवल्यावर तत्परतेने काय उपाययोजना करता येतील याकडे प्रशासनाने लक्ष द्यायला हवं. जेणेकरून भविष्यात पुन्हा मुंबापुरीची तुंबापुरी होणार नाही.
निखिल भामरे, कोकण ज्ञानपीठ इंजिनीअरिंग कॉलेज

कालबाह्य रुढी-परंपरा, अंधश्रद्धा याविषयी बोलताना तरुणाईचा आवाज अधिक धारदार होतो. सुशिक्षितपणाचा संबंध आधी माणुसकीशी आहे असं तरुण-तरुणींना वाटतंय. समाजमनावर आजही अंधश्रद्धांचा खूप मोठा पगडा आहे. तो दूर करून प्रत्येक गोष्टीकडे खुल्या मनानं पाहायला हवं असं त्यांना वाटतंय. कितीही मॉडर्न झालो, तरी एखादी व्यक्ती माणूस म्हणून कशी वागते हे आजच्या जमान्यात खूप महत्त्वाचं आहे. कुणालाही जाणते-अजाणतेपणी दुखावणाऱ्या प्रथा-परंपरा कितीही जुन्या असल्या तरी त्यांना सरळ तिलांजली द्या, असंही तरुणाईचं म्हणणं आहे…

यावेळच्या युवा कट्टात सहभागी झालेलं मुंबई विद्यापीठ आणि संलग्न कॉलेजेस
• सेंट झेविअर्स कॉलेज (फोर्ट)
•एचआर कॉलेज (चर्चगेट)
•चेतना कॉलेज (वांद्रे)
•साठ्ये कॉलेज (विलेपार्ले)
•डहाणूकर कॉलेज (विलेपार्ले)
•तोलानी कॉलेज (अंधेरी)
•भवन्स कॉलेज (अंधेरी)
•पाटकर कॅलेज (गोरेगाव)
•विवेक कॉलेज (गोरेगाव)
•शैलेंद्र कॉलेज (दहिसर)
•रुईया कॉलेज (माटुंगा)
•पोदार कॉलेज (माटुंगा)
•व्हीजेटीआय (माटुंगा)
•वेलिंगकर इन्स्टिट्यूट ऑफ मॅनेजमेंट (माटुंगा)
•वझे-केळकर कॉलेज (मुलुंड)
•मुलुंड कॉलेज ऑफ कॉमर्स (मुलुंड)
•जोशी-बेडेकर कॉलेज (ठाणे)
•बांदोडकर कॉलेज (ठाणे)
•ज्ञानसाधना कॉलेज (ठाणे)
•पेंढारकर कॉलेज (डोंबिवली)
•बिर्ला कॉलेज (कल्याण)
•सोनवाणे कॉलेज (कल्याण)
•सीएचएम कॉलेज (उल्हासनगर)
•वर्तक कॉलेज (वसई)
•जीवनदीप कॉलेज (गोवेली)
•सेंट जॉन कॉलेज ऑफ इंजिनीअरिंग (वसई)
•कोकण ज्ञानपीठ इंजिनीअरिंग कॉलेज (कर्जत)
•दत्ता मेघे कॉलेज ओफ इंजिनीअरिंग (ऐरोली)
•पिल्लई कॉलेज (पनवेल)

कशाला हवे मुहूर्त?
मनुष्य जन्माला येताना आणि सरणावर जाताना ‌कुठलाही मुहूर्त बघून येतो का? नाही ना! मग आपल्या आयुष्यातले महत्त्वाचे प्रसंग (उदा.लग्न) आपण आपल्या आनंदानुसार व सोयीनुसार ठेवायला हवेत ना. यावर्षी कित्येक जोडप्यांची मुहूर्तापायी झालेली धावपळ बघायला मिळाली. कारण साखरपुड्या नंतर ७-८ दिवसांवर लग्न होतं. मग पुढच्या तयारीच्या सगळ्या गोष्टी कशा व्हायच्या? कालच एका ठिकाणी कानांवर पडलं, "अग पितृपक्ष आहे ना, मग कसं मुलगी बघायला जाणार?" आता मला सांगा त्या मृत व्यक्तीचा अणि नवीन सदस्य घरात आणण्याचा काहीतरी संबंध आहे का? सोयर, सूतक या संकल्पना सगळ्यांनाच ठाऊक असतील. त्यावेळी एकप्रकारे अस्पृश्यताच पाळली जाते. यामागे वैज्ञानिकदृष्ट्या ठोस असं कारण कुणालाच माहित नसतं. आत्ताच घडलेल्या पुण्यातल्या त्या प्रसंगावरुन दिसून आलं की सोवळंओवळं आजही किती पाळलं जातं ते. पुरोगामी म्हणवल्या महाराष्ट्रात जातिभेद, अस्पृश्यता, उच्च-नीच मानणारे आजही आहेत. हे बघून मान खाली जाते.
तेजल खेडेकर, रुईया कॉलेज

सुशिक्षितांचा अशिक्षितपणा
आजचं आधुनिक जग हे तंत्रज्ञानाचं, विकासाचं, प्रगतीचं आहे. आपण आज एकविसाव्या शतकात आहोत. गेल्या वीस शतकांत जगात मोठ्या प्रमाणात वैचारिक, तांत्रिक बदल झाले. परंतु आजही लोकांच्या मनावर असलेला अंधश्रद्धांचा पगडा तसाच आहे. सुशिक्षित लोकसुद्धा या अंधश्रद्धांना बळी पडत आहेत. आपल्या देशात मुहूर्त, सोवळे, परंपरा या फार पूर्वीपासून पाळल्या जात आहेत. आजही ह्या सर्व गोष्टी आहेत. काळी जादू, बुवाबाजी, मंत्र, वशीकरण या गोष्टींना लोक बळी पडतात आणि आयुष्य उद्ध्वस्त करुन घेतात. काही लोक आपल्या स्वार्थासाठी लोकांच्या या अंधश्रद्धांचा उपयोग करतात. लोकांच्या मनावर असलेला अंधश्रद्धांचा पगडा दूर करणं गरजेचं आहे. ह्या अंधश्रद्धांचं समूळ उच्चाटन व्हायला हवं. लोकांनी काळानुसार, बदलत्या परिस्थितीनुसार स्वतःमध्ये बदल करायला हवेत. अंधश्रद्धा पाळणाऱ्या लोकांनी स्वतःला सुशिक्षित म्हणवून घेऊच नये. चुकीच्या प्रथा-परंपरा बदलण्यासाठी आपण सर्वांनी एकत्रित प्रयत्न करायला हवेत. कर्मकांडांचे अवडंबर माजवणाऱ्यांविरुद्ध कारवाई करणं आवश्यक आहे. लोकांनी स्वतःची मानसिकता आणि दृष्टिकोन बदलणं गरजेचं आहे. भविष्यकालीन वाटचालीच्या आणि विकासाच्या दृष्टीनं हे करणं महत्त्वाचं आहे.
वैभव पुरव, डहाणूकर कॉलेज

जातिभेद नष्ट होतोय का?
आजचा जमाना बदललेला असला तरी मुहूर्त, प्रथा-परंपरा, संस्कृतीच्या नावावर अंधश्रध्दा घराघरांमध्ये पाळल्या जातात. आजच्या युगात आपण स्वतःला कितीही मॉर्डन म्हणवून घेतलं तरी आपल्या संस्कृतीत पूर्वापार चालत आलेल्या रूढी-परंपरा आपण जोपासत असतो. काही सुशिक्षित मंडळी देखील त्या पाळत असतात. काही परंपरा असायला हव्यात. पण परंपरेच्या नावाखाली काही जण अंधश्रद्धांना बळी पडतात. पुण्यातल्या हवामान विभागाच्या संचालिकांचं गाजलेलं उदाहरण यासंदर्भात खूप काही सांगणारं आहे. आजच्या एकविसाव्या शतकात सुद्धा जातिभेदाचे चटके जाणवत आहेज. खरंच या गोष्टीची लाज वाटायला हवी. म्हणूनच मला असं वाटतं की जातीभेद आणि अंधश्रध्दा थांबायला हवी. तसंच स्वतःच्या काही रुढी-परंपरा जरुर पाळाव्यात. परंतु यामध्ये जातीभेद बाजूला ठेवून सगळ्यांनी एकत्र येऊन सण, परंपरा, संस्कृतीचं पालन केलं गेलं पाहिजे.
सुनिता चकोर, जोशी-बेडेकर कॉलेज

चुकीच्या समजुतींच्या आहारी
भारतीय संस्कृती विविध परंपरानी आणि इतिहासानं नटलेली आहे. सर्वधर्मसमभाव या तत्वाचा आदर करणाऱ्या भारतात अनेक धर्म आहेत. प्रत्येक धर्मांतील विद्वानांनी व पूर्वजांनी काही विशिष्ट परंपरांना व धार्मिक विधींना जन्म दिला. यामागे अनेक वैज्ञानिक कारणं होती. काळानुरूप बदलांनुसार या विधींमध्ये नको ते बदल झाले व हे बदल लोक एखाद्या अज्ञानी माणसासारखे आहे तसे स्वीकारायला लागले. धर्म व धार्मिक विधी हे पूर्वजांनी मानवाच्या भल्यासाठी निर्माण केले. परंतु सध्याचं चित्र मात्र काहीसं वेगळं दिसतं. मानवधर्म हाच श्रेष्ठ धर्म असे मानणारे आपण चुकीच्या धार्मिक विधींच्या आहारी जाऊन जेव्हा या मानवतेचाच बळी घेतो तेव्हा सगळंच निंदनीय वाटतं. एकविसाव्या शतकातले मॉडर्न भारतीय, एखाद्या माणसाने धार्मिक विधी पाळले नाहीत म्हणून त्याला वाळीत टाकतो. तर कधी त्याच्या जीवावरच उठतो. नरेंद्र दाभोलकरांसारखी व्यक्ती अंधश्रद्धांविरोधात आवाज उठवत असेल तर त्याची दिवसाढवळ्या हत्या केली जाते. मंगळावर स्वारी करण्याची इच्छा बाळगणारे आपण जेव्हा अशा चुकीच्या धार्मिक समजुतींच्या आहारी जातो हेच काहीसं न पटणारं वाटतं. सांस्कृतिक परंपरा जपायला हव्यातच. परंतु जर यामुळे मानवता पाळली जाणार नसेल तर अशा अवैज्ञानिक व घातक परंपराना लवकरात लवकर लगाम घालायलाच हवा हे नक्की.
शुभम फाटक, विवेक कॉलेज

तोच खरा सुशिक्षित
आपण काळाबरोबर सतत बदलत राहायला हवं. या बदलालाच उत्क्रांती म्हणतात. जे बदलत नाहीत त्यांचा डायनॉसॉर होतो. ज्या प्रथांनी माणसा-माणसात भेद होत असेल, जसं की सोवळंओवळं, अशा प्रथा-परंपरा टाकून द्यायला हव्यात. मुळात ज्याला बदलाची गरज, त्याचे फायदे-तोटे कळतात त्याला सुशिक्षित म्हणायला हवं. आपल्याला जर खरंच प्रगतीशील आणि पुढारलेला समाज व्हायचं असेल तर आपण अनिष्ट आणि कालबाह्य ठरलेल्या प्रथा सोडून नव्याची कास धरायला हवी.
नागेश सुतार, मुंबई विद्यापीठ

आधी तपासून पाहा
आपल्या भारतात विविध प्रकारच्या रूढी, परंपरा पाळल्या जातात. परंतु या पद्धती किती योग्य आहेत हे आधी तपासून पाहायला हवं. आपण स्वतःला मॉडर्न म्हणवतो खरे. परंतु तरीही अपशकुन, दुर्भाग्य, काळी जादू, अशा अघोरी प्रकारांवर विश्वास ठेवतो. नवीन पिढीने या गोष्टी कशा चुकीच्या आहेत हे दाखवायचा प्रयत्न केल्यास त्यांना वाया गेलेले, संस्कृतीची जाण नसणारे ठरवले जाते. अजूनही एखाद्या बाईला मूल होत नसेल किंवा तिच्या वैवाहिक जीवनात समस्या असेल तर समाजात तिलाच नावं ठेवली जातात. अजूनही स्त्रीभ्रूण हत्येसारखे प्रकार घडतात. प्रत्येकाने विचार करायला हवा की एखाद्याच्या जीवपेक्षा या कडव्या चालीरिती जास्त महत्वाच्या आहेत का? ह्या अंधश्रद्धांमूळे एखाद्याच्या भावना दुखावणं कितपत योग्य आहे? आजची पिढी अशा गोष्टींना सहमत नसते म्हणून आजची तरुण पिढी उर्मट आहे का? आजच्या समाजाला सुशिक्षित बनवायचं असेल तर या अघोरी रिती-रिवाजांचा त्याग करायला हवा. आपण मिळवलेल्या शिक्षणाचा उपयोग आपल्या विकासासाठी व्हायला हवा. सुशिक्षित पिढीनं या रूढी-परंपरा समूळ नष्ट करण्याची गरज आहे. त्यांना विरोध करताना कटुता वाट्याला येईल. पण सुरुवात आपण करायलाच हवी. नुसती डिग्री घेऊन सुशिक्षित होण्यापेक्षा मनाने सुशिक्षित व्हायला हवं.
ज्येष्ठा भगत, पिल्लई कॉलेज

नव्यानं विचार करा
आजकाल प्रत्येक जण स्वतःला सुशिक्षित म्हणवू लागला आहे. पण समाजात वावरताना मात्र काही मंडळी अशिक्षितांप्रमाणेच वावरतात. मुहूर्त, प्रथा-परंपरा अशा अनेक गोष्टी प्रत्येक घरा-घरांमध्ये पाळल्या जातात. यातल्या पूर्णतः नाही, पण काही उपयोगाच्या आहेत. पण तरीसुद्धा जाती-भेदाला खतपाणी घालून, अंधश्रद्धा जोपासणाऱ्या, माणुसकीच्या संस्काराला धक्का पोहोचवणाऱ्या रुढींचा मात्र नव्यानं विचार करायची वेळ आलेली आहे. आजच्या या माहिती तंत्रज्ञानाच्या युगातही लोकांच्या मनावर मोठ्या प्रमाणात अंधश्रद्धेचा पगडा आहे. यातलंच एक ताजं उदाहरण म्हणजे अटकेत असलेला बाबा राम रहीम. त्यानं लोकांच्या श्रद्धेचा फायदा घेऊन त्यांची पिळवणूक केली. यामध्ये पूर्णतः चूक समाजाची, सुशिक्षित म्हणवल्या जाणाऱ्यांची आहे. जे लोक एवढं शिकूनसुद्धा अशा अंधश्रद्धा बाळगतात. तसंच मला असंही दिसून आलं की, लोक मंदिरात जाऊनही दुकानात गेल्यासारखे चार-आठ आणे टाकून देवाकडे काही ना काही मागत असतात. जर हे असंच असेल तर शिकून फायदा काय? म्हणून या सर्व अंधश्रद्धांना, कर्मकांडांना तिलांजली द्यायला हवी. त्यासाठी सर्वप्रथम लोकांची मानसिकता बदलणं गरजेचं आहे. त्यांना समाजातले जातीभेद, नको त्या रूढी-परंपरा नाहीशा करण्यासाठी प्रशिक्षण देणं आवश्यक आहे.
कांचन गावस्कर, एचआर कॉलेज

लोकांना जागरुक करा
जो शकून-अपशकून मानत नाही, कुठल्याही कारणासाठी निष्पाप प्राण्याचा बळी देत नाही, विज्ञानवादी दृष्टिकोनातून संकटांना सामोरं जाऊन त्यावर मात करतो तोच खरा सुशिक्षित. कुठल्याही अंधश्रद्धेला बळी न पडता त्याचा चिकित्सक बुद्धीनं विचार करून सामोरं जातो तोच खरा सुशिक्षित. आजच्या माहिती-तंत्रज्ञानाच्या युगातही लोक, विशेष उच्चशिक्षित लोक या गोष्टींवर विश्वास ठेवतात हे आश्चर्याच म्हणावं लागेल. आज चमत्कारालाच नमस्कार करणाऱ्यांची संख्या वाढत आहे. ढोंगी-पाखंडी लोक याचा फायदा घेत आहेत. संतांनी, समाजसुधारकांनी या अंधश्रद्धांविरुद्ध घणाघाती प्रहार केले. परंतु याचं मूळ अजूनही नष्ट होत नाही. ते पुनःपुन्हा उगवतच आहेत. गरज आहे आजच्या नव्या पिढीनं जागृत होऊन इतरांना जागं करण्याची. हे लोक या वातावरणामुळे इतके अंधश्रद्धाळू बनतात की ते यांच्या संपर्कात येणाऱ्या व्यक्तींनाही ते पटवून देतात. माणसाने माणसाला मदत केली पाहिजे. हा एकच सन्मार्ग. बाकी सगळं थोतांड.
स्वप्नाली सावंत, सोनावणे कॉलेज

तरुणाईची जबाबदारी
भारतीयांमध्ये सोवळेपणा, वेगवेगळ्या अंधश्रद्धा या गोष्टी दिसत असतात. अनेकजण अंधश्रद्धेच्या आहारी जाऊन आपलं आयुष्य बरबाद करतात. शाहू, फुले, आंबेडकर यांच्या विचारांनी प्रेरित असलेले लोक देखील आपल्याकडे आहेत. ज्यांच्यामुळे आजही समाजाचा समतोल बिघडलेला नाही. पण आपण देखील ह्या नको त्या रूढी-परंपरांना बळी पडत गेलो, तर समाजाची अधोगती व्हायला वेळ लागणार नाही. कुठे नेऊन ठेवलाय महाराष्ट्र माझा असं म्हणण्यापेक्षा; कोणी केलाय याचा देखील आपण स्वतःच विचार करायला हवा. जातीयवाद, रूढी-परंपरा या गोष्टींना खतपाणी घालणारे लोक जरी आजुबाजूला खूप असले तरी; सुयोग्य जाण असणारी तरुण पिढीच समाजाचं प्रबोधन करू शकते. त्यामुळे आपण तरुणाईनंच या गोष्टींचा नव्याने विचार करायला हवा.
ओमकार आर्डे, सीएचएम कॉलेज

अतिरेक नको
माणसाची ओळख ही त्याच्या संस्कृतीमुळे होते. मग त्यात रूढी-परंपरा या सर्व गोष्टी आल्याच. पण ह्या गोष्टींचा अतिरेक होता कामा नये. माणसाची विचार करण्याची प्रवृत्ती ज्या ठिकाणी संपते, त्या वेळेस या अनिष्ट रूढी आणि परंपरा अंधश्रद्धा निर्माण होतात. साधु-संतांच्या या भूमीत काही लोकांमुळे अंधश्रद्धेचं व कालबाह्य झालेल्या परंपरांचं बीज रोवलं गेलं आहे. त्याला खतपाणी घालण्याचं काम हा स्वतःला शिक्षित म्हणवणारा समाजच करत आहे. योग्य आणि संस्कृतीला अनुसरून असलेल्या अशा परंपरांचं पालन केलं तर काही हरकत नाही. पण त्यालासुद्धा एक मर्यादा असावी. आपली तरुण पिढी ही सुजाण आहे. जर तिनं ठरवलं तर अंधश्रद्धा, कर्मकांड यामुळे होणारे गुन्हे या गोष्टी ती थांबवू शकते. फक्त प्रत्येकानं घडणाऱ्या गोष्टींकडे डोळेझाक करणं बंद करायला हवं.
अपेक्षा इंगळे, सीएचएम कॉलेज

जातीभेदाचे पाश तोडा
आजकाल सुशिक्षितपणाची व्याख्याच बदलली आहे. लोकांना वाटतं की नुसतं पुस्तकी ज्ञान मिळवलं म्हणजे आपण सुशिक्षित झालो. पण एकविसाव्या शतकात वावरत असताना देखील जर आपल्याला आपल्या ‘सुशिक्षितपणा’च्या जोरावर जातीभेदाचे पाश तोडता येत नसतील तर एवढं शिकण्याचा काय उपयोग? आपल्या सुशिक्षितपणाचा जर आपल्या देशाच्या उन्नतीसाठी वापर करता येत नसेल, तर एवढं शिकण्याचा काय उपयोग? माझ्या मते सुशिक्षित त्यांनाच म्हणावं, जे आपल्या शिक्षणाचा उपयोग केवळ वैयक्तिक प्रगतीसाठी न करता, समाजाच्या प्रगतीसाठी करतील. समाजातील अनिष्ट रूढी-परंपरांचा नायनाट करतील आणि समाजाचा, देशाचा विकास साधून, एकविसाव्या शतकात महासत्ता म्हणून उदयास यायचं स्वप्न पाहणाऱ्या भारताचे खरे जबाबदार नागरिक बनून दाखवतील.
हेमाद्री लुडबे, रुईया कॉलेज

प्रबोधनातून अंधश्रद्धा दूर करा
अंधश्रद्धा ही भारताच्या प्रगत राष्ट्र बनण्याच्या मार्गामधली मोठी अडचण आहे. एरव्ही स्वतःला सुशिक्षित व सुजाण म्हणवून घेणारा समाज हा दुःखाच्या, अपयशाच्या काळात एवढा मागासलेला बनतो हे केवढं दुर्भाग्य आहे. सर्वांवर निरपेक्ष प्रेम करणाऱ्याला देवाला आपण काही ना काही लाच देऊ केल्यासारखं करतो. पण हे करताना हा विचार आपल्या मनात येतंच नाही की आपण निर्माण केलेल्या सृष्टीची वाट लावणाऱ्या मनुष्यावर तो का म्हणून प्रसन्न होईल? आपल्या बायका-मुलींना बाबा-बुवांकडे घेऊन जाताना कुठल्याही नवऱ्याला, आई-वडिलांना काळजी कशी वाटत नाही? आपल्या समस्यांवर योग्य उपाय शोधण्याऐवजी पूजा-पाठ, यज्ञ-याग करून, मंत्र-तंत्र उच्चारून आपण पळवाटा शोधतो. रोगावर उपलब्ध वैज्ञानिक उपचार करण्याऐवजी चमत्कारांवर भरवसा ठेवतो. खरं म्हणजे या स्वयंघोषित धर्मगुरूंना देवांनी साक्षात्कार कधी घडवला हा प्रश्नच आहे. आज अंधश्रद्धा निर्मूलन समिती आपलं कार्य धडाडीने करत आहे. विविध शिक्षण संस्थासुद्धा आपापल्या परीने नाट्यातून, पथनाट्यातून समाज प्रबोधनातून अंधश्रद्धा दूर करायचा प्रयत्न करत आहेत. या प्रयत्नांना आणखी यश मिळायला हवं.
विनेहा ताटकर, रुईया कॉलेज

वैज्ञानिक दृष्टिकोन ठेवावा
सध्या मुहूर्त, सोवळं-ओवळं, प्रथा-परंपरा याकडे सर्वांनीच विवेकबुध्दीने आणि वैज्ञानिक दृष्टिकोनातून पाहणं खूप गरजेचं आहे. एकविसाव्या शतकात जगताना रुढी-परंपरा लागून असलेल्या अंधश्रद्धांना जर उच्चशिक्षित खतपाणी घालत असतील. तर सर्वासामान्य गोरगरीबांचे काय? हाही एक प्रश्नच आहे. पण या सगळ्यामध्ये माणुसकीचा धर्म आहे कुठे? आज रुढी-परंपरा यामध्ये अनेक अंधश्रद्धा दडून बसल्या आहेत. ताजं उदाहरण घ्यायचं झालं तर काही दिवसांपूर्वीच ग्रहण होतं. गरोदर महिलेने ग्रहणाच्या काळात काही खाऊ नये, अशी आपल्याकडे प्रथा आहे. यामुळे साताऱ्यातील एका गरोदर महिलेचा मृत्यू झाला. ही किती दुर्दैवी घटना आहे.
प्रसाद पाष्टे, मुंबई विद्यापीठ

शास्त्रीय कारण समजावून सांगावं
आपल्या समाजात अनेक चालीरिती प्रचलित आहेत. यातल्या काही रितींमागे शास्त्रीय कारण असलं तरी कित्येक रिती का पाळल्या जातात याचं कारण प्रौढांनाही माहीत नाही. आजची पिढी स्वतःहून रिती पाळत नसेल तर मोठ्यांकडून सक्ती केली जाते. अशी सक्ती करण्यापेक्षा जर रितींमागचं शास्त्र समजून त्या पाळल्या तर त्या पुढेही जोपासल्या जातील. तसंच त्या पुढच्या पिढीपर्यंत पोहचू शकतील. रितीमागील शास्त्रीय कारण माहीत नसताना पाळणं म्हणजे अंधश्रद्धा आहे व हे बुवाबाजीला खतपाणी घालण्याचं कामही करतं.
स्वप्निल जाधव, दत्ता मेघे कॉलेज ओफ इंजिनीअरिंग

भोंदू-बाबांचा प्रभाव अधिक
आज आपला देश संपूर्णपणे स्वतंत्र आहे, पण अजूनही सक्षम आणि सुशिक्षित होऊ शकत नाही. एकीकडे आपण विकसित तंत्रज्ञान आत्मसात करतोय आणि दुसरीकडे जातीभेदाला खतपाणी घातलं जातंय. अंधश्रद्धा जोपासणाऱ्या आणि माणुसकीच्या संस्कारांना धक्का पोहोचवणाऱ्या अनिष्ट रूढी-परंपरा आणि चालीरितींमुळे अनेकांचा बळी जातो. देशाच्या कित्येक भागात अशा घटना मोठ्या प्रमाणात घडत आहेत. देवाचीच भीती दाखवून अनेक भोंदू-बाबा लोकांकडून अगदी कुठच्याही थराला जाऊन वाट्टेल ते करुन घेतात. या सगळ्याचं मुख्य कारण म्हणजे समाजातील अशिक्षित घटक. जर आत्ताची तरुणपिढी पूर्णपणे शिक्षित होऊन अंधश्रद्धा मुक्त झाली तरच यापुढे येणाऱ्या सर्व पिढ्या अशा चुकीच्या मार्गाला जाऊन या प्रथा-परंपरा स्वीकारणार नाहीत.
साईराज उतेकर, शैलेंद्र कॉलेज

डोळे झाकून स्वीकारतो
खंत अशी आहे की, स्वत:ला पुढारलेले, प्रगत म्हणवणारे आपण अजूनही रूढी, प्रथा-परंपरा यांचं डोळे झाकून पालन करतो. जगात माणुसकी हा सर्वात मोठा धर्म आहे. तरीही माणसा-माणसांमध्ये भेदभाव होताना आपल्याला दिसून येतात. अंधश्रद्धेला बळी पडलेल्या लोकांमुळे इतरांना त्रास सहन करावा लागतो. परंपरा या वडिलोपार्जित असतात. त्यामागे काही शास्त्रीय कारण असतं. ते समजून घेण्याची गरज आहे. मुख्य गोष्ट म्हणजे त्या प्रथा-परंपरा आपण त्याची शहानिशा न करता डोळे झाकून स्वीकारतो. त्यांच्या मुळाशी काय आहे याचा शोध घेण्याची गरज आहे. एकीकडे आपला देश प्रगतीची एक नवी उंची गाठतो आणि आपण कर्मकांड करण्यात व्यस्त आहोत. लाजिरवाणी गोष्ट म्हणजे सुशिक्षित लोकही यात समाविष्ट आहेत. कर्मकांड, प्रथा, परंपरा यात वेळ फुकट घालवण्यापेक्षा देशाच्या प्रगतीला हातभार लावावा, असं माझं मत आहे.
हर्षद पाटील, मुंबई विद्यापीठ

प्रत्येकाचा वैयक्तिक प्रश्न
तंत्रज्ञानाच्या युगातही समाजातला काही वर्ग हा प्रथा-परंपरा, रूढी-चालीरीती यातच अडकून पडला आहे. 'भेदाभेद भ्रम' अशी शिकवण दिलेल्या संतांच्या कर्मभूमीत 'माणसाचं माणूसपण' नाकारलं जाणाऱ्या परंपरेला खरंच 'परंपरा' म्हणता येईल का? असा प्रश्न पडतो. विज्ञानाने क्रांती घडवून आणली असली तरीही मनुष्याच्या मानसिकतेवर आजही रामबाण उपाय सापडलेला नाही. प्रथा पाळणं वा न पाळणं हा प्रत्येकाचा वैयक्तिक प्रश्न आहे. परंतु या प्रथा परंपरांचं पालन करताना त्याचा किती अतिरेक करावा याचं भान राखणं गरजेचं आहे. प्रथा-परंपरा पार पडताना त्यामागील मूळ विचार लक्षात घेणं गरजेचं आहे. म्हणूनच प्रथा-परंपरा सांभाळताना त्यातील आचारापेक्षाही विचार महत्त्वाचे ठरतील तेव्हाच समाज सुशिक्षित झाला, असं म्हणता येईल.
जुईली बाम, डहाणूकर कॉलेज

अति तिथं माती
भोंदूगिरीला, अंधविश्वासाला, जाचक कर्मकांडाला खतपाणी घालणाऱ्या घटना पाहून कधीकधी आपण खरंच प्रगत झालो आहोत का? असा प्रश्न पडतो. तसं पाहिलं तर, सोवळं-ओवळं, देवावरची श्रद्धा, दैवी शक्तीच्या आस्तित्त्वाची जाणीव व त्यावर विश्वास असणं हा ज्याचा-त्याचा प्रश्न आहे. पण जेव्हा अशा घटनांमुळे समजाला त्रास होतो, माणुसकीला तुच्छ लेखलं जातं तेव्हा मात्र हे कर्मकांड अतिरेकी वाटते. सगळ्याच परंपरा वाईट नाहीत. पण अति तिथं माती या म्हणीनुसार जेव्हा माणूस बुद्धी गहाण ठेवून वागतो, तेव्हाच अशा घटनांचं प्राबल्य वाढतं. आजच्या तरुणाईने या गोष्टींचा फार गांभीर्याने विचार करणं गरजेचं आहे. केवळ उच्च शैक्षणिक पदव्या घेऊन उपयोगाचं नाही तर या शिक्षणाला शहाणपण व वैचारिकतेची जोड देणारा व ते आचरणात आणणारा हाच खरा सुशिक्षित ठरेल.
आकाश बापट, डहाणूकर कॉलेज

मेहनतीपेक्षा नशीबावर अवलंबून
प्रथा, रूढी, परंपरा या सर्व गोष्टी आपण पाळायला हव्या; त्यामुळेच जगाला आपल्या संस्कृतीचं दर्शन होतं. पण या सर्व गोष्टींची अतिशोक्ती होता काम नये. कारण त्याच्या फायद्यापेक्षा त्याचे तोटेच जास्त आहेत. समाजात वाढत चाललेली असुरक्षिततेमुळे समाजात अंधश्रद्धा वाढण्यास जबाबदार ठरतात. आजही लोक मेहनतीपेक्षा नशीबावर जास्त अवलंबून राहतात. त्यामुळेच या अनिष्ट रूढींना आणि परंपरांना खात पाणी मिळतं. आपण स्वतःला कितीही शिक्षित म्हणत असलो तरी अप्रत्यक्षरित्या का होईना या रूढी, परंपरा यांचा प्रचार करण्यात व त्या पाळण्यात आपलादेखील तितकाच सहभाग असतो. एखादी गोष्ट त्या वेळेस बळावते ज्या वेळेस त्या गोष्टीला विरोध करण्यापेक्षा आपण त्या गोष्टीचा मुकाट्याने अवलंब करतो. या सर्व गोष्टी थांबण्यासाठी स्वतःहून पुढाकार घेणं गरजेचं आहे.
निखिल भामरे, कोकण ज्ञानपीठ इंजिनीअरिंग कॉलेज

अडाणीपणाचं लक्षण
आपला समाज हा शिक्षित जरी असला तरी त्याला मागे खेचण्याचा काम या मागासलेल्या प्रथा करत असतात. आणि आपणसुद्धा त्या गोष्टींकडे डोळेझाक करतो. सर्वच गोष्टी वाईट असतात असं नाही. पण कोणत्या गोष्टींमुळे समाजाची अधोगती होतेय हे आपण स्वतःहून ओळखायला हवं. आपण स्वतःला एकविसाव्या शतकाचे घटक मानतो, पण आपण खरंच त्या शतकानुसार बदललो आहोत का हे बघायला हवं. कालबाह्य झालेल्या प्रथांचं पालन करणं हे सुद्धा एक प्रकारचे अडाणीपणाचं लक्षण आहे. शिक्षित असूनसुद्धा या गोष्टींना विरोध करण्याऐवजी आपल्यापैकी काही मंडळीच या सर्व गोष्टींना पाठींबा दर्शवतात. या सर्व गोष्टी कुठेतरी थांबणं गरजेचं आहे, कारण माणसाला फक्त सुशिक्षित असून चालत नाही त्याला सुजाण देखील असावं लागतं.
वैष्णवी आडपवार, सीएचएम कॉलेज

श्रद्धा-अंधश्रद्धेमधला फरक जाणा
एका बाजूला जे अगदी काटेकोरपणे सोवळं, प्रथा, परंपरा सांभाळणारे आजी-आजोबा आणि दुसरीकडे आजची तरुण पिढी जी प्रथा, परंपरा यांना जास्त महत्त्व देत नाही. मग नक्की सुशिक्षित कुणाला म्हणावं? जे परंपरा जपतात त्यांना सुशिक्षित म्हणायचं की जे आजच्या काळाच्या ओघासोबत चालणाऱ्या या गोष्टींना कमी लेखतात त्यांना. पण आजची तरुण पिढी जरी रूढी परंपरा मानत असली तरी या पिढीला श्रद्धा आणि अंधश्रद्धा मधला फरक माहिती आहे. पण आपली परंपरा, प्रथा यांचं महत्त्व आजच्या पिढीने समजून घेणं गरजेचं आहे. मर्यादा पाळून परंपरा जपणं आणि कुठल्या ही गोष्टीचा अतिरेक होता कामा नये. काळानुसार चालायचं असेल तर कर्मकांड, कालबाह्य झालेल्या परंपरांना मागे सोडून पुढे नव्या रूढी-परंपरा आत्मसात करणं आवश्यक आहे.
सानिका पंडित, मुलुंड कॉलेज ऑफ कॉमर्स

अविभाज्य घटक
अंधश्रद्धा ही मानवी जीवनातला एक अविभाज्य घटक बनला आहे. आणि 'श्रद्धा' ही मानवी जीवनातील एक अमूल्य ठेव आहे. आज आपण एकविसाव्या शतकात जरी असलो तरीसुद्धा काही लोक हे अंधश्रद्धेला धरून चालत असतात. समजामध्ये अनेक रूढी -परंपरा आपण आपल्या परीने जपत असतो. माणसाने श्रध्दा ठेवावी पण अंधश्रद्धा ठेवू नये. आजच्या धकाधकीच्या जीवनात आजकालच्या स्त्री हया रूढी- परंपरा जोपासत असतात हे चांगले आहे ; पण त्यांचा अतिरेक करू नये. हजारो वर्षेपासुन सगळ्यांनी केल म्हणून आपण सुध्दा कराव ; यापेक्षा आपल्याला काय योग्य वाटत हे आपण आपल्या मनापासून ठरवलं पाहिजेल. आपल्या अंधश्रद्धा आणि श्रद्धा यातील फरक समजल पाहिजेल; आणि समाजातील अंधश्रद्धा नाहिशी करायची असेल तर आपण अनेक 'अंधश्रद्धा निर्मुलन ' यांना मदत केली पाहिजे.
दीपिका कुडवे, पाटकर कॉलेज

ऑनलाइन व्यासपीठावर व्यक्त करण्यात आलेली मतं

सद्यस्थिती टाळू शकतो, पण...
कोणताही समाज म्हटलं की, त्यासोबतच त्यांच्या रूढी-परंपरा जोडल्या जातात. पण या प्रथा-परंपरा जपण खरंच गरजेचं आहे का? जर या रूढी-परंपरा आपण कालानुसार बदलत राहिलो तर त्यातून निर्माण होणारे क्लेश आपण टाळू शकतो. एकीकडे बायका पुरुषंच्या बरोबरीने काम करतात तर काही समाजात अजूनही बायकांचे काम रांधा वाढा, उष्टी काढा, असंच आहे असं मानलं जातं. काही ठिकाणी मुलीला आनंदाने जन्म दिल जातो तर काही ठिकाणी या परंपरेच्या नावाखाली स्त्रीभ्रूण हत्या केली जाते. काही ठिकाणी सुनेला लक्ष्मी मानतात तर काही ठिकाणी हुंडा नाही मिळाला म्हणून सुनांना मारहाण केली जाते. आता या सर्व परंपरा झिडकारुन त्याला विरोध करणारी व्यक्ती म्हणजे सुशिक्षित असं नव्हे. एकत्र कुटुंब पद्धती, सण साजरे करण्याची पद्धत ज्या लोकांना एकत्रित ठेवण्यासाठी उपयोगी ठरतात. म्हणूनच शिकलेली व्यक्ती सुशिक्षित आणि न शिकलेली अशिक्षित असं म्हणता येणार नाही. तर प्रथा परंपरांचे उदाहरण देऊन त्या अमलात नाही आल्या तर अकांडतांडव करण्यापेक्षा त्या का बनवल्या गेल्या आहेत या मागचा उद्देश समजून घेऊन त्यात बदलत्या काळाप्रमाणे बदल घडवून अमलात आणणारे लोकच खरे सुशिक्षित..
निलेश कुलकर्णी, सेंट जॉन कॉलेज ऑफ इंजिनीअरिंग

उघडपणे समर्थन
जीवन जगताना प्रथा परंपरा चालीरिती यांना विसरून चालणार नाही. परंतु कोणत्याही प्रथेकडे डोळसपणे पाहणं गरजेचं आहे, हे आपल्याला समजायला हवं. पिढ्यांपिढ्या चालत येणार्‍या प्रथांकडे वैज्ञानिक दृष्टिकोनातून पाहयला हवं. फक्त लिहिता वाचता आलं, म्हणजे आपण साक्षर झालो असं म्हणून चालणार नाही. तर आपण जोपासत असलेल्या रूढी-परंपरा यामागचं वैज्ञानिक कारण समजून घ्यायला हवं. नाहीतर ते अंधश्रद्धचं समर्थन केल्यासारखंच होईल. प्रथा-परांपरा आपण वैज्ञानिक दृष्टिकोन ठेवून जोपासल्या तरच येणारी भावी पिढीदेखील साक्षर होईल. प्रथा-परंपरांसाठी माणूस बनला नसून माणसासाठी प्रथा-परंपरा आहेत, हे लक्षात घ्यायला हवं. राजराममोहन राय यांनी स्वतंत्रपूर्व काळात सती जाणं या अनिष्ट प्रथेला विरोध करून तिचं उच्चाटन केलं. हे केवळ त्यांच्या सदसदविवेक बुद्धी व निर्धारामुळे शक्य झालं. असाच निर्धार आपणही केला पाहिजे व अनिष्ट प्रथा, रूढीचं उच्चाटन केलं पाहिजे.
रीमा शिंदे, बांदोडकर कॉलेज

होऊ खरे सुशिक्षित!
विज्ञान आणि तंत्रज्ञानाच्या युगात जगणारे आपण,स्वतःला प्रगत किंबहुना "मॉडर्न" असल्याचं देखील म्हणवतो,पण खरंच आपण सुजाण आहोत का? हल्लीच वाचनात आलेली एक बातमी- ' स्वयंपाकासाठी येणाऱ्या महिलेने खोटी जात सांगून सोवळे मोडल्याचा आरोप एका डॉक्टर महिलेने केला '. स्वतः 'डॉक्टर' असून सोहळ्यात स्वयंपाक करण्याचा आग्रह का? मग अशा या शिक्षणाचा उपयोग तरी काय,जिथे अशा जुनाट परंपरांच्या नावाखाली जातीभेद केला जातो! आयपीएस /आयएएस ऑफिसर्स असलेल्या मुलांच्या लग्नांमध्ये भरपूर हुंडा 'भेट' या नावाखाली घेतला जातो. शहरातल्या घरांमध्ये सुद्धा मासिक पाळी आल्यावर महिलांवर अनेक प्रकारची बंधने घातली जातात. मंदिरात,स्वयंपाक घरात त्यांना प्रवेश निर्बंध केला जातो आणि त्यामागे 'अशुद्धी ' हे कारण चिकटवलं जातं. उंटावरून समानतेच्या शेळ्या हाकण्यापेक्षा आपण डोळे झाकून पाळत असलेल्या कर्मठ प्रथा-परंपरांकडे पुन्हा एकदा डोळसपणे पाहण्याची वेळ आता आलेली आहे. अंधश्रद्धा निर्मूलनाचे धडे देणाऱ्या शिक्षकालाच त्याच्या जन्मपत्रिकेतील मंगळ, शनी, केतू, काळसर्पाची शांति करावी लागते! पशुबळी देऊन देव कसा काय प्रसन्न होईल? दाभोळकर,पानसरे यांनी समाजातल्या अंधश्रद्धांवर बोट ठेवले पण समाजाला ते पटलं नसाव. संस्कार म्हणून वैदिक पद्धतीने लग्नं करावं ना,पण त्यात जर 'आहेर, अक्षता, अन्नाचा आग्रह ' या ३ "अ" ना आपण नकार दिला तर किती तरी किलो तांदूळ गरीबांमध्ये वाटता येईल. आपल्या संस्कृतीत अनेक चांगल्या रूढी-रीती सुद्धा आहेत, सर्वच काही टाकाऊ किंवा कालबाह्य कराव्यात अशा नाहीत. पण अनावश्यक, माणुसकीला धक्का लावणाऱ्या, जातीभेदाला वाचा फोडणाऱ्या कर्मकांडांना आपणच अंकुश लावायला हवा.
नमिता भोसले, व्हीजेटीआय

विज्ञानावर भरवसा हाय!
स्वतःला सुरक्षित म्हणवून घ्यावं का? याचं खर तर उत्तर नाही असं आहे. समाजात अजूनही अंधश्रद्धा जपणारे लोक आहेत. एकविसाव्या शतकात असून समाज प्रथा-परंपरा, जातिभेद व अंधश्रद्धेने बुरसटलेला दिसतोय. अखेरीस या सगळ्या धार्मिक भावना आणि मनाच्या कल्पना आहेत. बहूसंख्य लोक जी गोष्ट अस्तित्वात नाही त्यावर डोळे झाकून विश्वास ठेवतात, त्यामुळे समाज अंधश्रद्धेला बळी पडत आहे. सर्वसामान्य लोकांच्या काल्पनिक भीतीचा फायदा घेऊन त्यांची फसवणूक करणारे बुवा-बाबा, भगत-फकीर देवधर्माच्या नावाखाली खूप काही करत असतात पण त्याला काही अर्थ नाही. हे सगळ थांबायला हवं म्हणून आपण अंधश्रद्धा निर्मुलन, चर्चा आणि छोटेसे प्रदर्शन राबवून विज्ञानदृष्टी पोहचवण्याचं प्रयत्न करू शकतो.
शर्वरी जाधव, विवेक कॉलेज

कालापरत्वे विचार बदलावेत
परंपरा या पुर्वापार चालत आल्या आहेत. या परंपरा स्वीकरणं म्हणजे चांगल्या संस्कारांचं लक्षण मानलं जातं. पण या परंपरा जेव्हा त्रासदायक होतात, त्यावेळी त्या प्रथा बदलण्याची वेळ आली आहं असं समजावं. माझ्या मते, माणसाने वेळेनुसार व परिस्थितीनुसार मानसिकता बदलायला हवी. कारण वेळेनुसार परंपरांमध्ये बदल होणं गरजेचं आहे. जुन्या परंपरा पाळत असताना अंधश्रद्धांपासून दूर राहायला हवं. परंपरा या माणसांसाठी असतात या परंपरा स्वीकारत असताना त्या त्रासदायक ठरणार नाहीत याची काळजी घेतली पाहिजे.
अंकिता भोसले, भवन्स कॉलेज

प्रयत्न करणं आपल्या हातात
प्रथा, परंपरा, मुहूर्त, सोवळे या गोष्टी आजही घरा-घरात पाळल्या जातात. या सर्वच गोष्टी चुकीच्या आहेत असं नाही. त्या-त्या गोष्टींमागे काही कारणं आहेत. आज आपण ती कारणं जाणून न घेता या गोष्टी पाळतो. एकविसावे शतक असूनही परंपरा, जातीभेद या गोष्टी तशाच जिवंत आहेत. पण याला अनेकजण बळी पडतात. उपवासाच्या नावाखाली केलेली पेटपुजा असो किंवा मॉडर्न म्हणवून घेत असताना श्रावणात अनवाणी पायांनी चालणं असो अशा अनेक गोष्टी पाळल्या जातात. खरंतर यावर एकदा विचार करून आपण ते कितपत पाळायचं याचा विचार करायला पाहिजे. कारण आज आपण नव्या पिढीने हे बदलण्याचा प्रयत्न केला तर या गोष्टी थांबू शकतो नाहीतर भविष्यात आपण यालाच बळी पडू.
हेमांगी पाटील,भवन्स कॉलेज


विचारांनी सुशिक्षित असावं
स्वतःला शिक्षित समजणारे हे शिक्षित लोक आज एकविसाव्या शतकातही अशिक्षितांसारखे वागताना दिसतात. मुलगी वयात आली की लगेच तिच्या लग्नाचा विचार केला जातो. आयुष्याच्या ज्या टप्प्यात नव्या पायरीवर पाय ठेवण्याची वेळ असते. पण तिच्या मनाचा विचार न करता तिच्या मनाविरुद्ध तिच्यावर बंधन लादली जातात. तिलासुद्धा या जुन्या त्रासदायक विचारांचा सामना करावा लागतो. कितीही तंत्रज्ञान पुढे गेलं तरी फक्त सुशिक्षित असण्यापेक्षा विचारांनी सुशिक्षित असायला हवं.
काजल शिंदे, भवन्स कॉलेज

मानवता हाच धर्म
भगवतगीतेमध्ये कृष्णाने कर्माचा पुरस्कार केला. मनुष्याच्या कर्माने त्याचे समाजातील स्थान ठरतं, जन्माने नाही. अनेक संतांनी आपल्या साहित्यातून मानवता हा मोठा धर्म आहे असंच सांगितलं. विचारवंतानी समाजाला स्वातंत्र, समता, बंधुता ही त्रिसूत्री दिली. वैज्ञानिकांनी संशोधन करून आपल्याला चमत्कार वाटणाऱ्या गोष्टी कशा प्रकारे घडतात ते दाखवलं. हे सर्व विषय आपल्याला प्राथमिक व उच्च शिक्षणातून शिकवण्यात येतात. पण तरीही समाजात धर्म व जात यावरून होणारे भेद, समाजासाठी घातक असणाऱ्या रूढी, परंपरा, अंधश्रद्धा आजही दिसून येतात. जे आपणास शिकवले आहे त्याचा योग्य प्रकारे अवलंब करत समाजोपयोगी कामं करणाऱ्यांना मी सुशिक्षित म्हणेन.
मनिष लाड, ज्ञानसाधना कॉलेज

क्रिकेट हा जणू धर्म मानल्या जाणाऱ्या आपल्या देशात फुटबॉल अधिकाधिक रुजवण्याचे प्रयत्न सुरू झाले आहेत. पण केवळ एक दिवस डंका वाजवून हे साध्य होणार नाही. त्यासाठी अगदी शालेय स्तरापासूनच प्रयत्न केले गेले पाहिजेत. मग, मैदानं हवीत, स्पर्धा हव्यात, प्रोत्साहन हवं. तरच यातून जागतिक कीर्तीचे खेळाडू घडवण्याचा ‘गोल’ साध्य होईल, असं म्हणणं तरुणाईनं ‘युवा कट्टा’वर मांडलं आहे.

यावेळच्या युवा कट्टात सहभागी झालेलं मुंबई विद्यापीठ आणि संलग्न कॉलेजेस
•सेंट झेविअर्स कॉलेज (फोर्ट)
•एच. आर. कॉलेज (चर्चगेट)
•विल्सन कॉलेज (गिरगाव)
•चेतना कॉलेज (वांद्रे)
•गर्व्हमेंट पॉलिटेक्निक कॉलेज (वांद्रे)
•साठ्ये कॉलेज (विलेपार्ले)
•डहाणूकर कॉलेज (विलेपार्ले)
•तोलानी कॉलेज (अंधेरी)
•भवन्स कॉलेज (अंधेरी)
•पाटकर कॉलेज (गोरेगाव)
•संस्कारधाम कॉलेज (गोरेगाव)
•विवेक कॉलेज (गोरेगाव)
•शैलेंद्र कॉलेज (दहिसर)
•एमडी कॉलेज (परळ)
•रुईया कॉलेज (माटुंगा)
•पोदार कॉलेज (माटुंगा)
•व्हीजेटीआय (माटुंगा)
•वेलिंगकर इन्स्टिट्यूट ऑफ मॅनेजमेंट (माटुंगा)
•वझे-केळकर कॉलेज (मुलुंड)
•मुलुंड कॉलेज ऑफ कॉमर्स (मुलुंड)
•विद्यालंकार कॉलेज ऑफ इंजिनीअरिंग (वडाळा)
•आचार्य मराठे कॉलेज (चेंबूर)
•झुनझुनवाला कॉलेज (घाटकोपर)
•जोशी-बेडेकर कॉलेज (ठाणे)
•ज्ञानसाधना कॉलेज (ठाणे)
•बांदोडकर कॉलेज (ठाणे)
•पेंढारकर कॉलेज (डोंबिवली)
•बिर्ला कॉलेज (कल्याण)
•सोनावणे कॉलेज (कल्याण)
•सीएचएम कॉलेज (उल्हासनगर)
•दत्ता मेघे कॉलेज ओफ इंजिनीअरिंग (ऐरोली)
•तेरणा अभियांत्रिकी कॉलेज (नेरूळ)
•जीवनदीप कॉलेज (गोवेली)
•पिल्लई कॉलेज (पनवेल)
•कोकण ज्ञानपीठ इंजिनीअरिंग कॉलेज (कर्जत)
•विद्यावर्धिनी कॉलेज ऑफ इंजिनीअरिंग (विरार)
•सेंट जॉन कॉलेज ऑफ इंजिनीअरिंग (वसई)

पोषक वातावरण बनवा
भारतीय ‌क्रीडाप्रेमींच्या मनात क्रिकेटला महत्त्वाचं स्थान आहे. क्रिकेटप्रमाणे भारतातला फुटबॉल देखील जगाच्या नकाशावर चमकायला हवा. क्रिकेट जेवढं प्रेक्षकांच्या हृदयात पक्कं झालंय तेवढाच फुटबॉलसुद्धा प्रेक्षकांच्या पसंतीत उतरणं गरजेचं आहे. पण त्यासाठी एकाच दिवशी फुटबॉलचा डंका वाजवून काहीही साध्य होणार नाही. त्यासाठी शाळा, कॉलेजांच्या क्रीडांगणात नेहमी फुटबॉलचे धडे द्यायला हवेत. त्यांच्या क्रीडा स्पर्धांमध्ये क्रिकेटप्रमाणेच फुटबॉलचा देखील समावेश व्हायला हवा. विशेषतः ग्रामीण भागातल्या विद्यार्थ्यांमध्ये फुटबॉलची प्रसिद्धी होणं आवश्यक आहे. वेगवेगळ्या पातळीवर फुटबॉलचे सामने खेळवले गेले तर त्यात भाग घेण्यासाठी तरुणाई उत्सुक असेल. फुटबॉलच्या खेळाडूंबरोबरच प्रेक्षकवर्गसुद्धा तयार होईल. एकंदरीत फुटबॉलसाठी पोषक वातावरण तयार करण्याची गरज आहे.
कुणाल सुरोसे, जीवनदीप कॉलेज

प्रसिद्धी कमी पडतेय
'क्रिकेट फुटबॉलला हरवेल का?', खरं तर ऐकायलाच हे वेगळं वाटतं. पण एक गोष्ट सांगावीशी वाटते ती म्हणजे ज्या देशांचे फुटबॉलचे संघ फुटबॉल खेळामध्ये अग्रेसर आहेत त्या देशांचे क्रिकेट संघ आढळत नाहीत. जे देश क्रिकेटमध्ये अग्रेसर आहेत ते फुटबॉल या खेळात मागे आहेत. त्यामुळे प्रत्येक देश हा कोणत्या ना कोणत्या खेळात पुढे आहेच. भारताचा राष्ट्रीय खेळ हॉकी असला, तरी भारतातही क्रिकेटला जास्त प्राधान्य दिलं जातं. त्या खेळात जागतिक क्रमवारीत भारत अग्रेसरही आहे. फुटबॉल देखील तेवढ्यात स्फूर्तीने भारतात खेळला जातो, फक्त त्याची प्रसिद्धी फार कमी होतेय. अजून खेड्या-पाड्यात हा खेळ पोहोचलेला नाही. पण सध्याच्या तरुण मंडळींना क्रिकेटबरोबरच फुटबॉलचं देखील वेड आहे. त्यामुळे काही काळानं हा खेळ क्रिकेटला हरवू शकला नाही, तरी क्रिकेटची बरोबरी मात्र नक्की करेल.
उन्मेश देसाई, पाटकर कॉलेज

मैदानं उपलब्ध करून द्या
भारतामध्ये फुटबॉलला प्रोत्साहन देण्यासाठी २०१३मध्ये इंडियन सुपर लीग चालू झाली. त्यामुळे अनेक तरुण फुटबॉलकडे वळू लागले. त्याआधी भारतात फुटबॉल फार प्रसिद्ध नव्हता. क्रिकेट व फुटबॉलची तुलना करता, क्रिकेट हा भारतात सर्वाधिक खेळला जातो. लहानपणी मुलांना खेळण्यासाठी बॅट-बॉल आणून दिले जाते. परंतु फुटबॉल फार कमी शाळेत खेळला जातो. मैदानांची संख्याही कमी होत चालली आहे. क्रिकेटमध्ये फार प्रसिद्धी असल्याने पालकही मुलांना क्रिकेट शिकायला पाठवतात. या सर्व कारणांमुळे फुटबॉलच्या नकाशावर भारताचं नाव चमकत नाही. आजकालची तरुण पिढी मेस्सी, रोनाल्डो, डेविड बेकहम, नेमार, रूनी इत्यादी प्रसिद्ध खेळाडूंकडून प्रेरणा घेऊन फुटबॉलला प्राधान्य देत आहेत. फुटबॉलमध्ये सरस कामगिरीसाठी शालेय स्तरावर स्पर्धा घेणं तसंच मुलांना खेळण्यासाठी मैदानं उपलब्ध करणं आवश्यक आहे. मुलांमध्ये आवड निर्माण करण्यासाठी लहानपणापासूनच खेळाची ओळख करून देणे गरजेचे आहे.
मनिष लाड, ज्ञानसाधना कॉलेज

दोन्ही खेळ जपा
क्रिकेटच्या बरोबरीला फुटबॉल आला तरी स्पर्धा आजच्या काळात खूप मोठ्या झाल्या आहेत. प्रत्येक खेळात जिंकणं हे प्रत्येकाचं स्वप्न आहे. म्हणून कोणत्याही खेळाला कमी दर्जा देता येत नाही. क्रिकेट हा खेळ अत्यंत प्रसिद्ध आहे व त्यातील खेळाडूंनाही प्रसिद्धी अमाप मिळते. आपल्या देशातून फुटबॉल खेळाडू पुढे यावे यासाठी फुटबॉल या खेळालासुद्धा क्रिकेटबरोबरचं व्यासपीठ मिळालं पाहिजे. क्रिकेट हा खेळ आपल्याकडे जसा जीवापाड जपला जातो, तसा फुटबॉल हा खेळसुद्धा जपला पाहिजे. "मिशन वन मिलियन" या उपक्रमासाठी स्थानिक पातळीवरील शाळा, कॉलेजातून अनेक फुटबॉल खेळणारे विद्यार्थी पुढे आले. यामुळे का असेना फुटबॉल खेळातला उत्साह मुलांमध्ये दिसून आला, म्हणून दोन्ही खेळांना तितकेच प्राधान्य दिलं पाहिजे. जागतिक पातळीवर जर भारताचं नाव पुढे आणायचं असेल तर दोन्ही खेळांना तसंच खेळाडूंना योग्य ते प्रशिक्षण व प्राधान्य द्यायला हवं.
स्वप्नाली सावंत, सोनावणे कॉलेज

प्रसार व्हावा
क्रिकेट हा खेळ आपल्याकडे ब्रिटिशांनी आणला. फुटबॉल हा जगभरात खूप आधीपासून खेळला जात होता. पण भारतात हा खेळ उशिरानं आला. बायचुंग भुतिया, सुनिल चैत्री, अन्वर अली, जितेंद्र सिंग ही काही भारतीय फुटबॉलपटूंची नावंसुद्धा काही लोकांना माहीत नाहीत. क्रिकेट हा भले खर्चिक खेळ असला, तरी त्या मागे कित्येक लोकांच्या भावना आहेत. म्हणून परवडत नसेल तरी ते आपल्या मुलांना कोचिंगला पाठवतात. भारताच जेवढं क्रिकेटमध्ये नाव आहे तेवढं नाव फुटबॉलला नाही, कारण भारतात "जो दिखता है वही बिकता है". क्रिकेटपटू कितीतरी जाहिरातीत चमकतात. त्यामुळे ते लोकांना जास्त परिचयाचे झाले आहेत. आता कुठे लोकं कबड्डीकडे वळले आहेत. कबड्डीच्या जाहिराती आता-आता यायला लागल्या आहेत. तसाच फुटबॉलचा प्रसार झाला तर तो खेळ लोकांपर्यंत पोहोचेल. मग आपोआपच क्रिकेट एवढा फुटबॉलसुद्धा प्रसिद्ध होईल.
जितेश परुळेकर, तेरणा अभियांत्रिकी कॉलेज

चांगला पाठींबा मिळतोय
फुटबॉल या खेळाचा भारतात तेवढा प्रसार झाला नाही. भारतीयांनी क्रिकेट या इंग्लंडमधील खेळाला भारतात स्थान दिलं. आपलं सर्वस्व मानून क्रिकेटमध्ये यश संपादन केलं. आता या २-४ दिवसांमध्ये 'मिशन वन मिलियन'अंतर्गत लाखो मुलं एकाच वेळी फुटबॉलमध्ये रंगली आहेत. पुढील महिन्यात होत असलेल्या अंडर १७ फुटबॉल वर्ल्डकपच्या प्रसारासाठी ही मोहीम घेण्यात आली आहे. या मोहिमेला मुलांचा पाठिंबा बघून पुन्हा क्रिकेट आणि फुटबॉल या खेळांची चर्चा समोर आली आहे. क्रिकेटपटूंची नावं जेवढी चर्चेत आहेत तेवढी भारतीय फुटबॉलपटूंची नावं चर्चेत नाहीत. पण हल्लीचा फुटबॉलमधला उत्साह पाहता फुटबॉल क्रिकेटची जागा घेईल का? तर हो, मला असं वाटतं की फुटबॉल क्रिकेटची जागा घेऊ शकेल. कारण क्रिकेट हा खेळ भारतीयांवर लादलेला नाही, तर तो त्यांनी स्वीकारलेला आहे. त्याचप्रमाणे त्यांनी फुटबॉल हा खेळही स्वीकारला तर फुटबॉलसुद्धा पुन्हा भारतात रुजेल.
कांचन गावस्कर, एच. आर. कॉलेज

शाळांमधून प्रोत्साहन द्या
भारतामध्ये क्रिकेटला फुटबॉलपेक्षा जास्त प्राधान्य आहे. परंतु मागील काही वर्षात परिस्थिती बदलत असलेली दिसत आहे. तरुण पिढी क्रिकेटसोबतच इतर खेळांकडेही तेवढ्याच उत्साहानं बघू लागली आहे. गल्लोगल्ली फुटबॉल खेळला जात असला तरी फिफा क्रमवारीत भारत खूप खालच्या स्थानावर आहे. भारतीय फुटबॉल संघाबद्दल बहुतेक जणांना कल्पना नाही. भारतातील तरुण पिढी आय लीग व प्रीमियर लीग खूप उत्साहाने फॉलो करते परंतु खूप कमी लोक आयएसएलकडे लक्ष देतात. फुटबॉलसाठी योग्य स्टेडियम, खेळाडू, प्रशिक्षक यांची कमतरता आहेच. फुटबॉल खेळामध्ये भारताचं नाव चमकवायचं असेल तर शाळांनी, पालकांनी मुलांना फुटबॉलकडे वळण्यासाठी पाठिंबा द्यायला हवा. मिशिन वन मिलियन यासारख्या उपक्रमांमुळे अनेक मुलांना फुटबॉलसाठी प्रोत्साहन मिळेल. यासारखेच अनेक उपक्रम सरकारने राबवले पाहिजे.
ज्येष्ठा भगत, पिल्लई कॉलेज

नवीन पिढी फुटबॉलप्रेमी
भारतात अनेक वर्षांपासून क्रिकेटला सर्वाधिक पसंती मिळत आली आहे. परंतु सद्यस्थिती नवीन पिढी फुटबॉलच्या रंगात जास्त रंगलेली दिसते. कितीही झालं तरीसुद्धा क्रिकेटची जागा फुटबॉल घेऊ शकत नाही. हे दोन्ही खेळ आपाआपल्या जागी स्वतंत्र आहेत. तसंच लोकांच्या मनात त्यांचं स्थान वेगळं आहे. त्यामुळे कोणीही कोणाची जागा घेणं हे शक्य नाही. फुटबॉल हा खेळ कमी खर्चिक असला तरी देखील भारतात फुटबॉलला एवढी पसंती दिली जात नाही. जर फुटबॉलच्या नकाशावर भारताचं नाव कोरायचं असेल तर भारतात जशी क्रिकेटला पसंती दिली जाते तशी आवड फुटबॉलसाठीही निर्माण करणं गरजेचं आहे लहान वयातच चिमुकल्यांमध्ये फुटबॉलची आवड निर्माण करणं गरजेचं आहे. फक्त एक दिवस पोषक वातावरण तयार करून उपयोग नाही. अनेक ठिकाणी जसे क्रिकेट क्लब आहेत तसेच फुटबॉल क्लब व्हायला हवेत. शाळा-कॉलेजांमध्ये हा खेळ अधिक खेळला जायला हवा.
मयुरी बच्चे, भवन्स कॉलेज

क्रिकेटसारखी लोकप्रियता मिळेल
आपल्याकडे प्रत्येक व्यक्तीच्या जीवनातला पहिला खेळ हा क्रिकेट असतो. सध्याच्या काळात सर्वात महत्त्वाचा आणि लोकप्रिय खेळ म्हणजे क्रिकेट. क्रिकेट खेळणाऱ्या खेळाडूंना देवाचा दर्जा दिला जातो. सचिन तेंडुलकरला क्रिकेटचा देव म्हटलं जातं. नुकत्याच झालेल्या मिशन वन मिलियन या उपक्रमामुळे त्यांचं आकर्षण फुटबॉलकडे वळलं आहे. फुटबॉल हा काही भारतासाठी नवीन खेळ नाही कारण ५५वर्षांपूर्वी १९६२ मध्ये भारतीय फुटबॉल संघाने आशियाई खेळांमध्ये भरघोस यश प्राप्त केलं होतं. क्रिकेटनंतर आज प्रसिद्ध खेळ म्हणजे फुटबॉल. १९५०ते १९६०च्या दरम्यान भारतीय फुटबॉल संघानं चांगलं यश प्राप्त केलं होतं. तो काळ भारतीय फुटबॉल संघाला सुवर्णकाळच होता. परंतु आता फुटबॉलचा दर्जा खालावला आहे. फुटबॉल खेळाला जर क्रिकेटसारखी मान्यता मिळाली तर क्रिकेटपटूंप्रमाणेच फुटबॉल खेळाडू सुनील छेत्री, सुब्रता पाल, संदेश झिंगन ही नावंसुद्धा लोकांच्या ओठांवर असतील.
दत्ताराम गावकर, विवेक कॉलेज

दुमतच नाही
दोन दिवसांपूर्वी 'मिशन वन मिलियन’ या उपक्रमामुळे लाखो मुलं फुटबॉल फॅन झाली आहेत. पुढील महिन्यातील अंडर १७ फुटबॉल वर्ल्डकपच्या प्रसारासाठी ही मोहीम हाती घेतली. यानिमित्ताने क्रिकेटला काहीसं विसरून लोक फुटबॉल या लोकप्रिय खेळाची चर्चा करतायत. विराट, धोनीप्रमाणे आता लोक मेस्सी, रोनाल्डो यांची नावं आवर्जून काढतात, हे ऐकून बरं वाटतं. क्रिकेट खर्चिक खेळ असला तरी त्यावर आजही लोकांचं जिवापाड प्रेम आहे ते काही कमी झालेलं नाही. आता यामुळे क्रिकेटला फुटबॉल टक्कर देणार का? याची आतुरता, उत्सुकता आता सगळ्यांना आहे. नुसतंच क्रिकेट-क्रिकेट करण्यापेक्षा एका वेगळ्या आणि लोकप्रिय खेळाला प्राधान्य मिळेल ही चांगली गोष्ट आहे. त्यानुसार फुटबॉल खेळाडूंना प्रोत्साहन मिळेल. पण दुसरी गोष्ट म्हणजे इथल्या भारतीय फुटबॉल खेळाडूंनाही प्रोत्साहीत केलं पाहिजे. जेणेकरुन भारताचं नाव मोठं होईल आणि या खेळाडूंना प्रेरणा मिळावी असं मला वाटतं. इतर सर्वांप्रमाणे परदेशी फुटबॉल खेळाडूंना जसं उत्तेजन मिळतं तसं भारतीयांना मिळावं. भारताचं नाव क्रिकेटप्रमाणे फुटबॉलमध्ये उज्ज्वल व्हावं याला दुमत नाही. इतर खेळांना उत्तेजन देण्याचा एक प्रयत्न आपण भारतीय म्हणून नक्कीच केला पाहिजे. क्रिकेटप्रमाणे फुटबॉललाही पोषक वातावरण निर्माण करुन त्याचा प्रसार देशभर व्हायला हवा.
वैष्णवी सुर्वे, जोशी-बेडेकर कॉलेज

ग्लॅमरस खेळ म्हणून ओळख
देशात फुटबॉल खेळाचा चाहता वर्गात वाढता असला तरीही क्रिकेटसारख्या अत्यंत लोकप्रिय खेळाशी फुटबॉलची तुलना करणं चुकीचं आहे. प्रसिद्धी, प्रायोजक, क्रिकेटचं व्यावसायिकीकरण, मिळणारा भरपूर पैसा या अशा अनेक कारणांमुळे क्रिकेट हा अनेक बाबतीत फुटबॉलपेक्षा वरचढ ठरतो. सर्व स्तरातून क्रिकेटला मिळणाऱ्या महत्त्वामुळे अत्यंत ग्लॅमरस असणारं क्रिकेट विश्व साऱ्यांनाच आकर्षित करणारं आहे. या खेळाची भुरळ अगदी सर्व वयोगटातल्या मंडळींना आहे. असं चित्र फुटबॉलच्या बाबतीतही येत्या काळात पाहायला मिळेल, असं म्हणणं वावगं ठरणार नाही. त्यामुळे क्रिकेटला असणारा दर्जा हा इतर खेळांना मिळत नाही. म्हणूनच या खेळाच्या प्रसारासाठीचे उपक्रम हे त्या दिवसापुरतेच मर्यादित राहतात. या खेळाचा प्रसार करण्यासाठी शालेय स्तरावर या खेळास प्रोत्साहन द्यायला हवं. फुटबॉलपटूंना प्रोत्साहन देऊन या खेळाचा प्रसार करणं गरजेचं आहे तरच फुटबॉल हा खेळ क्रिकेट सारखं स्वतःचं असं वेगळं स्थान निर्माण करेल. सध्या 'फुटबॉल वर्ल्डकप'मुळे हा पुन्हा चर्चेत आला असला तरीही फुटबॉलचं कायमस्वरूपी स्थान निर्माण करण्यासाठी अत्यंत नियोजनबद्ध उपक्रम राबवण्याची गरज आहे.
जुईली बाम, डहाणूकर कॉलेज

मक्तेदारी क्रिकेटचीच!
खरं तर आपल्या भारतात खेळाला विशेष प्रोत्साहन दिलं जात नाही. पण त्यातल्या त्यात सर्वांच्या आवडीचा आणि लोकप्रिय खेळ म्हणजे क्रिकेट होय. गल्लोगल्लीत अगदी लहानापासून मोठ्यांपर्यंत खेळला जाणारा क्रिकेट हा खेळ सर्वांच्या आवडीच्या या खेळाने जणू काही भारतीयांच्या मनावर अधिराज्य गाजवलं आहे. म्हणूनच आपण क्रिकेटर्सना देवाप्रमाणे मानतो व त्यांच्याकडून दिवसागणिक उत्तमोत्तम खेळाची अपेक्षा करायला लागलो आहोत. परंतु क्रिकेटप्रमाणेच असे अनेक खेळ आहेत जे संपूर्ण जगात खेळले जातात. जसं की फुटबॉल. फुटबॉल हा खेळ संपूर्ण जगात खेळला जातो परंतु भारतात या खेळाचा खूप कमी चाहता वर्ग पाहायला मिळतो. क्रिकेटचे सामने म्हटलं की, आपोआपच आपण टिव्हीसमोर खेचलो जातो. पण फुटबॉलचं गणित वेगळं आहे. हा खेळ खेळताना आपण लहानग्यांना बघत नाही. ज्यामुळे क्रिकेट म्हटलं की, टिव्ही समोर खेचला जाणारा प्रेक्षक हा फुटबॉलच्या बाबतीत देखील उत्साहीत झाला तर नक्कीच फुटबॉल क्रिकेटला हरवेल. मुलांना योग्य प्रमाणात फुटबॉलचं ज्ञान देऊन या खेळाचे सामने रंगवले पाहिजेत. जेणेकरून मुलांच्या मनात या खेळाविषयी जागरूकता निर्माण होईल व ते या खेळात रमतील.
स्नेहा जाधव, आचार्य मराठे कॉलेज

फुटबॉलसाठी अच्छे दिन कधी?
सर्वात जास्त लोकप्रिय असलेले खेळ म्हणजे क्रिकेट आणि फुटबॉल. पण भारताच्या दृष्टिकोनातून सध्या तरी क्रिकेटचं पारडं जड आहे. क्रिकेट तर जणू भारतीयांच्या गळ्यातील ताइतच आहे. जागतिक स्तरावर फुटबॉल पहिल्या क्रमांकावर असून त्याचा चाहतावर्ग मोठा आहे. भारतातही आता या खेळाबद्दल गोडी निर्माण होऊ लागली आहे. सरकारने आयोजित केलेले 'मिशन वन मिलियन'सारखे उपक्रम नक्कीच फुटबॉलची लोकप्रियता वाढवायला उपयुक्त ठरतील. आता प्रश्न मनात येतो तो येत्या काळात भारतीय या दोन्हीपैकी कुठल्या खेळाला जास्त प्राधान्य देतील. याचा विचार केला असता, एक म्हणजे क्रिकेट जास्त खर्चिक आहे, दुसरं म्हणजे दोन्ही खेळ संघवृत्ती जोपासना करणारे व नवीन खेळाडूंसाठी भरपूर संधी असलेले आहेत. भारताला फुटबॉलमध्ये पुढे येण्यासाठी क्रिकेटप्रमाणेच प्रशिक्षण, नवीन खेळाडूंना संधी यासाठी प्रयत्न करणं गरजेचं आहे. जर योग्य नियोजन व दिशेने प्रयत्न झाले तर फुटबॉललाही अच्छे दिन येतील.
आकाश बापट, डहाणूकर कॉलेज

जागरूकता, प्रसिद्धीचा समन्वय महत्त्वाचा
फुटबॉल हा खेळ सारेच खेळू शकतात. पण तो खेळ खेळण्यासाठी लागणारी मेहनत सारेच पेलू शकतील का? हाही मुख्य प्रश्न आहे. फुटबॉल हा खेळ क्रिकेटपेक्षाही अधिक लोकप्रिय आहे आणि भारतातदेखील या खेळाचा चाहता वर्ग अधिक आहे. रोनाल्डो, मेस्सी या खेळाडूंसारखी नावं भारतीय फुटबॉल खेळाडूंची नावं त्या चाहत्यांच्या मुखात का नाही? याचं कारण हेच की भारतीय खेळाडूंना आपण या खेळासाठी हवं तेवढं प्राधान्य दिलेलं नाही. पाश्चिमात्य देशात या खेळाची जास्त लोकप्रियता आहे. त्यांच्या खेळाडूंना मिळणारा पाठिंबा, लोकप्रियता भारतातल्या खेळाडूंना मिळाली का? तर उत्तर नाही असंच आहे. कदाचित फुटबॉल या क्रिकेटला हरवू शकतो. जागरूकता व प्रसिद्धी यांचा समन्वय साधून भारतीय खेळाडूंना या खेळासाठी लागणारं पाठबळ मिळायला हवं. नक्कीच तो दिवसही लांब नसेल जेव्हा भारतीय फुटबॉलपटूंची नावं साऱ्यांच्या मुखात असतील.
प्रणित समजिकर, गर्व्हमेंट पॉलिटेक्निक कॉलेज

अपयश प्रकर्षांने जाणवतं
भारतात खेळल्या जाणाऱ्या अनेक खेळांमध्ये क्रिकेट हा खेळ सर्वात लोकप्रिय खेळ म्हणून मानला जातो. जगभरातही क्रिकेटचा उल्लेख झाला की, भारताचं व भारतीय खेळाडूंचं नाव नेहमीच आघाडीवर असतं. परंतु क्रिकेटप्रमाणेच फुटबॉलसारख्या जगप्रसिद्ध खेळामध्ये भारत मागे का पडलाय? हा प्रश्न एक क्रीडाप्रेमी म्हणून नेहमीच सतावतो. बीसीसीआयने ज्याप्रमाणे भारतीय क्रिकेटला एका वेगळ्याच उंचीवर नेऊन ठेवलंय तशीच उंची गाठण्यात भारतीय फुटबॉल फेडरेशनला अपयश आलंय हे प्रकर्षाने जाणवतं. अनेकदा आपण पाहतो की क्रिकेट प्रशिक्षण शिबिरांच्या तुलनेत फुटबॉल शिबिरांचं आयोजन खूप कमीच असतं. तरीही अलीकडच्या काळात इंडियन सुपर लीगसारख्या स्पर्धेमुळे खूप प्रसिद्धी मिळाली आहे हे विसरून चालणार नाही.
शुभम फाटक, विवेक कॉलेज

खेल खेल में...
खूप प्रेम मिळणारा एकमेव खेळ म्हणजे क्रिकेट होय. गल्लीगल्लीत हा खेळ रंगतो. हळूहळू क्रिकेटप्रमाणे फुटबॉलच्या चाहत्यांचीही संख्या वाढतेय. 'फुटबॉल हा जास्त खर्चिक खेळ नाही', म्हणून तो खेळण्याऐवजी एक दर्जेदार खेळ म्हणून तो खेळावा. 'मिशन वन मिलियन' या उपक्रमामुळे नक्कीच फुटबॉलसाठीचा पाया रचला गेलाय, पण इथेच थांबून चालणार नाही. भारताला जर जागतिक पातळीवर फुटबॉलमध्ये नाव कमवायचं असेल तर त्यासाठी लागणारे प्रशिक्षण, मैदान, अॅक्सेसरीज या सगळ्याची योग्य ती व्यवस्था करावी लागेल. फुटबॉलसाठी पोषक वातावरण भारतात निर्माण झालं की आपलं कौशल्य आपण जगाला दाखवू शकू. खेळ कोणताही असो त्यात निपूण असणं महत्त्वाचं असतं.
मधुरा गावडे, डहाणूकर कॉलेज

प्रसिद्धी मिळायला वेळ लागेल
आपला देश हा क्रिकेट प्रधान देश म्हणून ओळखला जातो, असं म्हटलं तरी वावगं ठरणार नाही. पण गेल्या काही दिवसात कबड्डी, फुटबॉल यांचीसुद्धा चर्चा करताना तरुणाई दिसत आहे. ज्याप्रमाणे क्रिकेट हा सर्व वयोगटातील मंडळींना आवडणारा खेळ आहे तशी प्रसिद्धी फुटबॉलला मिळवायला नक्कीच वेळ लागेल. जगप्रसिद्ध फुटबॉलपटूंची नाव प्रत्येक तरुणाला माहिती आहेत. पण भारतीय खेळाडू लोकांना माहिती नाही. यामागचं मुख्य कारण म्हणजे फक्त तरुण वयोगट फुटबॉलकडे जास्त आकर्षित आहे. फुटबॉलमध्येही करिअर घडू शकतं हे आपल्याकडील लोकांच्या मनावर बिंबवायला हवं.
चैतन्य पंडित, सीएचएम कॉलेज

आत्मीयता जास्त
आपल्याकडे फुटबॉलचं वेड तसं कमीच आहे. याचं कारण म्हणजे क्रिकेटबद्दल असलेली आत्मीयता. त्यामुळे कदाचित फुटबॉल हा खेळ इथे रुजू शकला नाही. फुटबॉल हा खेळ भारतीयांच्या मनात रुजवायचा असेल तर खूप मेहनत या खेळासाठी घेणं गरजेचं आहे. सर्वात महत्त्वाचं म्हणजे घरातूनच याचं बाळकडू देणं आवश्यक आहे. जसं आपण आपल्या घरातील लहान मुलांना लहान असतानाच क्रिकेटच वेड लावतो तेच फुटबॉलच खेळण्याचही लावलं पाहिजे. अन्यथा भारतीय लोक क्रिकेट कधीच विसरणार नाहीत. मी क्रिकेट विसरा असं म्हणणार नाही. फक्त क्रिकेटप्रमाणे इतर खेळांवर प्रेम करा ऐवढंच सांगू शकतो.
प्रथमेश पाटील, संस्कारधाम कॉलेज

इतर खेळांकडे दुर्लक्ष नको!
क्रिकेट म्हणजे धर्म मानला जातो तर क्रिकेटर्स म्हणजे देव. भारतीय संघाने कोणतीही मालिका जिंकली की संघाचं नेहमी भरभरुन कौतुक केलं जातं. एवढंच नाही तर क्रिकेटर्सचा आदर्श डोळ्यासमोर ठेवून लहानपणापासूनच पालक मुलांना या खेळाकडे वळवतात. त्यांना योग्य मार्गदर्शन केलं जातं. कोणताही खेळ जिंकल्यावर त्याचं कौतुक तर केलंच पाहिजे, पण त्यासोबत इतर खेळाकडे दुर्लक्ष होत नाही ना याचा जनतेसहित सरकारनेही विचार करायला हवा. भारतात फुटबॉलकरता कमी मैदाने उपलब्ध आहेत. तसंच प्रशिक्षण देण्यासाठी पोषक असं वातावरण नाही. मुळात क्रिकेट व्यतिरिक्त इतर खेळांना महत्त्व दिलं जात नाही. पण जर फुटबॉल या खेळावर लक्ष दिलं तर भारत या खेळाच्या प्रकारातसुद्धा पुढे जाऊन आपली छाप पाडेल, हे नक्की!
निलेश कुलकर्णी, सेंट जॉन कॉलेज ऑफ इंजिनीअरिंग

आपणहून पुढाकार घ्यावा
जगभरातील विविध देशात खेळला जाणारा हा एक प्रसिद्ध खेळ म्हणजे फुटबॉल होय. भारतातसुद्धा या खेळाचे आणि खेळाडूंचे अनेक चाहते आहेत. 'मिशन वन मिलियन'च्यानिमित्ताने पुन्हा एकदा क्रिकेट की फुटबॉल वरचढ अशी चर्चा रंगली आहे. क्रिकेट म्हणजे भारतीयांसाठी जीव की प्राण. लहानांपासून ते अगदी वयोवृद्धांपर्यंत सर्वच या खेळाचे चाहते आहेत. अशा परिस्थितीत फुटबॉलचा प्रसार होणंसुद्धा गरजेचं आहे. भारताचा स्वतःचा फुटबॉल संघ आहे. भारतीय फुटबॉलपटूंची नावं तेवढी चर्चेत नाहीत. राज्य व राष्ट्रीय स्तरावर विविध स्पर्धांचं आयोजन करुन तरुणांना प्रोत्साहित केलं पाहिजे. यामुळे भारतीय फुटबॉलपटूंना त्यांचे कलागुण सादर करण्याची संधी मिळेल तसंच भारतात फुटबॉल खेळाच्या वाढीस चालना मिळेल.
वैभव पुरव, डहाणूकर कॉलेज

फिक्सिंगचं सावट
गेल्या काही वर्षापासून आपल्या देशात फुटबॉलचे चाहते वाढले आहेत. याच कारण म्हणजे नवी पिढी नव्या खेळाकडे जास्त आकर्षित होतायत. क्रिकेटच्या दिवसभराच्या सामन्यापेक्षा ९० मिनिटांचा फुटबॉलचा सामना बघायला जास्त आवडतो. म्हणूनच टी२० सारखे क्रिकेटचे सामने सुरु झाले. पण हल्लीच्या आयपीएलमधल्या मॅच फिक्सिंगमुळे बरेचसे क्रिकेट चाहते कमी झालेत. पण खंत एकच आहे की, भारतात फुटबॉलकडे सहसा कोणी लक्ष देत नाही. कारण हा खेळ सहसा लोकांना कळत नाही, जितका क्रिकेट कळतो. तसंच आपल्या भारतात जितका क्रिकेटसाठी जितका पैसा, मैदानं आणि प्रोत्साहन मिळतो तितका फुटबॉलला मिळत नाही. आता अशीच अशा करतो की, ज्या स्तरावर आज भारतात क्रिकेट खेळला जातो त्याप्रकारे फुटबॉल खेळला जावा. फुटबॉलच नाही तर सर्व खेळांना क्रिकेट इतकंच स्थान मिळावं.
शार्दूल वाजंत्री, विवेक कॉलेज

महत्त्व नगण्यच
कोणताही खेळ हा मोठा किंवा छोटा जरी नसला तरी खेळ हा त्याच्या चाहत्यांच्या प्रेमामुळे मोठा होत असतो. मग तो कोणताही का असेना. क्रिकेट आणि फुटबॉल हे दोन्ही खेळ एका वेगळ्या उंचीवर जाऊन पोहोचलेत. पण कोणताही खेळ कोणाची जागा घेऊ शकणार नाही हेही तितकंच खरं! क्रिकेटप्रमाणेच फुटबॉलचा प्रसारही देशभरात नक्कीच होऊ शकतो व त्याला पुरक असं वातावरणही निर्माण होऊ शकतं. पण खेळ ही एक कला आहे ती आत्मसात केली तर सर्वच त्या खेळाकडे ओढले जातील. खेळाचं प्राधान्य कोणीही ठरवू शकत नाही, आपापल्या आवडीनुसार तो खेळला जातो. त्याचा आनंद घेतला जातो. त्यामुळे माझ्या मते, मेसी, रोनाल्डो, रुनी यांच्यामुळे फुटबॉलची लाट वाढत चालली आहे.
शुभम म्हात्रे, विद्यावर्धिनी कॉलेज ऑफ इंजिनीअरिंग

'…नाही आनंदा तोटा’ असं म्हणत आज मोठ्या जल्लोषात सर्वत्र विजयादशमी साजरी केली जाईल. या आनंदाला साथ असेल ती तरुणाईच्या अनेक नव्या संकल्पांसह सीमोल्लंघनाची. अन्यायाविरुद्ध गप्प न बसणं, भ्रष्टाचाराला कडाडून विरोध करणं, जातीपातीला बिलकूल थारा न देणं, नागरी समस्यांना वाचा फोडणं असे अनेक दृढ निश्चयासह आम्ही दसऱ्याच्या मुहूर्तावर सीमोल्लंघन करणार आहोत अशी भूमिका ‘युवा कट्टा’वर तरुणांनी मांडली आहे…

गरजूंना मदत करण्याचा मानस
खंडे नवमीला देव उठतात आणि मग दारी येतो तो दसरा. या दिवशी देवीने महिषासुराचा वध केला तसंच याच दिवशी प्रभू रामाने रावणावर विजय मिळवला. त्यामुळे हा दिवस आपल्या संस्कृतीमध्ये महत्त्वाचा मानला जातो. त्यामुळे मी या दिवशी स्वतःचं शिक्षण प्रामाणिकपणे पूर्ण करून लवकरच स्वतःच्या पायावर उभं राहण्याचा निर्धार करणार आहे. तसंच माझ्या कमाईतून मी गरजू विद्यार्थ्यांना शिकण्यासाठी मदत करेन असा निश्चय मी या दिवशी करणार आहे. या दिवशी अज्ञानावर ज्ञानाने, शत्रूवर पराक्रमाने, वैऱ्यावर प्रेमाने विजय मिळवण्याचा प्रयत्न सर्वांनी केला पाहिजे, असं माझं मत आहे.
- गणेश कदम, पिल्लई कॉलेज ऑफ इंजिनीअरिंग

एकोपा जपूयात
शुभदिन म्हणजे दसरा आपल्याला अप्रत्यक्षपणे एका सामाजिक संदेश देतो. ते म्हणजे झालं-गेलं सगळं विसरुन त्या दिवशी एकत्र यायचं. आपण सर्वांनी एकोप्याने राहिलं पाहिजे जेणेकरून आपला भारत देश सुसंस्कृत व प्रगतशील होईल. पण त्याचबरोबर कोणत्याही सणाला गालबोट लागणार नाही, याची काळजी दक्षता घेतली पाहिजे. दसऱ्याच्या निमित्ताने आमच्या शाळेत दसरा मेळावा साजरा केला जातो. आम्ही सर्व विद्यार्थी आमचा शाळेत जाऊन सरस्वती पूजन करतो.
- दुर्वांक तेली, एमडी कॉलेज

शैक्षणिक मदत करण्याचा संकल्प
माणसाच्या मूलभूत गरजा या अन्न, वस्त्र, निवारा असून यात आता अजून एक भर पडली ती म्हणजे शिक्षण. शिक्षणामुळे माणसाची वैचारिक बुद्धी वाढते. यंदाच्या दसऱ्यापासून मी माझ्या परिसरातील गरजू मुलांना शैक्षणिक मदत करेन. त्यांना जे काही शैक्षणिक साहित्य लागतं ते मी माझ्या पॉकेटमनीमधून देईन. जेणेकरून त्यांचं शिक्षण कोणत्याही कारणांमुळे थांबता कामा नये. जर सगळे शिकले तर समाज सुधारेल.
- जितेश परूळेकर, तेरणा इंजिनिअरिंग कॉलेज

वेगळेपण सिद्ध करणार
दसऱ्याचा मुहूर्त हा खूप शुभ मानला जातो; दसरा म्हणजे नवी सुरुवात असते. अगदी आपल्या पूर्वजांपासून दसऱ्याचं महत्त्व खूप आहे. दसऱ्याला नवीन गोष्टी जोपासणं व त्यांचा अवलंब करणं याला खूप शुभ मानलं जातं. मीसुद्धा अभ्यासाशी सलग्न असणाऱ्या नवनवीन गोष्टी शिकण्याचा मानस केला आहे. माझं क्षेत्र हे इंजिनीअरिंग आहे, त्यामुळे या क्षेत्रात नाव कमवण्यासाठी खूप आव्हान स्वीकारावी लागणार आहेत आणि त्यांची तयारी मी आत्तापासूनच केली आहे. मीसुद्धा या दसऱ्याला मागासलेल्या विचारांना न मानता माझ्या क्षेत्रातील येणाऱ्या आव्हानांना अगदी आत्मविश्वासाने सामोरं जाणार आहे. त्याचबरोबर आयुष्यात सफल होण्यासाठी येणाऱ्या अडथळ्यांना सामोरं जाण्याचा मी प्रयत्न करेन. सर्वांनी नवं-नवीन गोष्टींना सामोर जायला हवं व आपलं वेगळंपण सिद्ध करावं, असा मला वाटतं.
- निखिल भामरे, कोकण ज्ञानपीठ इंजिनीअरिंग कॉलेज

हिंमत हवी!
जर सीमोल्लंघन करायचं असेल तर पहिली गोष्ट म्हणजे माणसात हिंमत हवी. कारण लोक आपली निंदा करणार, कारण ती रीतच आहे. तरीही हिंमत करुन आपण सीमा ओलांडायची. कुठल्याही परिस्थितीत आपण हार मानता कामा नये. प्रयत्न करत राहिलं पाहिजे, जेणेकरून ध्येय गाठता येतं. जुन्या गोष्टी विसरून नवीन सुरुवात करण्याची वेळ आताच आहे. मी तरी ठरवलं आहे की, चुकीच्या गोष्टी सहन करून घेणार नाही. तसंच मी घेतलेल्या घरामध्ये मला माझ्या आई-वडिलांसोबत राहायचं आहे. त्यासाठी चांगला अभ्यास आणि मग चांगली नोकरी मिळवायचा माझा निश्चय आहे.
- शिवानी कांबळी, विवेक कॉलेज

स्वप्न पूर्ण करण्यासाठी सज्ज
माझ्या बाबतीत म्हणायचं झालं तर मी ही सीमोल्लंघनाच्या तयारीला लागलोय. देशाच्या सीमेवर जायलाही आधी सैनिक भरतीमध्ये सीमारेषेचं सीमोल्लंघन करावं लागतं आणि त्यासाठीच दररोज मैदानात घाम गाळून सराव चालू आहे. रोज सकाळी पाच किमी धावणं, मग २०० दोरीच्या उड्या, उठक-बैठक, सूर्यनमस्कार अशी एकंदरीत तयारी चालू आहे. गेल्या वर्षी झालेल्या भरतीमध्ये माझी निवड झाली नाही. म्हणून यावर्षी पुन्हा नव्या उमेदीने तयारी करतोय.
- ज्ञानेश्वर गोरे, पाटकर कॉलेज

सन्मान करु नारीशक्तीचा
'सोनं घ्या आणि सोन्यासारखे राहा'...हा प्रेमाचा आपुलकीचा संदेश देणारा साडेतीन मुहूर्तांपैकी एक साजरा केला जाणारा दसरा हा सण. या दिवशी समाजातील सर्व नागरिकांनी राग, द्वेष, मतभेद विसरून एकत्र येऊन संस्कृती जपली पाहिजे. आजच्या एकविसाव्या शतकात बलात्कार, हुंडाबळी, विनयभंग, स्त्री भ्रूण हत्यायासारखे गैरप्रकार समाजात घडतात. स्त्री जातीचा सन्मान करून आपण सर्वांनी सीमोलल्लंघन करूया. शस्त्र, गाडी याबरोबरच स्त्री जातीची पूजा करून समाजासमोर स्त्री-पुरुष समानता हे मूल्य ठेवूया. स्त्री भ्रूण हत्या थांबवूया. बालमजुरी बंद करून चिमुकल्या जीवांना शैक्षणिक श्रेत्रात गरुडझेप घेण्यासाठी आकाश मोकळे करूया. मग मित्रांनो, आपल्याला सोन लुटावं लागणार नाही, कारण आपल्या देशाचं सोनं होईल.
- संतोष सुर्वे, डहाणूकर कॉलेज

जुनं आणि नव्याचा संगम
वैचारीकरित्या योग्य निर्णय घेऊन आणि ते योग्य कृतीत मांडून नवीन नियम, निश्चय अथवा संकल्प करण्याचा हा दिवस असतो. पण दरवेळेस जुनं काहीतरी मागे सोडून नवीन आत्मसात करणं म्हणजेच सीमोल्लंघन का? प्राचीन परंपरा आणि प्रगत संस्कृती या दोन्हीचा समन्वय साधणं गरजेचं आहे. कारण सद्यस्थिती अशी आहे की, जुन्या पिढीला नवीन विचार पटत नाहीत आणि नवीन पिढीला जुने विचार बुरसटलेले वाटतात. जुन्या विचारात नवीन पिढीच्या दृष्टीने जरी काही लॉजिक नसलं तरी ते आचरण्यामागे नक्कीच काहीतरी तथ्य असतं. शेवटी म्हणतात ना, ‘जुनं तेच सोनं’. माझ्या मते, या दसऱ्यापासून खरं सीमोल्लंघन हेच असेल की जे पारंपरिक आणि प्रगत संस्कृती या दोन्ही गोष्टीना बांधून ठेवेल.
- आनंद लेले, आर. के. टी कॉलेज

ऑनलाईन व्यासपीठार व्यक्त झालेली मतं :

एकांकिकांचा छान अनुभव
जीवनात नवीन सुरुवात होणं गरजेचे आहे. आपलं जीवन आपणच घडवायचं असतं. कुठल्याही गोष्टीची नवीन सुरुवात हे जीवन घडवण्याचं एक साधन आहे. मग ते वाईट की चांगलं हेही आपल्याच ठरवावं लागतं. माझ्या जीवनातली नवीन सुरुवात सांगायची म्हणजे इंटरकॉलेजिएट एकांकिका स्पर्धा. एकांकिकेला कोणत्याही विषयाचे वावडं नसल्याने ती काव्यमय असते, चर्चात्मक असते. एकांकिका म्हणजे एखाद्या विषयावर भाष्य करणारा नाट्यप्रकार. प्रेक्षकांसमोर एखादा विषय, परिस्थिती, घटना नाट्यरुपात ही कल्पनाच मुळी छान आहे. ते करण्यातही खूप आनंद मिळतो आणि हा अनुभव अविस्मरणीय आहे.
- सिद्धेश लाड, विवेक कॉलेज

चांगला माणूस बनेन
आपल्या संस्कृतीत दसऱ्याला पूर्वापार खूप महत्त्व आहे. साडेतीन मुहूर्तांपैकी एक असलेला हा सण आपल्या आयुष्यात नवं आनंददायी पर्व घेऊन येतो. दसरा म्हणजे सीमोल्लंघन. ते म्हणजे काय हे सांगायचं झालं तर, सरधोपट मार्ग न चोखाळता नव्या दिशेनं टाकलेलं पाऊल आणि नवीन क्षेत्रात काही उल्लेखनीय कामगिरी करण्याचा ध्यास; निर्धार. अनेक प्रकारे याचं वर्णन करता येईल. अशा या पवित्र दिवशी अनेक जण काही ना काही नवीन संकल्प करतात. मी स्वतःही याला अपवाद नाही.
मी यावेळी एक 'चांगला माणूस' बनण्याचा संकल्प केला आहे. परोपकारी वृत्ती, क्षमाशीलता, सामंजस्य, बंधुभाव, प्रेम आणि त्याचबरोबर कणखर, रोखठोक वृत्ती, अन्यायाला विरोध करणारा असा. हे माझं स्वप्न थोडं मोठं आणि वेगळं आहे खरं. पण प्रयत्न केल्यास काही अशक्य नाही.
- आकाश बापट, डहाणूकर कॉलेज


नवा संकल्प
दसरा म्हणजे वाईट गोष्टींवर मात करून नवीन सुरुवात करणं. त्यामुळे आपण सर्व जणही या शुभ दिवशी नवीन संकल्प करतो. म्हणून मीसुद्धा या वर्षी नवीन संकल्प घेऊन आयुष्याला नवीन वळण देणार आहे. प्रत्येकानं मर्यादा ओलांडून काहीतरी नवीन करुन दाखवणं हे जास्त महत्त्वाचं असतं. आजपर्यंत स्वतःच्या बुद्धिमत्तेवर बंधन घालून क्षमतेपेक्षा कमी अभ्यास केला. परंतु यापुढे यशस्वी व्हायला स्वतःमधल्या क्षमतेचा पुरेपूर वापर करुन जास्त अभ्यास करावा अशी संकल्पना आहे. त्यासाठी लागणारे प्रयत्न करण्यास मी तयार असून तो पूर्ण करत असताना येणाऱ्या अडचणींवर मात करण्याइतकं मला सक्षम व्हायचं आहे. मर्यादा ओलांडत असताना ज्या स्वप्नांसाठी मर्यादा ओलांडत आहे त्याबद्दलचा आत्मविश्वास पक्का असला पाहिजे. असे संकल्प केल्यानंच आयुष्यात नवी वाटचाल सुरू होते. तेच खरं सीमोल्लंघन.
- दत्ताराम गावकर, विवेक कॉलेज


सुरुवात करा चांगली
दसऱ्याच्या दिवशी रामाने रावणाचा वध केला होता. म्हणूनच एखाद्या चांगल्या गोष्टीची सुरुवात आणि वाईट गोष्टीचा शेवट करण्यासाठी लोक या दिवसाची वाट पाहत असतात. म्हणूनच दसऱ्याला विजयादशमी असंही म्हणतात. हा दिवस म्हणजे विजय मिळवलेला दिवस. या दिवशीच लोक नवीन सुरुवात करतात. म्हणूनच माझ्या मते दसऱ्याला कोणतीही चांगली सुरुवात करायला हवी असं मला वाटतं.
- प्रणाली महाजन, वझे-केळकर कॉलेज


संकल्प हेच सीमोल्लंघन
साडेतीन मुहूर्तांपैकी एक असलेल्या दसऱ्याच्या सणाला सगळे जण नवा संकल्प करतात. हा संकल्प म्हणजे जणू सीमोल्लंघन. ह्या दसऱ्यात माझा संकल्प हा असेल की मी माझ्यातला अहंकार कमी करण्याचा प्रयत्न करेन. आपलं कर्तृत्व मला सिद्ध करायचं आहेच. जे काही मी करेन त्यात अपयश आलं तरी त्यामुळे खचून न जाता जोमानं उभा असेन. यातच मी माझं कर्तृत्व सिद्ध करू शकतो. हेच माझं सीमोल्लंघन असेल. त्यामुळेच हा दसरा माझ्या आयुष्यात नवी उमेद घेऊन येईल.
- प्रणित समजिसकर, गव्हर्नमेंट पॉलिटेक्निक कॉलेज

वाद्यांमध्ये विशारद व्हायचंय
मला भारतामध्ये वाजवल्या जाणाऱ्या सर्व प्रकारच्या वाद्यांमध्ये विशारद व्हायचं आहे. संगीत क्षेत्रात विविध प्रकारची वाद्यं वापरून नवीन भारताचं स्वप्न दर्शवणारी एक धून तयार करायची आहे, जी सर्वत्र जगभरात प्रसिद्ध होईल. ही वाद्यं शिकणं हे माझ्यासाठी एक प्रकारचं सीमोल्लंघनच असेल. येणाऱ्या काळात मी माझ्या भारतीय वाद्य संस्कृतीला जगात अव्वल स्तनावर नेऊन त्यची प्रचीती वाढवेन हे नक्कीच.
- शार्दुल वांजत्री, विवेक कॉलेज

इच्छाशक्ती, आत्मविश्वास हवा
प्रत्येकाच्या आयुष्यात आनंद घेऊन येणारा क्षण म्हणजे दसरा. नवीन गोष्टींसाठी सीमोल्लंघन करावं अशी इच्छाशक्ती आणि आत्मविश्वास असला पाहिजे. खरंतर सीमोल्लंघन करण्यासाठी तुमच्याकडे धाडस असावं लागतं. लोक काय म्हणतील याचा विचार न करता हिंमतीनं पाऊल उचललं पाहिजे. अपयशानं खचून न जाता कठोर परिश्रम केले पाहिजेत. म्हणूनच दसऱ्याच्या निमित्तानं आजपासूनच सुरुवात करू या असं मी ठरवलं आहे.
- शर्वरी जाधव, विवेक कॉलेज

शुभमुहूर्तावर सुरुवात
एखाद्या नव्या गोष्टीला सुरुवात करण्यापूर्वी आपण अनेकदा 'मला हे जमेल का?' असा विचार करतो. यामुळेच आपण खूपदा नव्या गोष्टींची सुरुवात करणं टाळतो किंवा लांबवतो. शुभमुहूर्त हे आपल्याला ह्याच नव्या गोष्टीना प्रारंभ करण्याची एक सुवर्णसंधी देतात. असाच एक शुभमुहूर्त म्हणजे दसरा असल्यानं अनेक लोकं याच दिवशी सोनं, नवी कार, बाइक अशा गोष्टी विकत घेतात. दसऱ्याचा विषय आला की सीमोल्लंघनही आलंच. या वर्षी थोडं वेगळ्या प्रकारचं सीमोल्लंघन करण्याचं मी ठरवलं आहे, ते म्हणजे ड्रायव्हिंग शिकण्याचं. माझ्यासाठी ही नवी गोष्ट शिकण्याला खूप महत्त्व आहे. यातून मी देशाचा जबाबदार नागरिक बनण्याच्या दिशेनं पाऊल टाकेन.
- अनुजा कोळी, रुईया कॉलेज

वेगळेपण सिद्ध करणार
दसऱ्याचा मुहूर्त हा खूप शुभ मानला जातो; दसरा म्हणजे नवी सुरुवात असते. अगदी आपल्या पूर्वजांपासून दसऱ्याचं महत्त्व खूप आहे. दसऱ्याला नवीन गोष्टी जोपासणं व त्यांचा अवलंब करणं याला खूप शुभ मानलं जातं. मीसुद्धा अभ्यासाशी सलग्न असणाऱ्या नवनवीन गोष्टी शिकण्याचा मानस केला आहे. माझं क्षेत्र हे इंजिनीअरिंग आहे, त्यामुळे या क्षेत्रात नाव कमवण्यासाठी खूप आव्हान स्वीकारावी लागणार आहेत आणि त्यांची तयारी मी आत्तापासूनच केली आहे. मीसुद्धा या दसऱ्याला मागासलेल्या विचारांना न मानता माझ्या क्षेत्रातील येणाऱ्या आव्हानांना अगदी आत्मविश्वासाने सामोरं जाणार आहे. त्याचबरोबर आयुष्यात सफल होण्यासाठी येणाऱ्या अडथळ्यांना सामोरं जाण्याचा मी प्रयत्न करेन. सर्वांनी नवं-नवीन गोष्टींना सामोर जायला हवं व आपलं वेगळंपण सिद्ध करावं, असा मला वाटतं.
- निखिल भामरे, कोकण ज्ञानपीठ इंजिनीअरिंग कॉलेज

जोडू नवं नातं
शेतात नवीन पिक येतं, घरात धनधान्य येतं; म्हणून शेतकरी आनंदाने हा सण साजरा करतात. मी व संपूर्ण विद्यार्थीवर्ग दसऱ्याच्या कालावधीत मिळालेला वेळ उत्तम गोष्टीत गुंतवू शकतो. दसऱ्यानंतर लगेच परीक्षा येतात. त्यामुळे पूर्ण तयारीनिशी अभ्यासाला लागता येतं. दसरा हा सण नवनवीन संधी घेऊन येतो, असं म्हंटलं जातं. ही संधी म्हणजे फक्त व्यवसाय, कला-गुणांणपर्यंत मर्यादित नसून नातं जपण्यास व नवीन नातं निर्माण करण्यास मदत करतं. मराठी संस्कृतीत दसऱ्याला खूप महत्त्व आहे. नवी उमेद घेऊन येणारा हा दसरा आनंददायक व सुखकारक असतो. या दिवशी अनेक लोक नवीन संकल्प करतात व त्या दिशेने आपली वाटचाल करतात. अशा या सुवर्णदिनी अनेक चांगल्या गोष्टींची मुहूर्तमेढ रोवली जाते.
- रोहन पवार, डहाणूकर कॉलेज


स्वप्न पूर्ण करण्यासाठी सज्ज
माझ्या बाबतीत म्हणायचं झालं तर मी ही सीमोल्लंघनाच्या तयारीला लागलोय. देशाच्या सीमेवर जायलाही आधी सैनिक भरतीमध्ये सीमारेषेचं सीमोल्लंघन करावं लागतं आणि त्यासाठीच मागील सहा महिन्यांपासून दररोज मैदानात घाम गाळून सराव चालू आहे. रोज सकाळी पाच किमी धावणं, मग २०० दोरीच्या उड्या, उठक-बैठक, सूर्यनमस्कार अशी एकंदरीत तयारी चालू आहे. गेल्या वर्षी झालेल्या भरतीमध्ये माझी निवड झाली नाही. म्हणून यावर्षी पुन्हा एकदा नव्या उमेदीने तयारी करतोय.
- ज्ञानेश्वर गोरे, पाटकर कॉलेज


यावेळच्या युवा कट्टात सहभागी झालेलं मुंबई विद्यापीठ आणि संलग्न कॉलेजेस :
सागर सुर्वे, आदर्श कॉलेज ऑफ आर्टस् अँड कॉमर्स
सेंट झेविअर्स कॉलेज (फोर्ट)
एच. आर. कॉलेज (चर्चगेट)
विल्सन कॉलेज (गिरगाव)
चेतना कॉलेज (वांद्रे)
गर्व्हमेंट पॉलिटेक्निक कॉलेज (वांद्रे)
साठ्ये कॉलेज (विलेपार्ले)
डहाणूकर कॉलेज (विलेपार्ले)
तोलानी कॉलेज (अंधेरी)
भवन्स कॉलेज (अंधेरी)
पाटकर कॉलेज (गोरेगाव)
संस्कारधाम कॉलेज (गोरेगाव)
विवेक कॉलेज (गोरेगाव)
शैलेंद्र कॉलेज (दहिसर)
एमडी कॉलेज (परळ)
रुईया कॉलेज (माटुंगा)
पोदार कॉलेज (माटुंगा)
व्हीजेटीआय (माटुंगा)
वेलिंगकर इन्स्टिट्यूट ऑफ मॅनेजमेंट (माटुंगा)
वझे-केळकर कॉलेज (मुलुंड)
मुलुंड कॉलेज ऑफ कॉमर्स (मुलुंड)
विद्यालंकार कॉलेज ऑफ इंजिनीअरिंग (वडाळा)
आचार्य मराठे कॉलेज (चेंबूर)
झुनझुनवाला कॉलेज (घाटकोपर)
जोशी-बेडेकर कॉलेज (ठाणे)
ज्ञानसाधना कॉलेज (ठाणे)
बांदोडकर कॉलेज (ठाणे)
पेंढरकर कॉलेज (डोंबिवली)
बिर्ला कॉलेज (कल्याण)
सोनावणे कॉलेज (कल्याण)
सीएचएम कॉलेज (उल्हासनगर)
आर. के. टी. कॉलेज (उल्हासनगर)
आदर्श कॉलेज ऑफ आर्टस् अँड कॉमर्स (बदलापूर)
दत्ता मेघे कॉलेज ओफ इंजिनीअरिंग (ऐरोली)
तेरणा अभियांत्रिकी कॉलेज (नेरूळ)
जीवनदीप कॉलेज (गोवेली)
पिल्लई कॉलेज (पनवेल)
कोकण ज्ञानपीठ इंजिनीअरिंग कॉलेज (कर्जत)
विद्यावर्धिनी कॉलेज ऑफ इंजिनीअरिंग (विरार)
सेंट जॉन कॉलेज ऑफ इंजिनीअरिंग (वसई)

टेन्शन, डिप्रेशन…आणि त्यातून क्वचितप्रसंगी उचललं जाणारं आत्महत्येसारखं टोकाचं पाऊल. अशा अनेक घटना आपल्या आजुबाजूला सतत घडताहेत. मानसिक आरोग्य हा खूप महत्त्वाचा विषय बनला आहे. म्हणूनच १० ऑक्टोबरला असलेल्या ‘जागतिक मानसिक आरोग्य दिना’च्या निमित्तानं मुंटानं तरुणाईला यावर बोलतं केलं. हल्लीच्या धकाधकीच्या जमान्यात एकूणच ताण खूप वाढलाय. पण यातून बाहेर पडण्यासाठी अनेक मार्गही आहेत. पालकांशी, मित्र-मैत्रिणींशी संवाद, आवडता छंद जोपासणं असं खूप काही. यातलं गांभीर्य लक्षात घेऊन शाळा-कॉलेजच्या स्तरापासूनच मुलांचं समुपदेशन करायला हवं. त्यासाठी मानसिकता बदलली गेली पाहिजे, असं आग्रही मत तरुणाईनं व्यक्त केलं.


यावेळच्या युवा कट्टात सहभागी झालेलं मुंबई विद्यापीठ आणि संलग्न कॉलेजेस :

सेंट झेविअर्स कॉलेज (फोर्ट)

एच. आर. कॉलेज (चर्चगेट)

विल्सन कॉलेज (गिरगाव)

चेतना कॉलेज (वांद्रे)

गर्व्हमेंट पॉलिटेक्निक कॉलेज (वांद्रे)

साठ्ये कॉलेज (विलेपार्ले)

डहाणूकर कॉलेज (विलेपार्ले)

तोलानी कॉलेज (अंधेरी)

भवन्स कॉलेज (अंधेरी)

पाटकर कॉलेज (गोरेगाव)

संस्कारधाम कॉलेज (गोरेगाव)

विवेक कॉलेज (गोरेगाव)

शैलेंद्र कॉलेज (दहिसर)

एमडी कॉलेज (परळ)

रुईया कॉलेज (माटुंगा)

पोदार कॉलेज (माटुंगा)

व्हीजेटीआय (माटुंगा)

वेलिंगकर इन्स्टिट्यूट ऑफ मॅनेजमेंट (माटुंगा)

वझे-केळकर कॉलेज (मुलुंड)

मुलुंड कॉलेज ऑफ कॉमर्स (मुलुंड)

विद्यालंकार कॉलेज ऑफ इंजिनीअरिंग (वडाळा)

आचार्य मराठे कॉलेज (चेंबूर)

झुनझुनवाला कॉलेज (घाटकोपर)

एस. के. सोमैय्या कॉलेज (सायन)

जोशी-बेडेकर कॉलेज (ठाणे)

ज्ञानसाधना कॉलेज (ठाणे)

बांदोडकर कॉलेज (ठाणे)

पेंढारकर कॉलेज (डोंबिवली)

बिर्ला कॉलेज (कल्याण)

एम. के कॉलेज (कल्याण)

सोनावणे कॉलेज (कल्याण)

सीएचएम कॉलेज (उल्हासनगर)

आर. के. टी. कॉलेज (उल्हासनगर)

आदर्श कॉलेज ऑफ आर्टस् अँड कॉमर्स (बदलापूर)

दत्ता मेघे कॉलेज ओफ इंजिनीअरिंग (ऐरोली)

तेरणा अभियांत्रिकी कॉलेज (नेरूळ)

जीवनदीप कॉलेज (गोवेली)

पिल्लई कॉलेज (पनवेल)

कोकण ज्ञानपीठ इंजिनीअरिंग कॉलेज (कर्जत)

विद्यावर्धिनी कॉलेज ऑफ इंजिनीअरिंग (विरार)

सेंट जॉन कॉलेज ऑफ इंजिनीअरिंग (वसई)

घेऊ जीवनाचा आनंद
मानसिक वैफल्य आणि आत्महत्येला प्रवृत्त करण्यास दरवेळेस बाह्यपरिस्थिती कारणीभूत ठरते, असं नाही. काही वेळेस आपल्या मनातील चुकीच्या समजूती कारणीभूत ठरतात आणि मन वैफल्यग्रस्त होतं. सतत आपल्या सुरक्षित कोशात मुलांना वाढवणं, लहानपणापासूनच त्यांना सतत एका पोषक वलयाखाली जपणं या सवयी भविष्यात त्रासदायक ठरतात आणि जगरहाटी माहीत नसल्याने मुलांची मनं अर्थातच नाजूक आणि कमकुवत होतात. आता प्रश्न राहिला आम्हा तरुणांचा तर दोस्तांनो, आपलं जीवन इतकं स्वस्त नाही. मोकळेपणाने बोलणं व हसत-खेळत सुसंवाद हाच या सगळ्यावर औषध आहे. आपल्याला लोक काय म्हणतील त्यापेक्षा तुम्हाला काय वाटतं? याचा विचार करा.
आनंद लेले, मुंबई विद्यापीठ

स्मार्ट असावं ते बुद्धीचातुर्याने
आपलं जीवन हे धावपळीचं व स्पर्धात्मक झालंय. प्रत्येकाला न थांबता व न थकता कार्य करत राहणं तसंच या स्पर्धात्मक युगात आपलं स्थान निर्माण करणं गरजेचं झालंय. अशा वेळी बहुतांशी लोकांचं मानसिक व शारीरिक आरोग्य बिघडू लागतं. सध्या तरुणांमध्ये मोठ्या प्रमाणावर मोबाइलचं आकर्षण दिसून येतं. ज्या व्यक्तीकडे स्मार्ट मोबाइल ती व्यक्ती स्मार्ट असा सध्या लोकांमध्ये न्यूनगंड आहे. स्मार्ट असावं पण ते आपल्या बुद्धीचातुर्याने असावं. या स्मार्ट व स्पर्धोत्मक युगात सोशल मीडियाचा वापर नक्कीच करावा परंतु तो एका मर्यादेपर्यंतच असावा. तरुणांमधील हे आत्महत्येचं प्रमाण कमी होण्यासाठी शाळा-कॉलेजातून तसंच सरकारी पातळीवर विविध मानसिक आरोग्यासाठीची शिबिरं राबवली जाणं गरजेचं आहे. प्रामुख्याने शालेय विद्यार्थ्यांचे मनोबल वाढवणं काळाची गरज आहे.
ओमकार जाधव, भवन्स कॉलेज

मानसोपचारतज्ज्ञांची जरुर मदत घ्या
समाजाने घालून दिलेली बंधनं पाळण्यात अपयश येणं किंवा एखाद्या गोष्टीविषयी मर्यादेपलीकडे जाऊन विचार करणं, स्वतःवर दडपण ओढवून घेणं ही प्रमुख कारणं आहेत. आयुष्यात समोर आलेलं अपयश पचवण्याची मानसिकता आजकालच्या तरुण पिढीत कमी असल्याची जाणवते. म्हणूनच असं टोकाचं पाऊल उचलण्याइतपत हिंमत तरुण वर्गात दिसते. शैक्षणिक संस्था तसंच सरकारी पातळीवर याविषयी जागरुकता निर्माण करण्यात म्हणावं तेवढं यश आलेलं नाही. याचाच परिणाम म्हणजे आत्महत्येचं प्रमाण भारतात प्रामुख्याने महाराष्ट्रात जास्त आहे. आपल्या प्रियजनांशी संवाद साधणं आणि त्यांची मनःस्थिती समजून घेणं गरजेचं झालंय. अशा तणावपूर्ण परिस्थितीतून बाहेर पडण्यासाठी मानसोपचारतज्ज्ञांची मदत घेणं हा चांगला मार्ग आहे.
नयन बटावळे, डहाणूकर कॉलेज

जीवघेणी स्पर्धा कशासाठी?
आरोग्य हाच खरा माणसाच्या जीवन जगण्याचा मंत्र आहे. परंतु आजकलच्या या धावपळीच्या आणि स्पर्धेच्या जगात माणसाला स्वत:चं आरोग्य राखण्यासाठी वेळच नाही. नोकरी, शिक्षण, राहणीमान, प्रेम, सोशल साइटवरील प्रसिद्धी या सर्व बाबतीत स्पर्धा सुरु आहे आणि या सर्व गोष्टींचा माणसाच्या मानसिक आरोग्यवार परिणाम होतो. हे चित्र बदलणं गरजेचं आहे. मानसिक आरोग्य सुधारण्यासाठी स्वतःच्या शरीराची काळजी घ्यावी. व्यायाम करावा, नेहमी सकारात्मक विचार केला पाहिजे, योग्य अशी पुरेपूर झोप घ्यावी, सर्व गोष्टी या सावकाश विचारपूर्वक पद्धतीने हाताळाव्यात. सर्वात मुख्य म्हणजे आपले जे छंद असतील ते जोपासावेत. या सर्वांमुळे आपलं मानसिक आरोग्य सुदृढ राहील.
- दत्ताराम गावकर, विवेक कॉलेज

जीवघेणी स्पर्धा कशासाठी?
आरोग्य हाच खरा माणसाच्या जीवन जगण्याचा मंत्र आहे. परंतु आजकलच्या या धावपळीच्या आणि स्पर्धेच्या जगात माणसाला स्वत:चं आरोग्य राखण्यासाठी वेळच नाही. नोकरी, शिक्षण, राहणीमान, प्रेम, सोशल साइटवरील प्रसिद्धी या सर्व बाबतीत स्पर्धा सुरु आहे आणि या सर्व गोष्टींचा माणसाच्या मानसिक आरोग्यवार परिणाम होतो. हे चित्र बदलणं गरजेचं आहे. मानसिक आरोग्य सुधारण्यासाठी स्वतःच्या शरीराची काळजी घ्यावी. व्यायाम करावा, नेहमी सकारात्मक विचार केला पाहिजे, योग्य अशी पुरेपूर झोप घ्यावी, सर्व गोष्टी या सावकाश विचारपूर्वक पद्धतीने हाताळाव्यात. सर्वात मुख्य म्हणजे आपले जे छंद असतील ते जोपासावेत. या सर्वांमुळे आपलं मानसिक आरोग्य सुदृढ राहील.
- दत्ताराम गावकर, विवेक कॉलेज

कौन्सिलिंग काळाची गरज
जगाच्या बरोबरीने चालायचं असेल तर आपल्याला तितकं कृतीशील व तत्पर असायला हवं, हे मान्य आहे. पण त्यासाठी आपल्या जीवनशैलीत बदल करणं योग्य नाही. प्रत्येक क्षेत्रात टिकून राहण्यासाठी स्पर्धेला सामोरं जावं लागतं, पण त्यात यश मिळायलाच हवं या वृत्तीमुळे तरुणांच्या पदरी लवकर निराशा पडते. सोशल मीडियाच्या आहारी जाऊन व त्या सर्व गोष्टी खऱ्या मानून त्याच्या विळख्यात तरुण अडकत चाललेत. पटकन यश मिळवण्याची तरुणांची वृत्ती असल्यामुळे त्यांच्यात सहनशीलता नसते आणि मिळालेल्या अपयशामुळे त्यांचं मानसिक खच्चीकरण होतं. धावपळीच्या आयुष्यात व सतत काहीतरी मिळवण्याच्या धडपडीत तरुण पिढी आपलं आयुष्य जगायचं विसरत चालली आहे. सर्व तरुणांचे कॉलेज पातळीवर कौन्सिलिंग करणं खूप महत्त्वाचं आहे.
- अनिश एखंडे, सीएचएम कॉलेज


आर्थिक प्लॅनिंग महत्त्वाचं
मनस्वास्थ्य बिघडवणारी जी प्रमुख कारणं असतात त्यामध्ये चिंता, काळजी किंवा विवंचना ही प्रमुख असल्याचं संशोधनाअंती आढळून आलंय. 'चिता माणसाला एकदाच जाळत असते, पण चिंता मात्र माणसाला आयुष्यभर जाळत असते' असं म्हटलं जातं. माणसाच्या बहुतेक चिंता, काळज्या किंवा विवंचना आर्थिक बाबींशी निगडीत असतात, असं आढळून आलंय. यासाठी प्रत्येकाने आपल्या आर्थिक आरोग्याची पण काळजी घेणं आवश्यक आहे. भरपूर पैसा कमावला किंवा वाचवला म्हणजे आर्थिक आरोग्य ठणठणीत असतं, असा अनेकांचा गैरसमज असतो. त्यासाठी प्रत्येकाने प्लॅनिंग करणं गरजेचं आहे.
- प्रथमेश पाटील, संस्कारधाम कॉलेज


उपाय नक्कीच आहेत
अति तणावाचे परिणाम आपल्या मानसिक आरोग्यावर होतात. आपलं मन अनेकदा दुखावलं जातं. त्याची कारणं अनेक असतात, कधी कौटुंबिक कलहांमुळे, शैक्षणिक किंवा नोकरीतील अडचणींमुळे तर कधी इतर नात्यांमधील वादविवाद अशा अनेक गोष्टींचा फरक आपल्या मानसिक आरोग्यावर पडतो. या सर्व विचारांनी गोंधळून जाऊन अनेकदा मुलं आत्महत्या करतात. सर्वात महत्त्वाचं म्हणजे पालकांशी होणारा संवाद. तसंच मित्रांशी मनमोकळेपणाने गप्पा होणं गरजेचं आहे. मनावरचा ताण कमी करायला अनेकदा निसर्ग व प्राणीही खुप मदत करतात. मोकळी हवा, हिरवागार निसर्ग किंवा एखादा पाळीव प्राणीही तुम्हाला नैराश्यातून बाहेर पडण्यास मदत करू शकतो. मैदानी खेळ खेळणं, आवडत्या छंदांमध्ये मन रमवणं किंवा गाणी ऐकणं अशा अनेक गोष्टी आपण करू शकतो.
- शुभम फाटक, विवेक कॉलेज

आवडती कला जोपासा
तरुणाई सोशल मीडियावरच्या आभासी दुनियेलाच खरी दुनिया मानून जगते. त्यामुळे त्या आभासी दुनियेत जरा चलबिचल झाली तरी त्यांच्या मनाची चलबिचल सुरु. आजच्या युगात आपण सगळे भौतिक गोष्टींमध्ये सुख शोधतो. वाढती स्पर्धा, वेगवान जीवनशैली, प्रत्येकाची पोटापाण्यासाठीची धडपड, स्वतःच्या प्रगतीसाठी चढाओढ याच्या नादात आपल्या माणसांकरता पुरेसा वेळ नसतो आणि मग संवादाच्या अभावामुळे मानसिक आरोग्य बिघडण्यास सुरुवात होते. काही जण वाढत्या वयात आकर्षणाला प्रेम समजून वाहत जातात. यावर उपाय म्हणून प्रत्येक व्यक्तीच्या आयुष्यात हक्काची, मनात जे साचलं आहे त्याचा निचरा होण्यासाठी एक जागा असावी. मग तो एखादा गट असेल किंवा जवळची व्यक्ती. त्याशिवाय आवडती कला तन-मन लावून जोपासली तरीमानसिक आरोग्य जपण्यास मदत होते.
तेजल खेडेकर, रुईया कॉलेज

योग्य समुपदेशनाची गरज
कोणत्याही व्यक्तीच्या विकासात जेवढं शारिरीक आरोग्य महत्त्वाचं असतं तेवढीच मानसिक आरोग्याची भूमिकाही महत्त्वाची असते. सध्याचं जग हे धावपळीचं, स्पर्धेचं आहे. या स्पर्धेच्या युगात प्रत्येकाला आपली स्वतःची ओळख निर्माण करायची आहे. त्यामुळे सर्वच क्षेत्रांत चढाओढ निर्माण झाली आहे. ह्या अशा धकाधकीच्या जीवनात तग धरुन राहण्यासाठी व्यक्तीला त्याच्या शारिरीक आणि मानसिक आरोग्याची निगा राखावी लागते. परंतु हल्लीच्या तरुणाईचं मानसिक आरोग्य बिघडत चाललं आहे. अपयश, नैराश्य, प्रेमभंग इत्यादी कारणांमुळे खचून जाऊन तरुणाई आत्महत्येसारख्या टोकाच्या पावलाकडे वळत आहे. ह्या घटना वेळीच थांबायला हव्यात. यासाठी ठोस उपाययोजना करणं आवश्यक आहे. तरुणाईचं समुपदेशन करणं गरजेचं आहे. तरुणाईत आत्मविश्वास निर्माण करणं, त्यांना प्रोत्साहित करणं आवश्यक आहे. शाळा-कॉलेजांत शिबिरांच्या माध्यमांतून त्यांना योग्य ते मार्गदर्शन केलं जावं.
वैभव पुरव, डहाणूकर कॉलेज

मैत्रीपूर्ण संबंध निर्माण करावेत
तंत्रज्ञानाच्या युगात मानव एकाकी पडत चालला आहे. स्पर्धात्मक युग व आधुनिक जीवनशैलीमुळे कुटुंब व्यवस्थेतील संवाद संपुष्टात आला. संवाद संपल्यामुळे प्रत्येकावर मानसिक ओझं वाढत चाललंय. मनोधैर्याचं अप्रत्यक्षपणे खच्चीकरण होतंय. नवीन पिढी या ओझ्याखाली दबली जातीय. ही परिस्थिती बदलण्यासाठी आपण सर्वांनीच प्रयत्न केला पाहिजे. पालकांनी सातत्याने मुलांशी हितगूज केली पाहिजे. मुलांशी मैत्रीपूर्ण संबंध निर्माण केले पाहिजेत. युवा पिढीचे मनोबल वाढवण्यासाठी शालेय जीवनापासूनच प्रयत्न व्हायला हवे. शाळेच्या वेळेतच मुलांकडून योगासन, ध्यानधारणा करून घेतली पाहिजे. त्यामुळे नक्कीच येणाऱ्या दिवसात मानसिकदृष्ट्या सुदृढ पिढी निर्माण होईल.
वैशाली भडांगे, मुंबई विद्यापीठ

‘नाही’ची सवय होऊ दे
'अपयश ही यशाची पहिली पायरी असते' हे आजच्या पिढीला फारसं ठाऊकच नाही. तरुणाईला सर्व गोष्टी एकदम फास्ट हव्या असतात. पालक आधीपासूनच मुलांना सगळ्याच गोष्टी देऊ करतात. त्यामुळे 'आपण मागू ते आपल्याला मिळतं' असं त्यांना वाटतं. खरं तर पालकांनी मुलांना आधीपासून 'नाही' या शब्दाची ओळख करुन दिली तर पुढे जाऊन मुलांचं मन अपयशाला सामोरं जाऊ शकतात. कुणीही मानसिक तणावाखाली असेल, तर त्याच्याशी बोलून त्यांच्या मनावरचा ताण घालवणं ही आपली जबाबदारी आहे. कॉलेजांमध्ये किंवा सरकारी पातळीवर मानसिक आरोग्याशी संबंधित अनेक कार्यक्रम होत असतात. त्यांच्यामार्फत त्या मुलांना मार्गदर्शन मिळवून देता आलं पाहिजे. पालक, मित्र, व नातेवाइकांचीही याबाबतीत तेवढीच जबाबदारी आहे.
- प्रणित समजिस्कर, गव्हर्नमेंट पॉलिटेक्निक कॉलेज

संकटांवर करा मात
जगातली सर्वात सुंदर गोष्ट कुठली असेल तर ती म्हणजे कुणाशीही होणारा मनमोकळा संवाद. मनात येईल ते समोरच्या व्यक्तीशी स्पष्टपणे बोलणं यामुळे माणसाच्या मनात कुठल्याही प्रकारची भीती वा गैरसमज राहत नाही. मनावरचं दडपण, तणाव दूर होतो. अतितणावामुळे आत्महत्येचे प्रकार घडतात. आपल्याला एखादी गोष्ट येत नाही म्हणून निराश होणं हे चुकीचं आहे. आपल्याला भविष्यात काय करायचं आहे याबाबतचं ध्येय ठरवून घेऊन चालायला हवं. मनमोकळा संवाद साधला पाहिजे, मनमोकळ्या गप्पा मारल्या पाहिजेत. आजच्या धकाधकीच्या जीवनात कुणालाही वेळ मिळत नाही, तरीसुद्धा वेळात वेळ काढून आपण मित्र-परिवार यांच्यासोबत मोकळेपणाने बोलायला हवं. त्यामुळे मेंदूवरचा ताण कमी होतो. व्यायाम, योगासनं केली पाहिजेत. तणाव निर्माण झाला तर, मनमोकळ्या गप्पा मारा. तुम्हाला आवडणाऱ्या गोष्टी करा. चांगली पुस्तकं वाचा. कुठल्याही संकटांना न घाबरता त्यावर मात कशा प्रकारे करता येईल याचा विचार
करा.
- स्वप्नाली सावंत, सोनावणे कॉलेज

खिलाडूवृत्ती कमी होतेय
‘दे त्याला मोबाइल. निदान एका तो जागी शांत तरी बसेल’…हा संवाद हल्ली तुम्ही अनेक घरांमध्ये ऐकला असेल. आपल्या कामात अडथळा येऊ नये म्हणून पालकच मुलांना मोबाइल देतात. तो त्यात गुंतून पडतो. याच्या जोडीला टीव्ही, इंटरनेट या गोष्टी आहेतच. यामुळे आजकालची पिढी ही 'real' ऐवजी 'reel' विश्वातच जास्त रममाण झाली आहे. याच कारणांमुळे त्यांचं शारीरिक व मानसिक आरोग्य बिघडत चाललं आहे. याचा परिणामच म्हणून की कया एकटेपणा, स्वतःच्याच आनंदाचा विचार यामुळे खिलाडूवृत्ती कमी होत चालली आहे. त्यामुळे आजच्या वास्तववादी जगात वावरताना कधी अपयश आल्यास या मुलांच्या मनावर प्रचंड मानसिक दडपण येतं आणि ते मग टोकाचं पाऊल उचलतात. यासाठी मूळाच पालकांनी आपला काही वेळ मुलांना देणं, त्यांच्याशी खेळणं, त्यांच्या अडचणी-समस्या विचारणं, नवीन गोष्टी करण्यासाठी त्यांना प्रोत्साहित करणं हे अतिशय महत्त्वाचं आहे. शिक्षकांनीही विद्यार्थ्यांशी संवाद साधत राहिलं तर मुलं त्यांच्याकडे मोकळेपणानं व्यक्त
होतील.
-मनिष लाड, ज्ञानसाधना कॉलेज

अनुभवातून शिका
आधी महागडं शिक्षण, पुढे नोकरी-व्यवसाय हे चक्र म्हणजे जणू जीवघेणी स्पर्धा झाली आहे. वेगवान जीवनशैली आणि वाढत्या कामाचा ताण यामुळे भारतात अनेक लोकांना नैराश्य येऊ लागलं आहे. करिअरचं टेन्शन आणि त्यातच आलेला सोशल मीडिया यामुळे तरुणांचं मानसिक आरोग्य बिघडत चाललं आहे. समाजात जवळपास प्रत्येक व्यक्ती मानसिकदृष्ट्या आजारी असल्याचं दिसून येतं. तरूणाई सोशल मीडियामध्ये फारच गुंतत चालली आहे. त्यामुळे नको त्या विश्वात ती रमते. त्याचबरोबर रिलेशनशिप, ब्रेकअप, एकाकीपणा, परीक्षेत अनुत्तीर्ण झाल्यास येणारा तणाव यातून आत्महत्येसारखं टोकाचं पाऊल उचललं जातं. आत्ताची तरूणाई याला बळी पडते. मनाच्या या भावनांवर संयम राखता आला पाहिजे. प्रत्येक कॉलेजमध्ये मानसिक आरोग्याविषयी प्रश्न सोडवण्यासाठी विविध उपक्रम राबवले जातात. सर्वात महत्त्वाचं म्हणजे नेहमी सकारात्मक विचार करा, आपल्याला जे साध्य करायचं आहे ते आपण करू शकतो का? का करतोय? याचा आधीच विचार करून मग पुढे जा. आयुष्याच्या प्रत्येक वळणावर वेगवेगळे अनुभव येत असतात. त्या अनुभवांतून नेहमी शिकण्याचा प्रयत्न करा.
- शर्वरी जाधव, विवेक कॉलेज

ऑनलाईन व्यासपीठावर व्यक्त झालेली मतं

मन मोकळं करा
सध्याच्या धकाधकीच्या जीवनामुळे मानसिक ताण-तणाव वाढत चालला आहे. हा तणाव मर्यादेत असेपर्यंत घाबरण्याचं कारण नाही. परंतु तो अधिक गंभीर स्वरूप धारण करायला लागला की त्याचे परिणाम नोकरी, नातेसंबंध, व्यवसाय आणि विशेषतः शारीरिक स्वास्थ यांच्यावर झाल्याशिवाय राहत नाही. असं झालं तर मानसोपचारतज्ज्ञांची मदत घ्यायला हवी. त्याबरोबरच आपल्या वर्तनात, दिनचर्येत आणि विचार करण्याच्या पध्दतीत काही साधे बदल केले गेले तर मानसिक तणावावर मात करता येईल. मानसिक तणाव वाढायला लागेल तेव्हा आपल्या कुटुंबियांकडे आणि मित्रांकडे वळा. त्यांना आपल्या मनातलं दुःख सांगा. मन मोकळे झाल्यामुळे तणाव कमी होतो. सकारात्मक विचार करणाऱ्या आशावादी लोकांच्या सतत संपर्कात राहावं त्यामुळे आपल्याही मनावरचा ताण कमी होतो. दररोज व्यायाम करणं, सकस अन्न खाणं, भरपूर झोप घेणं हे उपायही मानसिक तणाव कमी करण्यास उपयुक्त ठरतात.
करुणा आढांगळे, बिर्ला कॉलेज

संकटांवर करा मात
जगातली सर्वात सुंदर गोष्ट कुठली असेल तर ती म्हणजे कुणाशीही होणारा मनमोकळा संवाद. मनात येईल ते समोरच्या व्यक्तीशी स्पष्टपणे बोलणं यामुळे माणसाच्या मनात कुठल्याही प्रकारची भीती वा गैरसमज राहत नाही. मनावरचं दडपण, तणाव दूर होतो. अतितणावामुळे आत्महत्येचे प्रकार घडतात. आपल्याला एखादी गोष्ट येत नाही म्हणून निराश होणं हे चुकीचं आहे. आपल्याला भविष्यात काय करायचं आहे याबाबतचं ध्येय ठरवून घेऊन चालायला हवं. मनमोकळा संवाद साधला पाहिजे, मनमोकळ्या गप्पा मारल्या पाहिजेत. आजच्या धकाधकीच्या जीवनात कुणालाही वेळ मिळत नाही, तरीसुद्धा वेळात वेळ काढून आपण मित्र-परिवार यांच्यासोबत मोकळेपणाने बोलायला हवं. त्यामुळे मेंदूवरचा ताण कमी होतो. व्यायाम, योगासनं केली पाहिजेत. तणाव निर्माण झाला तर, मनमोकळ्या गप्पा मारा. तुम्हाला आवडणाऱ्या गोष्टी करा. चांगली पुस्तकं वाचा. कुठल्याही संकटांना न घाबरता त्यावर मात कशा प्रकारे करता येईल याचा विचार करा.
स्वप्नाली सावंत, सोनावणे कॉलेज

धडपड फक्त स्वतःसाठी
सध्या लोकांच्या ढासळलेल्या मानसिक आरोग्याचं प्रमुख कारण म्हणजे प्रत्येक जण फक्त स्वतःच्या सुखासाठीच धडपडतो आहे. जास्तीत-जास्त पैसा कसा कमावता येईल किंवा लोकांमध्ये माझा मानसन्मान कसा वाढेल याकडे प्रत्येकाचं लक्ष असतं. दिवसातले १२-१४ तास काम करून आपण स्वतःचं आयुष्य स्वतःच कमी करतो. अपयश पचवणं कठीण झालं की मग आत्महत्या हा पर्याय जवळचा वाटू लागतो. बाबांनी सायकल घेऊन नाही दिली, परीक्षेत कमी मार्क मिळाले, एकतर्फी प्रेम आहे, लोक निंदा करतात, आणि अश्या बऱ्याच गोष्टींमुळे निराश तरुणाई आत्महत्येचा पर्याय जवळ करू लागली आहे. पण हे आधी मनातून काढून टाकायला हवं. आई-वडिलांनीही मुलांसोबत जास्तीत-जास्त वेळ घालवला पाहिजे. त्याचबरोबर मुलांनी मैत्री ही खूप महत्त्वाची असल्याचं समजून घेऊन चांगले मित्र-मैत्रिणी शोधायला हवेत.
शिवानी कांबळी, विवेक कॉलेज

स्मार्ट असावं ते बुद्धीचातुर्याने
आपलं जीवन हे धावपळीचं व स्पर्धात्मक झालंय. प्रत्येकाला न थांबता व न थकता कार्य करत राहणं तसंच या स्पर्धात्मक युगात आपलं स्थान निर्माण करणं गरजेचं झालंय. अशा वेळी बहुतांशी लोकांचं मानसिक व शारीरिक आरोग्य बिघडू लागतं. सध्या तरुणांमध्ये मोठ्या प्रमाणावर मोबाइलचं आकर्षण दिसून येतं. ज्या व्यक्तीकडे स्मार्ट मोबाइल ती व्यक्ती स्मार्ट असा सध्या लोकांमध्ये न्यूनगंड आहे. स्मार्ट असावं पण ते आपल्या बुद्धीचातुर्याने असावं. या स्मार्ट व स्पर्धोत्मक युगात सोशल मीडियाचा वापर नक्कीच करावा परंतु तो एका मर्यादेपर्यंतच असावा. तरुणांमधील हे आत्महत्येचं प्रमाण कमी होण्यासाठी शाळा-कॉलेजातून तसंच सरकारी पातळीवर विविध मानसिक आरोग्यासाठीची शिबिरं राबवली जाणं गरजेचं आहे. प्रामुख्याने शालेय विद्यार्थ्यांचे मनोबल वाढवणं काळाची गरज आहे.
ओमकार जाधव, भवन्स कॉलेज

जबाबदाऱ्यांची जाणीव व्हावी
प्रत्येक पावलावर स्पर्धा निश्चित आहे. आजची तरुण पिढी विज्ञान व तंत्रज्ञान याचं अचूक ज्ञान असणारी पिढी आहे. नेहमीच काहीतरी नवीन, हटके करण्याचा या तरुणांचा प्रयत्न असतो. स्पर्धात्मक विश्वात जगण्यासाठी अनेक अथक प्रयत्न करावे लागतात, तेव्हा कुठं यशाचं शिखर गाठता येतं. परंतु जेव्हा परिश्रम करूनही तरुण अपयशी ठरतात तेव्हा आत्महत्या करण्याचा पर्याय निवडतात. यातून काय बरं साध्य होतं? तरुणांचा निव्वळ बेजबाबदारपणा यातून दिसून येतो. तरुणांची मानसिकता जपण्यासाठी त्यांना योग्य वेळी जागरूक केलं पाहिजे. त्यांना त्यांच्या जबाबदाऱ्यांची जाणीव करून दिली पाहिजे.
विशाल चव्हाण, विवेक कॉलेज

मैत्रीपूर्ण संबंध निर्माण करावेत
तंत्रज्ञानाच्या युगात मानव एकाकी पडत चालला आहे. स्पर्धात्मक युग व आधुनिक जीवनशैलीमुळे कुटुंब व्यवस्थेतील संवाद संपुष्टात आला. संवाद संपल्यामुळे प्रत्येकावर मानसिक ओझं वाढत चाललंय. मनोधैर्याचं अप्रत्यक्षपणे खच्चीकरण होतंय. नवीन पिढी या ओझ्याखाली दबली जातीय. ही परिस्थिती बदलण्यासाठी आपण सर्वांनीच प्रयत्न केला पाहिजे. पालकांनी सातत्याने मुलांशी हितगूज केली पाहिजे. मुलांशी मैत्रीपूर्ण संबंध निर्माण केले पाहिजेत. युवा पिढीचे मनोबल वाढवण्यासाठी शालेय जीवनापासूनच प्रयत्न व्हायला हवे. शाळेच्या वेळेतच मुलांकडून योगासन, ध्यानधारणा करून घेतली पाहिजे. त्यामुळे नक्कीच येणाऱ्या दिवसात मानसिक दृष्ट्या सुदृढ पिढी निर्माण होईल.
वैशाली भडांगे, मुंबई विद्यापीठ

दिवाळीला फराळ, मिठाईच्या गोडव्यासोबत पाश्चिमात्य पदार्थांची चवही आता अनेकांना आकर्षित करू लागली आहे. विशेष म्हणजे, दिवाळीच्या मुहूर्तावर, म्हणजे येत्या १६ ऑक्टोबरला ‘वर्ल्ड फूड डे’ असताना देशी विरुद्ध परदेशी चव याची चर्चा तर होणारच ना! युवा कट्टावरही या मुद्यावरील चर्चा चांगलीच रंगली. पाश्चिमात्य फास्ट फूड नाकारता येणार नाही हे बहुतांश तरुण-तरुणी मान्य करतात. पण, आपल्या देशी आणि पारंपरिक खाद्यपदार्थांच्या चवीला पर्याय नाही, हा सूरही प्रतिक्रियांमधून
उमटला आहे.

यावेळच्या युवा कट्टात सहभागी झालेलं मुंबई विद्यापीठ आणि संलग्न कॉलेजेस
सेंट झेविअर्स कॉलेज (फोर्ट)
एच. आर. कॉलेज (चर्चगेट)
विल्सन कॉलेज (गिरगाव)
चेतना कॉलेज (वांद्रे)
गर्व्हमेंट पॉलिटेक्निक कॉलेज (वांद्रे)
साठ्ये कॉलेज (विलेपार्ले)
डहाणूकर कॉलेज (विलेपार्ले)
तोलानी कॉलेज (अंधेरी)
भवन्स कॉलेज (अंधेरी)
पाटकर कॉलेज (गोरेगाव)
संस्कारधाम कॉलेज (गोरेगाव)
विवेक कॉलेज (गोरेगाव)
शैलेंद्र कॉलेज (दहिसर)
एमडी कॉलेज (परळ)
रुईया कॉलेज (माटुंगा)
पोदार कॉलेज (माटुंगा)
व्हीजेटीआय (माटुंगा)
वेलिंगकर इन्स्टिट्यूट ऑफ मॅनेजमेंट (माटुंगा)
वझे-केळकर कॉलेज (मुलुंड)
मुलुंड कॉलेज ऑफ कॉमर्स (मुलुंड)
विद्यालंकार कॉलेज ऑफ इंजिनीअरिंग (वडाळा)
आचार्य मराठे कॉलेज (चेंबूर)
झुनझुनवाला कॉलेज (घाटकोपर)
एस. के. सोमैय्या कॉलेज (सायन)
जोशी-बेडेकर कॉलेज (ठाणे)
ज्ञानसाधना कॉलेज (ठाणे)
बांदोडकर कॉलेज (ठाणे)
पेंढारकर कॉलेज (डोंबिवली)
बिर्ला कॉलेज (कल्याण)
एम. के कॉलेज (कल्याण)
सोनावणे कॉलेज (कल्याण)
सीएचएम कॉलेज (उल्हासनगर)
आर. के. टी. कॉलेज (उल्हासनगर)
आदर्श कॉलेज ऑफ आर्टस् अँड कॉमर्स (बदलापूर)
दत्ता मेघे कॉलेज ओफ इंजिनीअरिंग (ऐरोली)
तेरणा अभियांत्रिकी कॉलेज (नेरूळ)
जीवनदीप कॉलेज (गोवेली)
पिल्लई कॉलेज (पनवेल)
कोकण ज्ञानपीठ इंजिनीअरिंग कॉलेज (कर्जत)
विद्यावर्धिनी कॉलेज ऑफ इंजिनीअरिंग (विरार)
सेंट जॉन कॉलेज ऑफ इंजिनीअरिंग (वसई)

आम्हाला गणित जमलंय!
'पापी पेट का सवाल है', असं म्हणत आजकाल आपण वाट्टेल ते खात सुटलोय खरं! पण त्यातल्या किती जिन्नसांमुळे शरीराला पौष्टिक घटक मिळतात? याचा विचार जर उशिरानेच केला जातो. जागतिकीकरणाच्या युगात पाश्चिमात्य पदार्थांचा आपल्या आयुष्यातील शिरकाव अपरिहार्यच आहे. पण सण समारंभ आले की, तरुणाईची पसंती पारंपरिक खाद्यपदार्थांनाच असते. हीच तरुण पिढी बाहेर गेल्यावर पाश्चिमात्य खाण्याला प्राधान्य देते. कारण घरी पारंपरिक खाद्यपदार्थ उत्तम बनतात. त्यामुळेच आजच्या तरुणाईला कुठे, कधी, काय खावं याचं गणित उत्तम जमलेलं आहे, असं मला वाटतं.
सौम्या पावसकर, वझे-केळकर कॉलेज

पारंपरिकतेचा स्वादच वेगळा
जर फराळाबद्दल बोलायचं झालं तर लगेच तोंडाला पाणी सुटतं आणि डोळ्यासमोर भाजणीची चकली, बेसनाचे लाडू, शंकरपाळी, अनारसे इत्यादी प्रकार लगेच येतात आणि दिवाळीची ओढ लागते. माझ्या मते, परदेशी खाद्यसंस्कृतीपेक्षा पारंपरिक खाद्यसंस्कृती कधीही चांगलीच. कारण पारंपरिक खाद्यपदार्थ बनवताना घरातील लहानांपासून मोठ्यापर्यंत सगळेच अगदी एकत्र येऊन प्रेमाने असा रुचकर फराळ बनवतात. परदेशी खाद्यपदार्थ कितीही खाल्ले तरी शेवटी दिवाळीच्या दिवशी फराळानेच खरं पोट भरतं. मी स्वतः परदेशी खाद्यपदार्थांपेक्षा पारंपारिक खाद्यपदार्थांनाच पसंती देईन. कारण प्रत्येक पदार्थाची स्वतःची अशी एक ओळख असते आणि ती कधीच बदलू नये. प्रत्येक खाद्यपदार्थाची आपापली अशी चव असते. ती मजा कायम तशीच टिकून राहावी, असं मला वाटतं.
शुभम कुळकर्णी, डहाणूकर कॉलेज

फराळाचा थाट राजेशाहीच!
पारंपरिक पदार्थांचा अगदी राजेशाही थाट असतो. खायला जितकं स्वादिष्ट तितकं आरोग्यासाठी उत्तम! भौगोलिक परिस्थिती, वातावरण, राहणीमान यांना साजेशी अशी आपली खाद्यसंस्कृती आहे. त्यामुळे दिवाळीत कडाक्याच्या थंडीत आपण गोड आणि तळलेले पदार्थ खातो. सगळीकडे समृद्धी असल्यामुळे दिवाळीच्या फराळाचा थाटच वेगळा असतो. सध्या जरी आपला तरुणवर्गाचा कल हा आधुनिक पदार्थांकडे आहे. पण दिवाळीसारख्या सणांमुळे त्यांना भारताच्या श्रीमंत खाद्यसंस्कृतीचं दर्शन घडतं. सध्या मॉडर्न खाद्यसंस्कृतीकडे वळलेल्या तरुणवर्गात त्याचे दुष्परिणाम दिसून येतात. वेगवान जीवनशैलीमुळे तरुणांमध्ये जंक फूड, फास्ट फूड खाण्याचं प्रमाण वाढलंय. या दिवाळीच्या निमित्ताने आपण आपल्या खाद्यसंस्कृतीकडे वळू, असं मला सर्वांना सांगणं आहे. मला विचाराल तर आपली खाद्यसंस्कृती मला अधिक भावते.
दिपिका कुडवे, पाटकर कॉलेज

प्राधान्य आपल्या खाद्यसंस्कृतीलाच!
दिवाळी आणि घरचा फराळ हे समीकरण कधीच वेगळं न होण्यासारखं आहे; मग त्यात चकली, लाडू असे अनेक पदार्थ डोळ्यांसमोर येतात. पण दिवाळी काही मर्यादित लोकांचा सण नाही. त्यामुळे बंगाली, गुजराती यांसारख्या प्रदेशांचे खाद्यपदार्थदेखील त्यात आलेच. मात्र खरी चव आणि मज्जा ही आपल्या पारंपरिक खाद्यपदार्थांमध्येच आहे. आपण देखील आपली मूळ खाद्यसंस्कृती सोडून पाश्चिमात्य खाद्यसंस्कृती स्वीकारत चाललो आहे हे कुठेतरी चुकीचं आहे, असं मला वाटतं. आपल्या पारंपरिक पदार्थांमध्ये इतकी विविधता कुठेही आढळणार नाही. पारंपारिक खाद्यसंस्कृतीला आलेला मॉडर्न टच वगैरे योग्य आहे. पण त्याचा अतिरेक होता कामा नये. माझं स्वतःचं प्राधान्यदेखील आपल्या पारंपरिक पदार्थांनाच असते. कारण आपल्या पदार्थांमधील चव इतर कोणत्याही पदार्थांना नाही.
अनिश एखंडे, सीएचएम कॉलेज

महत्त्व आणि गोडी काही औरच!
मला चांगलच आठवतंय की, दिवाळी जवळ आली की आईची चांगलीच तारांबळ उडते. दिवाळीसाठी सर्व प्रकारचे फराळ बनवण्यासाठी साहित्याची यादी तयार करण्यासाठी ती मला बसवायची. याचं खरं कारण मला नंतर कळलं. ते म्हणजे असं होतं की, जेव्हा आपण साहित्याची यादी बनवतो तेव्हाच कळतं नक्की कोणता पदार्थ बनवण्यासाठी काय-काय साहित्य लागणार आहे. परंतु आजकाल पारंपरिक पदार्थांची जागा आधुनिक खाद्यसंस्कृतीने घेतली आहे. याचं कारण म्हणजे नवीन पिढीला तर आपल्या पारंपरिक पदार्थांचे नावही माहिती नसतात. मित्रांनो, आपणच विचार केला पाहिजे. दिवाळीत तुम्ही आईला मदत करून आपला पारंपरिक सण पुढे नेणार की आधुनिक पदार्थांना महत्त्व देऊन पुढे जाणार.
रविंद्र तावरे, लोकमान्य टिळक अभियांत्रिकी कॉलेज


भारतीय पदार्थच सरस
पदार्थ महाराष्ट्रीय असो किंवा गुजराती, बंगाली वा परदेशी, प्रत्येक खाद्यसंस्कृतीमधे एक वेगळी चव चाखायला मिळते. त्यामुळेच लाडू-करंजीपासून ते जिलेबी-फाफडा, रसगुल्ला इ. सर्व पदार्थांवर ताव मारायला मला आवडतं. आजकाल बाजारात वडापाव, सामोसा यांच्यापेक्षाही फ्रँकी, बर्गर, पिझ्झा असे पाश्चात्य पदार्थ प्रचलित आहेत. त्यांची किमतही सामान्य माणसांच्या आवाक्यात आल्याने बहुतेक खवय्ये त्यांकडे आकर्षित होतात. परंतु अशा पदार्थांच्या अतिसेवनाने शारीरिक विकार जडतात, हेही ध्यानात ठेवायला हवं. पाश्चिमात्य खाद्यसंस्कृती स्वीकारणं हे चुकीचं नसलं तरी तिचा अतिरेक करणं किंवा स्वदेशी पदार्थांना डावलणं, हेही योग्य नव्हे. कारण पोषण व चवीच्या बाबतीत आजही आपले भारतीय पदार्थच सरस आहेत, असं मला वाटतं.
दिशा सावंत, पाटकर कॉलेज

आहारी जाणं योग्य नव्हे!
आपला देश हा विविध संस्कृतींनी नटलेला देश आहे. त्या संस्कृतींमुळे आपली जगभरात वेगळी ओळख निर्माण करून दिली आहे. सर्व संस्कृतींमध्ये आपली खाद्यसंस्कृती जगविख्यात आहे. दिवाळीच्या वेळेस केला जाणारा फराळ हा सर्वांचाच आवडीचा असतो. करंजी, लाडू याशिवाय सगळ्यांची दिवाळी ही अपूर्णच असते. पण सध्या हळूहळू यांची जागा पाश्चिमात्य पदार्थ घेत आहेत. वेगळ्या संस्कृतींचा स्वीकार करण्यात काही गैर नाही. पण त्याच्या आहारी जाणं योग्य नाही. परदेशी पदार्थांमुळे आपल्या आरोग्यावर परिणाम होतो, याकडे आपण दुर्लक्ष करून चालणार नाही. मला स्वतःला तरी आपले पारंपरिक पदार्थच आवडतात, कारण त्यांची चव ही काही निराळीच असते.
हेमा हिंगोराणी, सीएचएम कॉलेज

वेगळी चव चाखायची हौस
प्रत्येक भागाची वेगवेगळी संस्कृती असते व त्यानुसारच त्यांची खाद्यसंस्कृती असते. त्याचप्रमाणे मराठी संस्कृतीतदेखील अनेकविध प्रकारचे खाद्यपदार्थ आहे. पारंपरिक खाद्यपदार्थ आणि दिवाळी यांची तर जवळचा संबंध येतो. दिवाळी म्हटलं की, खाद्यपदार्थ आलेच. पूर्वी दिवाळीला घरातील स्त्रिया हौशीने पारंपरिक खाद्यपदार्थ बनवत असत. परंतु आता बाजारात उपलब्ध असलेले तयार दिवाळीचे पदार्थ विकत आणतात. मग त्यातल्या त्यातच एखाद-दोन आधुनिक प्रकारचे पदार्थ विकत आणले जातात. प्रौढांना जसे पारंपरिक पदार्थ आवडतात, तसंच तरुणांना आधुनिक पदार्थ ही आधिकाधिक भावतात. विविध प्रकारच्या नवनवीन चवी चाखायला तरुणांना नेहमीच आवडतं. परंतु ते सर्वच पदार्थ आरोग्यासाठी चांगलेच असतात असं नाही. याचाही विचार झाला पाहिजे.
करुणा आढांगळे, बिर्ला कॉलेज

आरोग्य आपल्याच हातात
सगळे पदार्थ दिवाळीच्या फराळाचेच प्रकार आहेत. सर्व पदार्थांचं वेगळं असं महत्त्व आहे. अशा परिस्थितीत कोणत्याही पदार्थावर टीका करणारे आपण कोण आहोत, असा प्रश्न निर्माण होतो. आपण असंही नाही म्हणू शकत की त्या परदेशी पदार्थांमुळे आपण आजारांना बळी पडतो. कारण शेवटी आपलं आरोग्य आपल्याच हातात असतं. त्यामुळे आपण खाद्यपदार्थांना संस्कृतीच्या दृष्टीने नव्हे तर आवडीच्या दृष्टीने बघितलं पाहिजे.
मयूर डिगे, ए. पी. शहा इन्स्टिट्यूट ऑफ टेक्नॉलॉजी

अन्न हे पूर्ण ब्रह्म!
दर कोसावर भाषा बदलते असं म्हणतात. महाराष्ट्रापुरतं बोलायचं झालं तर इथे फक्त भाषाच नाही तर खाण्यापिण्याच्या रितीभातीही बदलतात. महाराष्ट्राला जसा संपन्न ऐतिहासिक वारसा लाभला आहे, तसंच या राज्याला स्थिर, संपन्नता देणारे भौगोलिक स्थानही लाभले आहे. पाश्चिमात्य जगात काय खाल्ले जात आहे, हे पाहून आपण आपला पारंपरिक आहार विसरतोय. आपल्याकडे 'अन्न हे पूर्ण ब्रह्म!' असं म्हटलं जातं. त्यादृष्टीने आपल्याकडील पदार्थ योग्य आहेत. आता प्रत्येकाची जीवनशैली वेगळी असते. एखादी गोष्ट खाऊच नये किंवा अतिप्रमाणात खावी हे मात्र चुकीचं आहे.
प्रथमेश पाटील, संस्कारधाम कॉलेज

काळानुरुप बदल झालेत
बदलत्या काळाप्रमाणे माणसाची जीवनशैली ही बदलत चालली आहे. त्याचप्रमाणे माणसाची चवसुद्धा बदली आहे, असं दिसून येतं. अनेकदा परदेशी पदार्थ खाल्ल्यावर त्रास होतो. कारण सगळीकडे त्याच्या राहणीमानानुसार, परिस्थितीनुसार खाद्य पदार्थ बनवली जातात. असे पदार्थ सर्वांना पदार्थ पचवता येत नाही. कारण रोगप्रतिकार शक्ती सर्वांचीच सारखी नसते. माझ्या मते, भारतीय खाद्यपदार्थ आणि आपल्या खाण्याच्या पद्धती सर्वांत चांगली आणि वेगळी आहे. आपल्या खाद्य पदार्थांमध्ये वेगवेगळ्या विविधता आहेत. परदेशी खाद्यपदार्थ भारतात आल्यामुळे आपल्याला त्यांच्या पद्धती कळतात. पण यामुळे आपण आपली संस्कृती, आपल्या पद्धती विसरता कामा नये.
शिवानी कांबळी, विवेक कॉलेज

स्वत: बनवण्याची मज्जा
दिवाळी म्हणजे निरनिराळ्या चवींची उधळण. सध्याच्या धकाधकीच्या जीवनात स्वतःला फारसा वेळ देता येत नाही. त्यामुळे लोक तयार फराळ विकत घेण्याकडे आकर्षित होतात. त्यातलीच एक कृती म्हणजे खाद्यपदार्थ. आपले खाद्यपदार्थ विसरून लोक परदेशी खाद्यपदार्थकडे वळले आहेत, असं दिसून येतंय. परदेशी खाद्यसंस्कृती हीच आपल्या बिघडत्या आरोग्यचं मूळ कारण असतं. आपल्या खाद्यसंस्कृतीत जी चवीची उधळण आहे ती अजून कशात नाही. मुळात घरी हे सगळे पदार्थ हे स्वतःच्या हाताने बनवले जातात. यामध्ये यंत्राचा वापर कमी होतो. परदेशी खाद्यसंस्कृतीपासून दूर राहून आपण आपली खाद्यसंस्कृती जपायला हवी.
शर्वरी जाधव, विवेक कॉलेज

वाढत्या वजनाचा बहाणा
हल्ली सणांच्या दिवसामध्ये वजन वाढण्याचं कारण पुढे करून आपण चकली, अनारसे, पुरणपोळी, मोदक हे सर्व पदार्थ सोडून चॉकलेट्सची देवाणघेवाण करू लागलो. खरंतर आपल्या भारतीय फराळाने आपलं वजन वाढतच नाही तर चॉकलेटमधील शर्करेचा विपरीत परिणाम आपल्या शरीरावर होतो. परदेशात काय खाल्लं जातं, हे पाहून आपण आपला पारंपरिक आहार विसरत आहोत. खाद्यपदार्थच खरी संस्कृती आहे असं म्हंटलं जातं. विदेशी पदार्थ चवीला चांगले पण प्रकृतीसाठी तेवढेच वाईट असतात. आपले पारंपरिक खाद्य पदार्थ पौष्टिक आणि आपल्या शरीरासाठी तितकंच चांगला असतो.
दर्शना पवार, बिर्ला कॉलेज

योग्य खा, निरोगी रहा
सण आणि उत्सव हे भारतीय संस्कृतीची शान आहे. प्रत्येक सण आणि त्यादिवशी बनवण्याचे पदार्थ हे समीकरण वेगळंच असतं. सणासुदीला काहीतरी गोड पदार्थ करणं ही भारतीय सणाची खासियत आहे. त्याला हल्ली काही प्रमाणात आधुनिक खाद्यसंस्कृतीची जोड मिळाली आहे ती शारीरिक स्वास्था करता घातक आहे. पारंपरिक पदार्थामध्ये चवही चांगली असते आणि त्याचे शरीराला फायदे अनेक आहेत. तसंच पारंपरिक पदार्थ एकत्र जमून, मिळून तयार करण्याची मज्जा काही वेगळीच असते. प्रत्येक सणांमध्ये हे पदार्थ त्या-त्या प्रादेशिक हवामानावर अवलंबून असतात आणि हीच विशेषतः या पदार्थात दिसून येते. काही थोड्या प्रमाणात मॉडर्न टच दिला तर मूळ पदार्थही चव पण तशीच राहील. त्यामुळे योग्य खा आणि निरोगी रहा.
निखिल मालवणकर, डहाणूकर कॉलेज

बदलांचे परिणाम
आपल्याकडे सणानुसार खाद्यपदार्थांमध्ये विविधता असते. म्हणजेच सण असला की गोडधोड हवं, जेणेकरुन त्या सणाची शोभा वाढेल. ते पदार्थ मग आपल्या शेजाऱ्यापाजाऱ्यांकडे वाटले जातात आणि एकत्र येऊन सण जल्लोषात साजरा करतात. यामुळे खूप आनंदमय व खेळीमेळीचं वातावरण निर्माण होतं. परंतु सध्याच्या काळात लोकांना मिळणारा अपुरा वेळ आणि यामुळे लोकांमध्ये बदल घडून आलेला दिसतो. याचा खाद्यसंस्कृतीवरही परिणाम झाला आहे. परिणामी, स्वास्थ्य बिघडते. याकडे सर्वांनी लक्ष देणं गरजेचं आहे.
दुर्वांक तेली, एमडी कॉलेज

घरीच बनवा खाद्यपदार्थ
दिवाळीला चकली, करंजी, शंकरपाळ्या, अनारसे, लाडू, चिवडा हे खाद्यपदार्थ आम्ही घरीच बनवतो. मात्र काही लोक हे खाद्यपदार्थ स्वतः न बनवता बाहेरुन मागवतात. बाहेरुन आणलेले खाद्यपदार्थ हे आपल्या शरीरासाठी हानीकारक असू शकतात. कारण बाहेरच्या खाद्यपदार्थांत काय टाकलं जातं व ते कशाप्रकारे बनवले जातात हे आपल्याला माहीत नसते. पण काही लोकांना हे बाहेरचे पदार्थ आवडतात. ते घरात हे पदार्थ बनवण्यास कटांळा करतात आणि आजारपणला निमंत्रण देतात अशी परिस्थिती निर्माण झालीय. मला असं वाटतं की दिवाळीला आपण सर्वांनी आपले पारंपरिक खाद्यपदार्थ घरातच तयार केले पाहिजेत. आपली खाद्यसंस्कृती आपणच जपण्याचा प्रयत्न केला पाहिजे.
जयदास गायकर, रायते विभाग ज्युनिअर कॉलेज

परदेशी खाद्यपदार्थ नकोच
दिवाळीच्या सणाला नवनवीन वस्तूंबरोबरच नवनवीन खाद्यपदार्थांचाही वर्षाव आपल्या घरात होत असतो. एरव्ही आपली संस्कृती जपण्याचा पुरेपूर प्रयत्न आपण केला, तरी खाद्यपदार्थांच्या बाबतीत मात्र आपल्या आवडीनिवडी बदलल्या आहेत. वेगळ्या चवींचा आस्वाद घेण्यासाठी पाश्चिमात्य पदार्थांकडे आपण आकर्षिले जातोय. मात्र परदेशी खाद्यपदार्थ हे जरी रुचकर असले, तरी ते आपल्या प्रकृतीसाठी हानीकारक ठरू शकतात. आजकाल बरेचसे आजार उद्वभवण्याचं मूळ कारण हे परदेशी खाद्यपदार्थच आहेत. त्यामुळे आपली दिवाळी सुख आणि समृध्दीनं जाण्यासाठी मूळ खाद्यसंस्कृती जपण्याचा पुरेपूर प्रयत्न प्रत्येकानं करायलाच हवा. वर्षातून एकदा येणाऱ्या दिवाळीला लाडू, चकली, शंकरपाळे यांचा थाट काही औरच असतो. त्यामुळे आपल्या खाद्यसंस्कृतीचं महत्त्व टिकवून ठेवलं पाहिजे.
रोशन विशे, जीवनदीप कॉलेज

फास्ट फूडवर मारा काट
दिवाळी म्हणजे दीपोत्सव. दिवाळीला चकली, चिवडा, करंज्या असे अनेक पदार्थ बनवले जातात. खाद्यसंस्कृतीच्या संदर्भात बोलायचं झाल्यास भारतीय लोकांचं खानपान हेदेखील प्राचीन काळापासून वैशिष्ट्यपूर्ण राहिलं आहे. आजच्या काळात आपल्या सर्व खाद्यपदार्थांकडे तरुणाईचं दुर्लक्ष होताना दिसून येते. बाजारामध्ये मिळणाऱ्या पदार्थांमध्ये भेसळ होऊ शकते. अशा या भेसळयुक्त पदार्थांचा आपल्या जीवनावर परिणाम होत आहे. पूर्वीच्या काळी घरातल्या स्त्रियांची दिवाळी येण्याआधीपासून फराळाच्या तयारीची लगबग असायची. परंतु, आजच्या धावपळीच्या काळात वेळेअभावी तयार फराळ विकत घेणाऱ्यांची जास्त प्रमाणात गर्दी दिसते. फराळ व आपले सांस्कृतिक खाद्यपदार्थ यांचा अल्पसा विसर पडत चालला आहे. तरुणाईही आपल्या सणाला बाहेरील खाद्यपदार्थच जास्त खाऊ लागली आहे. त्यामुळे आपल्या पारंपरिक खाद्यपदार्थांपेक्षा फास्टफूडला पसंती मिळते. पण हे योग्य नसून, तरुणाईनं याचा विचार केला पाहिजे.
विजय ठोकळ, बिर्ला कॉलेज

जुनं तेच सोनं
आपली भारतीय संस्कृती सण-उत्सव व परंपरांचं जतन करणारी संस्कृती आहे. दिवाळी हा आपला महत्त्वपूर्ण आणि मंगलमय असा सण! या सणाला आपण परंपरेनुसार चकली, अनारसे, लाडू, चिवडा असे फराळाचे खमंग पदार्थ बनवतो. दिवाळीत हे पदार्थ खायची मजाच वेगळीच. परंतु, आधुनिकीकरणाच्या नावाखाली पिझ्झा, बर्गर अशा पाश्चिमात्य पदार्थांना स्वीकारत आपण 'आपल्या' पदार्थांना कुठेतरी विसरत चाललोय. प्रत्येक प्रदेशातली विशिष्ट जीवनशैली, हवामान यानुसार तिथला विशिष्ट आहार ठरत असतो. अर्थात, आपल्या संस्कृतीनं परंपरागत दिलेले अन्नपदार्थ पौष्टिक तसंच शरीरासाठी उपयुक्तही आहेत. परंतु मॉडर्न कल्चरच्या नावाखाली केवळ 'चवीचं खाण्या'च्या मोहापायी, पाश्चिमात्य पदार्थ खाऊन आपण आजारांना स्वतःच आमंत्रण देतोय हे लक्षात घेतलं पाहिजे. पाश्चिमात्य खाद्यपदार्थांमुळे तरुण पिढीला जडणारे आजार हे आपल्या देशासाठी एक प्रकारचं संकट आहे. आजच्या पिढीला नवनवीन बदल स्वीकारायची, अपडेट राहायची सवय आहे. 'बदल स्वीकारणं' हे चुकीचं नाही, परंतु आपली संस्कृती विसरुन पाश्चात्य आहाराच्या आहारी जाणं योग्य नाही. आपल्याच पदार्थांची पौष्टिकता जपत त्याला थोडासा मॉडर्न टच देऊन अजून काहीतरी नवीन पाककृती तयार करता आल्या, तर त्याचा आपल्यालाच फायदा होईल. आणि तरुणांकडून आपल्या भारतीय पदार्थांचं वर्णन 'टेस्ट भी और हेल्थ भी' असं व्हायला वेळ लागणार नाही. 'जुनं तेच सोनं' हे आपण लक्षात घेतलं पाहिजे.
सिद्धी पाटील, बी. एन. बांदोडकर कॉलेज

स्वीकारा, पण मर्यादेपर्यंतच
दिवाळी हा सण भारतीय खाद्यसंस्कृतीशी नाळ घट्ट जोडणारा, तसंच भारतीय खाद्यसंस्कृतीची शोभा वाढवणारा सण आहे असं म्हणता येईल. दिवाळीला घरोघरी वेगवेगळे खाद्यपदार्थ तयार करण्याची लगबग दिसून येते. परंतु सध्या आपल्याकडचे बरेचसे लोक मोठ्या प्रमाणावर परदेशी खाद्यसंस्कृती स्वीकारु लागले आहेत. विशेषत: तरुणांमध्ये ह्या परदेशी खाद्यपदार्थांना जास्त पसंती दिली जाते. परदेशी खाद्यसंस्कृती थोड्या प्रमाणात स्वीकारायला हरकत नाही. परंतु ती एका मर्यादेपर्यंतच. आपली पारंपारिक खाद्यसंस्कृती ही सणांशी संलग्न असणारी आहे. प्रत्येक पदार्थ हे त्या-त्या सणाला तयार केले जातात. ह्यामागे विशिष्ट कारणंही आहेत. दिवाळी हा सण हिवाळ्यामध्ये येणारा सण आहे. थंड वातावरणात आपल्या मानवी शरीराला ऊर्जा देणाऱ्या पदार्थांची आवश्यकता असते. अशामध्ये पारंपरिक पद्धतीने तयार होणारे पदार्थ हे या वातावरणाला साजेसे असेच तयार केले जातात. या‌विरुद्ध पाश्चिमात्य खाद्यसंस्कृतीमधले पदार्थ हे आपल्याकडील वातावरणाला साजेसे नसल्या कारणामुळे आरोग्यासंबंधी विविध प्रश्न उद्भवतात. त्यामुळे आपली पारंपरिक खाद्यसंस्कृती हीच खरी आरोग्यदायी संस्कृती आहे असं म्हणणं चुकीचं ठरणार नाही. पारंपरिक खाद्यसंस्कृतीला मॉडर्न टच असावा, परंतु तो त्या पदार्थाची पारंपरिक चव बिघडवेल असा नसावा. त्यातच आपल्या आरोग्याचं हित आहे हे लक्षात घ्यायला हवं.
ओमकार जाधव, भवन्स कॉलेज

आपल्या खाद्यसंस्कृतीचा अभिमान
आपल्या मनात आपल्या संस्कृतीबद्दल आदर असायला हवा. आपल्या सणांची रचना देखील आपल्या शारीरिक स्वास्थ्याचा विचार करुन केलेली दिसते. त्याचप्रमाणे या सणांमध्ये आपण जे पदार्थ खातो ते देखील त्या विशिष्ट ऋतुमानाला धरून आवश्यक आहेत. मला पाश्चिमात्य पदार्थ आवडतात. पण ते कधीतरी खाण्यासाठी चांगले वाटतात. जर आपली खाद्यसंस्कृती उत्कृष्ट असेल तर आपलं आरोग्य देखील चांगलं राहतं. आपण जसा आपल्या संस्कृतीचा अभिमान बाळगतो तसेच आपण इतर संस्कृतींचा आदर करायला हरकत नाही. पण त्यासाठी आपली संस्कृती विसरण्याचं काही कारण नाही.
अंकिता भोसले, भवन्स कॉलेज

थोडा मॉडर्न टच द्या
दिवाळी म्हणजे फराळ आणि मिठाई यांची मेजवानी. महाराष्ट्रात अनेक पारंपरिक खाद्यपदार्थ तयार केले जातात. या पदार्थांची चव दिवाळीच्या काळात जिभेवर रेंगाळत राहते. आपल्याकडचे पारंपरिक असे पदार्थ खाण्यातली मजाच काही और आहे. जर या पदार्थांना आजच्या काळानुसार थोडी वेगळी जोड दिली तर त्यात आणखी गंमत येऊ शकेल. असं झाल्यास पाश्चात्य संस्कृतीमधल्या खाद्यपदार्थांची ओढ कमी व्हायला वेळ लागणार नाही. कारण पारंपरिकतेचं पौष्टिक तत्त्व पाश्चात्यांच्या फास्ट फूडमध्ये नाही. पाश्चात्य खाद्यसंस्कृतीचं आक्रमण हे आपल्याकडच्या पारंपरिक खाद्यसंस्कृतीवरचं आक्रमण आहे. पण आपण पारंपरिकतेमध्ये काहीसे आधुनिकतेचे रंग भरले तर आपली खाद्यसंस्कृतीला चिंता करण्याचं काही कारण राहणार नाही. कारण जे आपलं आहे ते उत्तमच आहे.
प्रणित समजिस्कर, गव्हर्नमेंट पॉलिटेक्निक कॉलेज

रेल्वे-बसमधून प्रवास करताना होणारा किळसवाणा स्पर्श, ओशाळायला लावणाऱ्या नजरा, तर कधी भाऊ, काका, मामा यांच्याकडून होणारे अत्याचार हे सगळं अंगावर काटा आणणारं आहे. लैंगिक शोषण झालेले अनेक जण सध्या सोशल मीडियावर '#मीटू'च्या माध्यमातून व्यक्त होतायत. अत्यंत संवेदशनशील अशा या विषयावर मुंटानं ‘युवा कट्टा’च्या माध्यमातून तरुणाईलाही बोलतं केलं. मुळात, यावर गप्प बसून चालणार नाही, तर पुढे येऊन बिनधास्त आवाज उठवायला हवा, असं आग्रही मत त्यांनी मांडलं आहे…

यावेळच्या युवा कट्टात सहभागी झालेलं मुंबई विद्यापीठ आणि संलग्न कॉलेजेस
• सेंट झेविअर्स कॉलेज (फोर्ट)
•एच. आर. कॉलेज (चर्चगेट)
•विल्सन कॉलेज (गिरगाव)
•चेतना कॉलेज (वांद्रे)
•गर्व्हमेंट पॉलिटेक्निक कॉलेज (वांद्रे)
•साठ्ये कॉलेज (विलेपार्ले)
•डहाणूकर कॉलेज (विलेपार्ले)
•तोलानी कॉलेज (अंधेरी)
•भवन्स कॉलेज (अंधेरी)
•पाटकर कॉलेज (गोरेगाव)
•संस्कारधाम कॉलेज (गोरेगाव)
•विवेक कॉलेज (गोरेगाव)
•शैलेंद्र कॉलेज (दहिसर)
•एमडी कॉलेज (परळ)
•रुईया कॉलेज (माटुंगा)
•पोदार कॉलेज (माटुंगा)
•व्हीजेटीआय (माटुंगा)
•वेलिंगकर इन्स्टिट्यूट ऑफ मॅनेजमेंट (माटुंगा)
•वझे-केळकर कॉलेज (मुलुंड)
•मुलुंड कॉलेज ऑफ कॉमर्स (मुलुंड)
•विद्यालंकार कॉलेज ऑफ इंजिनीअरिंग (वडाळा)
•आचार्य मराठे कॉलेज (चेंबूर)
•झुनझुनवाला कॉलेज (घाटकोपर)
•एस. के. सोमैय्या कॉलेज (सायन)
•जोशी-बेडेकर कॉलेज (ठाणे)
•ज्ञानसाधना कॉलेज (ठाणे)
•बांदोडकर कॉलेज (ठाणे)
•पेंढारकर कॉलेज (डोंबिवली)
•बिर्ला कॉलेज (कल्याण)
•एम. के कॉलेज (कल्याण)
•सोनावणे कॉलेज (कल्याण)
•सीएचएम कॉलेज (उल्हासनगर)
•आर. के. टी. कॉलेज (उल्हासनगर)
•आदर्श कॉलेज ऑफ आर्टस् अँड कॉमर्स (बदलापूर)
•दत्ता मेघे कॉलेज ओफ इंजिनीअरिंग (ऐरोली)
•तेरणा अभियांत्रिकी कॉलेज (नेरूळ)
•जीवनदीप कॉलेज (गोवेली)
•पिल्लई कॉलेज (पनवेल)
•कोकण ज्ञानपीठ इंजिनीअरिंग कॉलेज (कर्जत)
•विद्यावर्धिनी कॉलेज ऑफ इंजिनीअरिंग (विरार)
•सेंट जॉन कॉलेज ऑफ इंजिनीअरिंग (वसई)

जे पेरतोय तेच उगवतंय
पुरुषांच्या खांद्याला खांदा लावून काम करणाऱ्या महिलांचं प्रमाण लक्षणीय असलं तरी बहुतांश महिला स्वत:ला सुरक्षित समजत नाहीत. महिलांच्या असुरक्षिततेचा विचार केला तर, महिलांनी स्वत:ला अजून किती काळ अबला म्हणवून घ्यायचं हे ठरवायला हवं. संरक्षणासाठी पुरुषांची मदत हवीच कशाला? मुलींना शाळेपासूनच कराटेसारखे स्वसंरक्षणाचे धडे बंधनकारक करायला काहीच हरकत नाही, असं मला वाटतं. जेव्हा एखादी गोष्ट ट्रेंडमध्ये असते फक्त तेव्हाच त्यावर भाष्य केले जातं, जे चूकीचं आहे. कित्येक वेळा पीडित महिलेलाच दोषी ठरवलं जातं. अशा बिघडत्या सामाजिक स्थितीत बलात्कारासारखे गुन्हे घडणं म्हणजे एकप्रकारे जे पेरतोय तेच उगवतंय, असं म्हणण्यासारखं आहे. त्याचबरोबर, समाजाची मानसिकता बदलणंही तितकंच गरजेचं आहे. हे विचार बदलण्यासाठी योग्य लैंगिक शिक्षणा देण्याची गरज आहे.
स्वप्नाली सावंत, सोनवणे कॉलेज

सहन करणारा जास्त दोषी
देशातील अनेक समस्यांमधील एक गंभीर समस्या म्हणजे लैंगिक शोषण हे होय. हे कुठेतरी थांबवायचं असेल तर आधी मानसिकता बदलणं गरजेचं आहे. आज आपण एकविसाव्या शतकात राहत असूनसुद्धा लैगिंक शोषण किंवा अन्य अत्याचाराला घाबरून आपण त्याच्या विरोधात आवाज उठवत नाही. जेवढा अत्याचार करणारा दोषी मानला जातो किंबहुना त्याच्याहून जास्त अत्याचार सहन करणारा जास्त दोषी असतो. लैगिंक शोषण किंवा अत्याचार झाल्यावर मुली समाजात वावरायला घाबरतात. ही आजच्या घडीची परिस्थिती आहे. समाजच माणसाचं प्रबोधन करत असतो. जसा आजूबाजूचा समाज असेल तशा लोकं गोष्टी आत्मसात करत असतात. नुसतं हॅशटॅग वापरून, व्यक्तहून समस्येवर तोडगा निघणार नाही. त्यामुळे आवाज उठवणं गरजेचं आहे.
सायली टकले, मुंबई विद्यापीठ

पुरुषांनी पाठीशी उभं रहावं
इंटरनेटच्या युगामध्ये सोशल मीडिया हे एक प्रभावी माध्यम असल्याचं अनेक प्रसंगावरून सिद्ध झालंय. सोशल मीडियावर सुरू असलेल्या #MeeToo या मोहिमेवर जगभरातील अनेकींनी आपली मतं व्यक्त केली. विशेष म्हणजे हा हॅशटॅग वापरून व्यक्त होणारे तीस टक्के पुरूष आहेत. मोठ्या प्रमाणावर पुरूषांनी स्त्रियांबाबतीतल्या आपल्या चुकीच्या वर्तनाची कबूलीही दिली आहे. मला वाटतं हे #Metoo मोहिमेचं मोठं यश आहे. भारतासारख्या विकसनशील देशात घरात, शाळेत, रस्त्यावर, मंदिरात, बाजारात, दवाखान्यात, कामाच्या ठिकाणी अगदी कुठेही मुलींना चित्रविचित्र प्रकारच्या लैंगिक छळांना सामोरं जावं लागतं. कितीही लैंगिक छळ प्रतिबंधात्मक कायदे केले तरी हे प्रकार कमी होण्याची अजिबातच चिन्हे दिसत नाहीत. पहिलं कारण जर काय असेल तर ते म्हणजे पीडितांचं गप्प बसणं. पुरूषांनीही आपल्या फसव्या मान-प्रतिष्ठेला बाजूला ठेवून अशा मुलींच्या पाठीशी भक्कमपणे उभं राहायला हवं, तरच #Metoo या जगव्यापी मोहिमेचा उद्देश पूर्ण होईल.
वंदेश हमरे, बिर्ला कॉलेज

एकत्र येऊन आवाज उठवूयात
पर स्त्री ही माता-भगिनी समान, तसंच पर पुरुष हा पित्या-बंधू समान ही भारताची संस्कृती आहे, असं बोलण्यापेक्षा ही भारताची संस्कृती होती असं बोलायला हरकत नाही. जोपर्यंत स्त्री शांत आहे तोपर्यंत ती संस्कारी आणि तिच्यावर होणाऱ्या अन्यायविरुद्ध तिने आवाज उठवला तर तिच्या चारित्र्यावर बोट ठेवणारे हजारों उभे राहतात. ते दुसरे कोणी नसून तिचेच भाऊ, बाप, नातेवाईक, समाज बांधव असतात. खरं तर अशावेळी सर्वांनी एकत्र येऊन अन्यायाविरुद्ध लढा देणं अपेक्षित आहे. कित्येक प्रसंग समाज काय बोलणार? या दडपणाखाली स्त्री तिच्यावर होणारा अन्याय सहन करत असते. लैंगिक शोषण होऊन मानसिक आणि शारीरिक तणावाला बळी पडून why me too असं बोलण्यापेक्षा स्वाभिमानाने yes me too बोलून अन्यायाविरुद्ध आवाज उठवणं हे केव्हाही फायद्याचेच ठरेल.
भावना भाटे, गर्व्हमेंट पॉलिटेक्निक कॉलेज

लज्जास्पद बाब
वाढत्या लैंगिक शोषणाला अनेक घटक कारणीभूत आहेत. अनेकदा आपण वावरणाऱ्या समाजात काही मुद्द्यांवरून बोलणं नेहमीच टाळलं जातं लैंगिक शोषण हे त्यापैकीच एक आहे. फक्त लोक काय म्हणतील? या एका प्रश्नामुळे अनेकदा अशी अनेक लैंगिक शोषणांची प्रकरणं कायद्याच्या कचाट्यात सापडतच नाहीत. यामुळे अशी कृत्य करणारे नराधम सुटतात. याच बरोबर काही पुरुषांची मानसिकता हे देखील एक महत्त्वाचं कारण आहे, असं मला वाटतं. ज्या देशात स्त्रीशक्तीची पुजा केली जाते त्या देशात जेव्हा स्त्रियांवरील लैंगिक शोषणही होतं, हे लज्जास्पद आहे. या वृत्तीचा नाश करण्यासाठी कायद्यात कडक शिक्षेची तरतूद करायला हवी व त्याची योग्य ती अमलबजावणी व्हायला हवी. तसंच प्रत्येक स्त्रीला स्वसंरक्षणाचे धडे द्यायला हवेत. याचबरोबर कुठल्याही प्रकारचे लैंगिक शोषण सहन न करता त्याविरोधात आवाज उठवणं व त्वरित त्या व्यक्तीची तक्रार करणं अशा उपायांचा वापर केला तरच आपण लैंगिक शोषणासारख्या गैरप्रकाराला आळा घालू शकतो, हे नक्की.
शुमम फाटक, विवेक कॉलेज

दिवसागणिक प्रमाण वाढतंय!
भारतातच नव्हे तर जगभरात लैंगिक शोषणाला लोक बळी पडतायत. यावर जागतिक पातळीवर तोडगा काढणं गरजेचं आहे. लैंगिक शोषणात स्त्रियाच नव्हे तर पुरुषदेखील काही वेळेस बळी पडतात. सोशल मीडियाच्या माध्यमातून सामाजिक प्रसारमाध्यमातून यासारख्या गंभीर विषयांवर लोकं उघडपणे बोलतायत. आज अनेक शाळा, महाविद्यलये आणि इतर शैक्षणिक आणि इतर संस्था देखील यावर काम करतायत. मात्र त्यांचे परिणाम कुठेही दिसून येत नाहीत. उलट अशा गैरप्रकारांचं प्रमाण वाढतंय. पण अशा घटनांवर आजकाल सिनेमे, नाटकं, एकांकिका, पथनाट्ये सादर होतायत. पण समाज यातून चांगल्या गोष्टी आत्मसात करतोय का? नुसते चित्रपट, नाटकं किंवा लघुपट काढून बदल होत नाहीय. लोकांची मानसिकता सुधारायला हवी.
ज्ञानेश्वर गोरे, पाटकर कॉलेज

'लोक काय म्हणतील'ची चिंता
हॉलिवूडमधून सुरु झालेला 'मी टू' हा हॅशटॅग खूप मोठ्या प्रमाणात ट्रेंड झाला आणि जगातील लैंगिक शोषणा विषयीचे भयाण वास्तव समोर आले. सर्वात मोठी गोष्ट म्हणजे लोकही या संवेदनशील विषयावर अगदी उघडपणे व्यक्त होतायत. आपल्याकडे देखील या विषयाचं गांभीर्य लोकांपर्यंत पोहचावं यासाठी अनेक सिनेमे येऊन गेले. पण तरी आपल्याकडील परिस्थितीमध्ये फारसा बदल झालेला दिसत नाही. मुलींच्या बाबतीत हे प्रकार वारंवार घडताना दिसतायत. आजही आपल्याकडे मुली बाहेर पडण्याआधी चार वेळेस विचार करतात. आपल्याकडच्या स्थितीत फारसा बदल झालेला नाही आणि याचं मुख्य कारण म्हणजे धास्तावलेला समाज होय. लोक काय म्हणतील? याच्या विचार न करता त्या गोष्टीं विरोधात आवाज उठवायला हवा आणि सरकारनेसुद्धा हे रोखण्यासाठी कठोर कायद्यांची अंमलबजावणी करायला हवी, असं मला वाटतं.
हेमा हिंगोराणी, सीएचएम कॉलेज

पीडितांना दोष का?
सध्या जगभरात सोशल मीडियावरून 'मीटू’ हा ट्रेंड वापरून अनेक जण लैंगिक शोषणासारख्या गंभीर समस्येवर व्यक्त होत आहेत. सामान्य माणसापासून ते सेलेब्रिटींपर्यंत सर्वजण आपले अनुभव सांगत आहेत. जगभरातील घटनांचा विचार करता भारतातही ही परिस्थिती आहेच. महिलाच नव्हे, तर लहान बालकं, तरुण-तरुणीसुद्धा लैंगिक शोषणाला बळी पडत आहेत. या गुन्ह्यांना वय, लिंग यांची मर्यादा राहिलेली नाही. घरातून बाहेर पाऊल टाकल्यानंतर घरी परतेपर्यंत रस्त्यावर, बस, रेल्वे, कामाच्या ठिकाणी आपल्यासोबत काय होईल हे सांगता येत नाही. छेडछाड, विनयभंग यांसारखे प्रकार तर सर्रास होत असतात. अशा प्रकरणात आरोपीऐवजी पीडितांना दोष देऊन त्यांचं जगणं मुश्कील जातं. अब्रू जाईल या भीतीपोटी तक्रार करू दिली जात नाही. पण हे चुकीचं आहे. नवीन पिढीला नैतिकतेबाबतचं शिक्षण दिलं गेलं तर कदाचित असे प्रकार कमी होतील. लहानपणापासून घरी तसंच शाळेतही हे संस्कार देणं गरजेचं आहे. तसंच सर्वांना स्वसंरक्षणाचे धडेही दिले गेले पाहिजेत. पीडितांना मानसिक पाठबळ देऊन आरोपींना आणखी कठोर शासन व्हायला हवे.
दिशा सावंत, पाटकर कॉलेज

मानसिकता बदला
आज आपण एकविसाव्या शतकात वावरतोय. स्त्रिया पुरुषांच्या खांद्याला खांदा लावून पुढे चालल्या आहेत. तरी स्त्रियांवर होणारे अत्याचार, लहान मुलींचं लैंगिक शोषण आणि असं बरंच काही आपल्या कानांवर येत असतं. अशा अत्याचारांवर गप्प न राहता त्याविरोधात आपण आवाज उठवला पाहिजे. सगळ्यात आधी लोकांची मानसिकता बदलली पाहिजे व याची सुरुवात प्रत्येकानं स्वतःपासून करायला पाहिजे. ह्या गोष्टीवर मोकळेपणानं चर्चा केली पाहिजे, याबाबत जागरूकता पसरवली पाहिजे. ‌स्त्रियांना यासाठी असलेल्या कायद्यांची माहिती सांगणं गरजेचं आहे. अशी कुठलीही गोष्ट स्वतःच्या बाबतीत होत असेल तर याची माहिती घरी सांगून पोलिसांकडे तक्रार करायला हवी. कारण घाबरुन राहिल्यानं समस्या अजून वाढत जातात. याबाबत कायदे कडक करून अशा विकृत लोकांना त्याचा धाक वाटला पाहिजे.
शिवानी कांबळी, विवेक कॉलेज

चर्चेचा विषय नाही
आजच्या काळात सोशल मीडिया हा शाप आहे की वरदान हेच कळेनासं झालं आहे. कोणत्याही विषयावर इथे चर्चा सुरू होते. लैंगिक संबंध हा खरं तर जाहीर चर्चेचा विषय नाही. त्यातून लैंगिक शोषण हा तर नाहीच नाही. मोठ्या प्रमाणात वाढत चालेल्या या लैंगिक शोषणाच्या समस्येवर काय उपाय काढता येईल यावर फक्त अर्थशून्य चर्चा होतात. त्यातून निष्पन्न काहीच होत नाही. सरकार याबाबतीत लोकांचं संरक्षण करण्यासाठी कमी पडत आहे. मला वाटतं आता सरकारकडून वगैरे काहीही अपेक्षा न करता प्रत्येकानं त्याच्या पातळीवर हा लढा लढायला हवा. लढणाऱ्या स्त्रीच्या मदतीसाठी सगळ्यांनी हात पुढे केला पाहिजे. गुन्हेगारांसाठी कठोरातली कठोर शिक्षा मात्र व्हायलाच हवी.
स्नेहल जाधव, साकेत कॉलेज

कडक कायदे करा
अलीकडेच माझ्यासमोर घडलेली गोष्ट. रस्त्यावरून जात असताना दुचारी चालवणारी दोन मुलं शिट्या वाजवत, रस्त्यावर चालणाऱ्या मुलींची छेड काढत चालले होती. त्यातल्या एक तर एका मुलीला चक्क स्पर्श करून गेला. पण तरीही त्या मुलीनं त्याकडे दुर्लक्ष केलं आणि ती पुढे चालू लागली.‌ तिच्या गप्प राहण्यामागे काय कारण असावं? आपल्या देशात जर बलात्कारासारख्या मोठ्या गुन्ह्याला वेळेत कठोर शिक्षा मिळत नसेल तर या ‘किरकोळ’ गुन्ह्याची पोलिसात तक्रार करून काय उपयोग, असं तिला वाटलं असावं. कारण पोलिसांनी चिरीमिरी घेऊन त्याला सोडून दिलं असतं असं तिला वाटलं असावं. शिवरायांच्या काळात अशा नराधमांना कठोर शिक्षा होत होती. पण आता मात्र शिक्षा व्हायलाच वेळ लागतो. त्यामुळे शिक्षा देणं ज्यांच्या हातात आहे, शिक्षेत बदल करून ती कठोर करणं ज्यांच्या हातात आहे त्यांनी तरी हे लक्षात घ्यायला हवं. असे गुन्हे थांबवायचे असतील तर गुन्हेगाराला कठोर शिक्षा या मुद्द्याकडे दुर्लक्ष करून चालणार नाही.
नेहा कदम, फादर अॅग्नेल कॉलेज

‌स्त्रियांचा आदर करा
अनेक स्त्रियांच्या आयुष्यात हिंसा, शोषण असे अनुभव त्यांना येत असतात. या सगळ्यातून वाचत, वाचवत पुढे जायचं असेल तर प्रत्येक तरुणीने, स्त्रीने खंबीर व्हायला हवं. वेळप्रसंगी पोलिसांची मदत घेत तिनं स्वतःभोवती सुरक्षेचं चक्र तयार करायला हवं. एखाद्या व्यक्तीच्या विकृतीची कल्पना चटकन येत नाही. संधी मिळेल तेव्हा त्यांच्यातला राक्षस जागा होतो. मुंबईतल्या गेल्या काही महिन्यांतल्या घटना पाहिल्या तर त्याची प्रचीती येते. स्त्रियांनी आपल्या वागण्यातून, कृतीनं गुन्हेगारांना कसलीही संधी देऊ नये. पण सगळ्याच खबरदाऱ्या या स्त्रियांनीच घ्याव्यात का? पोलीस प्रशासन सुरक्षा यंत्रणेची काहीच कर्तव्यं नाहीत का? तर होय, नक्कीच आहेत. स्त्रियांना निर्भयपणे वावरता यावं, सुरक्षित वातावरण मिळावं यासाठी पोलिसांनीही पुरेशी खबरदारी घ्यायला पाहिजे. दिल्लीमध्ये एका टॅक्सीचालकाने महिलेवर बलात्कार केल्याच्या घटनेनंतर मुंबईतल्या टॅक्सीचालकांची झाडाझडती सुरू झाली आहे. त्यात अनेक टॅक्सी, रिक्षा अनधिकृत आढळल्या. अशी कडक पावलं वारंवार उचलली जायला हवीत. आजच्या जागतिकीकरणाच्या काळात प्रत्येक स्त्रीला निर्भयपणे वावरता आलं पाहिजे. ‌स्त्रियांना सन्मान दिला गेला पाहिजे, त्यांच्या स्वातंत्र्याचा आदर केला पाहिजे अशी समाजाची मानसिकता तयार व्हायला हवी. पण वास्तव फार वेगळं आहे, अनेकदा भीषण आहे. ही भीषणता लक्षात घेऊन आता स्त्रियांनीच त्याविरोधात पावलं उचलायला हवी आहेत. त्यासाठी पोलीस, कायदा यांची मदत घ्यावी.
प्रथमेश पाटील, जे.एम. पटेल कॉलेज ऑफ कॉमर्स

अन्यायाविरोधात उठवा आवाज
लैंगिक शोषण करणे ही एक मानसिक विकृती आहे. लहान मुला-मुलींपासून ते मोठ्यांपर्यंत कुणाचंही लैंगिक शोषण आपल्याकडे होत असतं. अनेकदा लैंगिक शोषण करणारी मंडळी ही घरातला एखादा नातेवाईक किंवा जवळची व्यक्तीच असतो. पण दुर्दैव हे की "लोक काय म्हणतील?" ह्या भीतीपोटी कुणी याविरोधात बोलतच नाही. आवाज उठवणं तर लांबची गोष्ट. लैंगिक शोषणाविरोधात आपल्या देशात अनेक कायदे आहेत, पण त्याचा नीट वापर होत नाही. त्यामुळे आरोपी निर्ढावतात. बऱ्याचदा आरोपी अल्पवयीन आहे अशा अनेक पळवाटा आरोपी वापरतात आणि सुटतात. अशा कायद्यांमध्ये काळानुरूप बदल केला गेला पाहिजे. लैंगिक शोषणाविरुद्ध आवाज न उठवण्याची अनेक कारणं आहेत. बऱ्याचदा राजकीय किंवा इतर दबावामुळे अशा प्रकरणांची नोंदच होत नाही. झालीच तर आरोपींवर लावलेली कलमं कुचकामी ठरून आरोपीला जामीन मिळतो. लैंगिक शोषणाचे प्रकार थांबवायचे असतील तर समाजातल्या लोकांनी जागरूक राहून त्याविरुद्ध वेळीच आवाज उठवला पाहिजे. अशा आरोपींना कडक शासन कसं होईल याकडे प्रशासनानं लक्ष दिलं पाहिजे.
प्रथमेश तेंडुलकर, एफआरसीआरसीइ कॉलेज ऑफ इंजिनीअरिंग

गुन्हेगारांना द्या कठोर शासन
लैंगिक शोषण ही किती गंभीर समस्या आहे हे पुन्हा एकदा जगासमोर आलं आहे. निमित्त आहे ते 'मीटू' या हॅशटॅगचं. भारतातलं चित्रही काही वेगळं नाही. केवळ सर्वसामान्यांना​च नव्हे तर थेट सेलिब्रिटींपर्यंत अनेकांना याचे अनुभव आले आहेत. एकीकडे आपण विकासाच्या वाटेवर आहोत. आणि दुसरीकडे हे असे प्रकार होताना दिसताहेत. मुलींप्रमाणेच मुलंही लैंगिक शोषणाच्या प्रकरणांची बळी ठरतात. हे शोषण केवळ अनोळखी व्यक्तींकडूनच होतं असं नाही. तर ओळखीच्या व्यक्तीकडूनही ते होत असतं. आता तर या प्रकरणांमध्ये दिवसेंदिवस वाढ होत आहे. आपल्याकडे जोपर्यंत एखादी दुर्घटना होत​ नाही तोवर त्याकडे कोणी लक्ष देत नाही. पण अशा घटना घडूच नयेत यासाठी प्रशासनानं खबरदारी घेतली पाहिजे, असं मला वाटतं. काही जण मुकाट्यानं हे अत्याचार सहन करतात. पण पीडितांनी याबाबत आवाज उठवायला हवा. 'मी टु' ह्या हॅशटॅगप्रमाणे या समस्या मांडण्यासाठी एक व्यासपीठ असायला हवं. मुळात लैंगिक शोषणाची ही विकृती बळावण्यामागचं कारण म्हणजे त्या व्यक्तीची मान‌सिकता. जोवर ही मानसिकता बदलत नाही तोवर बदल होणार नाहीत. असे गुन्हे करणाऱ्यांना कठोर शासन झालं पाहिजे.
प्रविण सूर्यवंशी, गुरू नानक कॉलेज

प्रश्न विचारु द्या!
दहा पैकी नऊ मुली घरातच लैंगिकतेच्या शिकार असतात. मला खटकतात ते समाजाचे अलिखित नियम! लहान असतानाच हक्कांची आणि अधिकारांची जाणीव करून द्यायला हवी. तसंच शरीराची ओळख करून द्यायला हवी. त्यांच्या मताचा आदर करा, हे शिकवायला हवं. मला वाटतं पालकांनी आपल्या मुलांशी माणसांबद्दल बोलायला हवं. पालकांनो, तुम्हाला न पटणाऱ्या माणसांबद्दलचे नकारात्मक गुण त्यांच्याशी शेअर करा. तुमच्या अडचणींबद्दल त्यांच्याशी मोकळेपणाने बोला. तुम्ही तुम्हाला सतावणाऱ्या अडचणींचा आदर केला तर कदाचित तो छोटा जीव त्याला पडणाऱ्या प्रश्नांना न्याय देऊ शकेल. काही गोष्टीत त्याला तुमची गरज असते. पाळणाघरात अनोळखी मावशांच्या ताब्यात त्याला देण्यापेक्षा त्याच्या आजी-आजोबांना घरी घेऊन या. त्याला न आवडणाऱ्या गोष्टींचा आणि त्यांच्याबद्दलच्या त्याच्या मतांचा आदर करा म्हणजे अगदी ताटातल्या भाजीपासून ते शाळेतल्या न आवडणाऱ्या शिक्षिकेपर्यंत सगळ्याची माहिती तुम्हाला असू द्या. त्याचं ऐकून घ्यायला कुणी हवं ना! आजचं तुमचं बाळ एकुलतं एक आहे. त्याचे मित्र-मैत्रीणी काही त्याच्या सगळ्याच नातेवाइकांना ओळखत नसतात. मग कोणाशी बोलणार ते? त्याला प्रश्न विचारायची सवय होऊ दे.
मृगा वर्तक, मुंबई विद्यापीठ

पालकांशी हवा मोकळा संवाद
लैंगिक शोषण किती 'कॉमन' झालंय हे या 'मी टू'च्या निमित्ताने दिसून आलं. फक्त मुलीच नाही तर मुलांसोबतही या घटना घडून आलेल्या समोर आल्या. याबाबतीत भारतात तरी खूप वाईट स्थिती आहे. शाळा, कॉलेज ते ऑफिसेस सगळीकडेच हे बिनदिक्कतपणे चालू आहे. विनयभंग किंवा लैंगिक शोषणाबद्दल बाळगली जाणारी शांतता, लाज आणि आरोपींविरुद्ध दिरंगाईने होणारी मामुली शिक्षा यामुळेच आपण हे प्रकार रोखण्यात अपयशी ठरत आहोत, असं मला वाटतं. पालक आणि मुलांमध्ये असणाऱ्या 'कम्युनिकेशन गॅप' मुळे यातले बरेच प्रकार घडून येतात. कारण बऱ्याचदा वयाने लहान असलेल्या मुलांना आपल्यासोबत काय घडतंय किंवा चुकीच घडतंय हेच उमगत नाही. त्यामुळे त्यांनादेखील आता पालकांशी याबाबत कसं बोलायचं हा प्रश्न पडतो. जर मुलांशी वेळेतच मोकळेपणाने याविषयी संवाद साधला आणि त्यांना या गोंष्टींबद्दल जाणीव करून दिली तर लैंगिक शोषणाबद्दल जागरूकता वाढून असले प्रकार कमी होऊ शकतात.
विनया दासगावकर, निर्मला निकेतन कॉलेज ऑफ होम सायन्स

मोकळेपणाने व्यक्त होण्याची गरज
एका बाजूला आजच्या स्त्रिया अनेक क्षेत्रात प्रगती करत आहेत तर दुसरीकडे त्याच समाजात विविध ठिकाणी लैंगिक शोषणाला बळी पडतायत. ज्या वयात भातुकलीच्या खेळापलीकडे त्यांना काही माहीत नसतं तेव्हा काही नराधम त्यांचा गैरफायदा घेतात आणि त्यांचे ते निरागस बालपण हरवून जातं. अजूनही या विषयावर मोकळेपणाने सर्व बोलत नाहीत. त्यामुळे असं कृत्य करणाऱ्यांना फारशी भीती नसते. घरात तणावाचं वातावरण नसून खुल्या विचारांचं असेल तर घरातील स्त्रियांना, मुलींना किंवा मुलांनाही अशा घटनांबद्दल व्यक्त होता येईल. तसंच आपण सर्वांनी समाजात अशी घटना होताना पाहिलं तर आपल्या माणसांचा विचार मनात आणून तरी योग्य ते पाऊल उचललं पाहिजे. लहानपणापासूनच जर या विषयाचं गांभीर्य समजवलं तर या घटनांचं प्रमाण कमी होण्यास फार मदत होईल. आपल्या शालेय अभ्यासक्रमात या विषयावर योग्य ते शिक्षण द्यायला हवं. #metoo या कल्पनेमुळे अनेकांना सोशल मीडियाद्वारे कित्येक पीडितांबद्दल कळलं आणि आपल्या आजूबाजूचे अनेक जण या शोषणाला बळी पडले आहेत, हे समजलं.
प्रणाली पाटील, पिल्लई एचओसी कॉलेज ऑफ आर्किटेक्चर

पुरुषी मानसिकता जबाबदार
मुंबईसारख्या गर्दीच्या ठिकाणी लोकलमधून प्रवास करताना गर्दीमुळे होणारी धक्काबुक्की आणि त्यातून तो किळसवाणा स्पर्श याचा सामना अनेक स्त्रियांना दररोज करावा लागतो. यासाठी स्त्रियांचा पोषाख, वाढती आधुनिकता हे कारणीभूत आहे, असं काहीजण बोलतात. पण या सगळ्यासाठी कारणीभूत आहे ती म्हणजे पुरुषी मानसिकता! हे प्रकार दिवसेंदिवस वाढतायत. याला रोखण्यास अजूनही आपण कमी पडत आहोत. स्त्रियांसाठी दिलेले हेल्पलाईन नंबर, सोशल अॅप इत्यादी सुविधा स्त्रियांच्या सुरक्षितेसाठी तत्परतेने काम करताना दिसत नाही. अलीकडेच मुंबईतील कुर्ला परिसरात एका मुलाने मुलीची छेड काढली व तिने त्यास नकार दिल्यामुळे तिला बेदम मारहाण करण्यात आली. हा सर्व प्रकार जिथं घडला तेथील लोकांनी बघ्याची भूमिका पार पाडली. समाजाने व सरकारने आता तरी या समस्येकडे गांभीर्याने पाहिलं पाहिजे, असं माझं मत आहे. ठोस कायद्याबरोबरच समाजानेही स्त्रियांबद्दलची मानसिकता बदलायला हवी. घडत असलेल्या प्रकार बघत न बसता त्याला विरोध करून घडत असलेल्या गुन्ह्याला थांबवलं पाहिजे.
आम्रपाली कांबळे, मुंबई विद्यापीठ

भीती कशाला?
हॉलिवूडमधून सुरु झालेला 'मी टू' या ट्रेंडवरद्वारे लोक मोठ्या प्रमाणात लैंगित शोषणाबद्दल व्यक्त होताहेत. आपल्या खासगी आयुष्यातील गोष्टी यामार्फत सांगत आहे. भारतातच नव्हे तर संपूर्ण जगात लैंगिक शोषणाचे अनेक जण बळी पडले आहेत आणि त्यांनी व्यक्त होण्यासाठी 'मी टू' चा उपयोग केला आहे. यात मला काही गैर वाटत नाही. लोकांनी आपल्यावर झालेल्या अत्याचाराविरुद्ध आवाज उठवायला हवा. आपल्याकडेसुद्धा लैंगिक शोषणाचे अनेक पीडित आहेत. पण लोकांच्या आणि समाजच्या भीतीने ते तक्रार करताना दिसत नाही. त्यामुळे ते कृत्य करणाऱ्यांना अजून वाव मिळतो. सिनेमांच्या माध्यमातून आपल्याकडे जनजागृती करण्यात आली. पण त्याने समाजमानसात फारसा बदल झालेला दिसत नाही. माझ्या मते तरी हे प्रकार रोखण्यात आपण अपयशी ठरलो आहोत. या विषयी आपल्याकडे कठोर कायदे अंमलात आणायला हवे. कारण गुन्हेगाराला कठोर शिक्षा मिळाल्यावर त्याला त्याच्या कृत्याची जाणीव होते, त्याच बरोबर लोकांनी आपली मानसिकता बदलून हे कृत्य करण्याऱ्यांविरुद्ध पुढाकार घ्यायला हवा.
ओमकार आर्डे, सीएचएम कॉलेज

दबावाला बळी पडू नये
'मी टू' या हॅशटॅगचा वापर करून अनेक जण आपल्यावर झालेल्या लैंगिक शोषणाच्या विरुद्ध व्यक्त होतायत. लैंगिक शोषण हा खूप गंभीर विषय आहे. जगभरात अनेकजण याला बळी पडतात. शोषणाचे प्रकार आपल्याकडे मुलीच्या बाबतीत मोठ्या प्रमाणात घडून येतात. लैंगिक शोषण हा खूप संवेदनशील विषय असल्यामुळे त्यावर व्यक्त होण्याआधी दहा वेळा विचार करतात. त्यामुळे असं कृत्य करणाऱ्यांना कसलीही भीती राहत नाही. या गोष्टीचं वास्तव रूप दाखवण्यासाठी आपल्याकडे अनेक सिनेमेदेखील येऊन गेले. पण त्याचा फारसा परिणाम झालेला दिसत नाही. या विषयायाकडे बघण्याची लोकांची मानसिकता इतकी चांगली नाही. हे प्रकार रोखण्यासाठी सर्वांनी स्वतःहून पुढाकार घ्यायला हवा. कोणाच्याही दबावाला बळी न पडता व लोकांची पर्वा न करता हे प्रकार करणाऱ्यांविरुद्ध पुढे यायला हवं, जेणेकरून अशा कृत्यांना मोठ्या प्रमाणात आळा बसेल. सर्वांनी पुढाकार घेऊन या गोष्टीं विरुद्ध आवाज उठवला तर नक्कीच बदल होईल.
वैष्णवी आंबवणे, सीएचएम कॉलेज

कधी थांबणार हे सगळं?
सोशल मीडियावरील 'मी टू' च्या माध्यमातून ज्या घटना आपल्यासमोर आल्या आहेत त्या अंगावर काटा आणतात. आपण स्वतःला मॉडर्न म्हणवतो पण तरीसुद्धा मुलीच काय तर मुलंसुद्धा लैंगिक शोषणासारख्या प्रकरांना बळी पडताना दिसतात. कधी थांबणार हे सगळं? मुलींवर अत्याचार झाला की मुलींच्या कपड्यांना दोषी ठरवलं जातं आणि मुलांची रॅगिंग झाली की मुलांना कमजोर ठरवलं जातं. परंतु जे आरोपी आहेत त्यांना कोणी काही बोलतच नाही. काही मुलींना तर घरातील व्यक्तींकडूनसुद्धा धोका असतो. यावर उपाय म्हणजे प्रत्येकाला लहानपणापासूनच स्वसंरक्षणाचे धडे द्यायला हवेत. तसंच ऑफिस, शाळा किंवा इतर कुठेही कोणी लैंगिक शोषणाला बळी पडत असेल तर त्यांनी त्याविरोधात आवाज उठवायलाच हवा. जे लोक 'मी टू'च्या माध्यमातून व्यक्त होतायत, त्यांची दखल घेऊन ज्या व्यक्तींने अत्याचार केला आहे त्याविरोधात कारवाई केलीच पाहिजे. तरच या 'मी टू' हॅशटॅगचा काहीतरी उपयोग होईल. कारण नुसतं बोलूनही काही उपयोग नसतो. हे सगळं थांबवायचं असेल तर योग्य ती पावलं उचलायला हवीत.
ज्येष्ठा भगत, पिल्लई कॉलेज

सेंट झेविअर्स कॉलेज (फोर्ट)
एच. आर. कॉलेज (चर्चगेट)
निर्मला निकेतन कॉलेज ऑफ सोशल वर्क (चर्चगेट)
विल्सन कॉलेज (गिरगाव)
चेतना कॉलेज (वांद्रे)
गर्व्हमेंट पॉलिटेक्निक कॉलेज (वांद्रे)
साठ्ये कॉलेज (विलेपार्ले)
डहाणूकर कॉलेज (विलेपार्ले)
नर्सी मोंजी कॉलेज (विलेपार्ले)
तोलानी कॉलेज (अंधेरी)
भवन्स कॉलेज (अंधेरी)
पाटकर कॉलेज (गोरेगाव)
संस्कारधाम कॉलेज (गोरेगाव)
विवेक कॉलेज (गोरेगाव)
शैलेंद्र कॉलेज (दहिसर)
एमडी कॉलेज (परळ)
रुपारेल कॉलेज (माहीम)
रुईया कॉलेज (माटुंगा)
पोदार कॉलेज (माटुंगा)
व्हीजेटीआय (माटुंगा)
वेलिंगकर इन्स्टिट्यूट ऑफ मॅनेजमेंट (माटुंगा)
वझे-केळकर कॉलेज (मुलुंड)
मुलुंड कॉलेज ऑफ कॉमर्स (मुलुंड)
विद्यालंकार कॉलेज ऑफ इंजिनीअरिंग (वडाळा)
आचार्य मराठे कॉलेज (चेंबूर)
एस. के. सोमैय्या कॉलेज (सायन)
झुनझुनवाला कॉलेज (घाटकोपर)
विकास रात्र कॉलेज (विक्रोळी)
जोशी-बेडेकर कॉलेज (ठाणे)
ज्ञानसाधना कॉलेज (ठाणे)
बांदोडकर कॉलेज (ठाणे)
पेंढारकर कॉलेज (डोंबिवली)
बिर्ला कॉलेज (कल्याण)
एम. के कॉलेज (कल्याण)
सोनवणे कॉलेज (कल्याण)
सीएचएम कॉलेज (उल्हासनगर)
आर. के. टी. कॉलेज (उल्हासनगर)
आदर्श कॉलेज ऑफ आर्टस् अँड कॉमर्स (बदलापूर)
दत्ता मेघे कॉलेज ओफ इंजिनीअरिंग (ऐरोली)
तेरणा अभियांत्रिकी कॉलेज (नेरूळ)
जीवनदीप कॉलेज (गोवेली)
पिल्लई कॉलेज (पनवेल)
कोकण ज्ञानपीठ इंजिनीअरिंग कॉलेज (कर्जत)
विद्यावर्धिनी कॉलेज ऑफ इंजिनीअरिंग (विरार)
सेंट जॉन कॉलेज ऑफ इंजिनीअरिंग (वसई)
जे.एम.पटेल कॉलेज ऑफ कॉमर्स (गोरेगाव)

आजच्या गाण्यांमधून सूर आणि शब्द हरवले असल्याची टिका प्रसिद्ध गीतकार जावेद अख्तर यांनी केली होती. युवाकट्टावरही हा विषय चांगलाच रंगला. जुन्या गाण्यांची जादू कायम टिकून राहील यावर कोणाचंही दुमत नाही. पण आजचे गायक आणि संगीतकार चुकताहेत असंही तरुणाईला वाटत नाही. काळानुरुप ऐकणाऱ्यांची टेस्टही बदललीय. नवं तंत्रज्ञान, वाढलेली स्पर्धा, पाश्चिमात्य संगीताचा प्रभाव आजच्या गाण्यांवर दिसतोय, हे खरं आहे. त्यातही जे चांगलं आहे तेच स्वीकारलं जात आहे. त्यामुळेच हनी सिंगच्या गाण्यांवर थिरकणारी तरुणाई 'कट्यार'च्या गाण्यांनाही तितकीच दाद देताना दिसतेय, अशी भूमिका
युवा कट्टावर व्यक्त झाली.


बोध हवा
पूर्वीची गीते बोधात्मक होती. त्यातून काही ना काही संदेश देण्याचा अट्टाहास असायचा आणि तो संदेश मनात बिंबवण्यासाठी मार्मिक व योग्य त्या शब्दांची त्याला साथ असायची. चालीमुळे ते ऐकायला रसभरीत वाटायचं. पूर्वी गीतांमध्ये दिल्या जाणाऱ्या उपमा, वापरले जाणारे अलंकार, निसर्गवर्णन, प्रवासवर्णन, काल्पनिक व वास्तविक गोष्टींसोबत सोबत केलेली तुलना या सर्वांचा वापर करून गीतांमध्ये प्राण टाकायचा प्रयत्न पूर्वीच्या संगीतकार, गीतकार यांनी केला. आताच्या गीतांमध्ये जरी वेगळेपणा असला तरी जुन्या गाण्यांची जागा ते घेऊच शकत नाही. याचं कारण असं की, सध्याच्या गाण्यात फक्त आणि फक्त तरुण मंडळी कशी थिरकतील हे पाहिलं जातं. आधी चाल मग त्यानंतर शब्दरचना या परिस्थितीमुळे सध्याची गाणी जरी तरुणांना आवडत असली तरी ती तात्पुरत्या स्वरूपाची असतात. आजच्या पिढीने जर पूर्वीच्या शास्त्रीय संगीतासारखं तत्कालीन सामाजिक स्थिती मांडणारी गीते ऐकली तर त्याचा परिणाम हा देशाच्या भवितव्यावर नक्कीच होईल, असं मला वाटतं.
स्वप्निल शिरसाठ, निर्मला निकेतन कॉलेज ऑफ सोशल वर्क

ते माधुर्य नाहीच!
संगीत आणि माणसाचं एक वेगळं नातं आहे. संगीताशिवाय माणूस अपूर्ण आहे. पण खरंच आजचं संगीत, त्यातील शब्द, गाण्याची चाल याचं स्वरूपच बदललं आहे. जुन्या गाण्यांची काय चाल होती, शब्द काय असत, त्या गाण्यात काय अर्थ दडलेला असायचा. मी असं नाही म्हणणार की, आजच्या गाण्यात सूर-ताल यांची कमी आहे. पण शब्दांपेक्षा त्यात संगीत जास्त असतं. संगीत मैफल असो नाही तर एखादा रिअॅलिटी शो जुनी गाणी ओठांवर आधी येतात. खरं तर हे संगीतकारांचं अपयश नाही म्हणता येणार. कारण जो तो प्रत्येकाच्या आवडीनुसार गाणी ऐकत असतो. गाण्यांच्या बाबतीत 'जुनं ते सोनं' या म्हणीसारखी स्थिती झाली आहे. गाणं ऐकताना नवीन पिढीची ऐकतात आणि म्हणायची वेळ आली की, नव्वदच्या दशकातील गाणी ओठांवर येतात. पण एवढं मात्र नक्की की जुन्या गाण्यांमध्ये जी माधुर्य असायचं त्याचं प्रमाण हल्लीच्या संगीतात दिसणं दुर्मिळ झालंय.
सिद्धार्थ टकले, सीएचएम कॉलेज

ठेक्याच्या तालावर...
आजकाल जमाना ठेक्याचा आहे. त्यामुळे गीतरचना, त्यामध्ये असलेली शब्दावली ऐकलीच जात नाही. मला बऱ्याचदा याची खंत वाटते. त्याचप्रमाणे संगीतातल्या सुरांची उणीव आपणाला आजच्या काळात कमी-अधिक प्रमाणात आढळून येते. जुन्या गाण्यातील शब्द, सूर, ताल, लय हे लक्ष वेधून घेणारे आणि भावना प्रदान करणारे आहेत. आजच्या चित्रपट आणि वेगवेगळ्या अल्बममध्ये जुन्या गाण्याचे शब्द किंवा संगीत जुळवून गाणी तयार केली जातात. जुन्या काळातील सूर हे पार हरवून गेले आहेत. कारण आज अर्थपूर्ण गाणी राहिली नाहीत. सूर इतके तीव्र झालेत की त्यातून शब्द आणि आवाज शोधून काढावा लागतो. आजच्या काळात जुन्या गाण्यांना एक नवीन टच दिला आहे. म्हणून रिअॅलिटी शो, पिकनिक व संगीत मैफलीच्या ठिकाणी अजूनही जुन्याच गाण्यांचे बोल गाताना आढळतात.
स्वप्नाली सावंत, सोनवणे कॉलेज

मानसिकतेवर अवलंबून
ज्येष्ठ लेखक व गीतकार जावेद अख्तर यांना आजच्या काळातील सूर आणि शब्द हरवले आहेत, ही वाटणारी खंत अतिशय योग्य आहे. जुन्या गाण्यांचे रिमेक आजकालचे गायक करताहेत. काळानुरुप संगीतात बदल होत गेले, त्यामुळे जुन्या पिढीला जुन्या गाण्यांची आणि नव्या पिढीला नव्या गाण्यांची ओढ आहे. संगीत प्रत्येकाच्या मानसिकतेवर अवलंबून असतं, असं माझं मत आहे. कारण जसा ज्याचा मूड तशी गाणी ऐकली जातात. त्या वेळेस प्रगत साधनं नसताना या गाण्यांवर घेतलेली मेहनत, त्यातील सुरांची जादू आणि गायकांची मधुर वाणी या साऱ्यांनी ती गाणी इतकी लाजबाब केली की अजूनही ती गाणी प्रत्येकाच्या हृदयात आहेत. जुन्या गाण्यांचं अधिराज्य एवढं आहे की प्रथम ती गाणी अनेक मैफलीत ओठांवर येतात नंतर नवी गाणी येतात. पण हे नव्या दमाचे संगीतकार व गीतकार यांचं अपयश नव्हे. कारण आजच्या पिढीला जुन्या गाण्यांना दिलेला संगीताचा नवा टच आवडतो.
प्रणित समजिस्कर, गर्व्हमेंट पॉलिटेक्निक कॉलेज

अकारण प्रसिद्धीसाठी
संगीत आणि आपलं मन यांचं नातंच काहीसं वेगळं असतं. जीवनातले कठीण किंवा दुःखदायक प्रसंग असो किंवा आनंदाचे क्षण असो, संगीताची साथ नेहमीच आपल्यासोबत असते. माझ्या मते, सध्याचं चित्र जरा निराश करणारं आहे. जुन्या संगीत दुनियेतली जादू कुठेतरी हरवल्यासारखी वाटते. संगीतातलं नावीन्य, त्या जुन्या मधुर चाली तसंच गाण्यामधले भाव यांची जागा सध्याच्या ठेकेबाज गाण्यांनी घेतली आहे. परंतु ही गाणी एखाद्या विशिष्ट मर्यादेपर्यंत चांगली वाटतात. नंतर मात्र जुन्या काळातल्या मंत्रमुग्ध करणाऱ्या स्वरांकडेच मन वळतं. त्यात काही महाभाग अकारण प्रसिद्धीसाठी गाण्यांची वाट लावायला नेहमीच तयार असतात. एकूणच संगीतकलेची उडवली जाणारी खिल्ली पाहून अनेक ज्येष्ठ संगीतकारांना काळजी वाटणं साहजिकच आहे. या कारणास्तव सध्याची तरुण पिढी दिवसेंदिवस नव्या गाण्यांकडून जुन्या संगीताकडे वळायला लागलीय, हे नक्की!
शुभम फाटक, विवेक कॉलेज

भावना उमजायला हव्या
आजच्या पिढीच्या तोंडावर असलेलं, रुळलेलं संगीत खूप वेगळं आहे. म्हणजे असं नाही की, आम्हा नव्या पिढीला जुनी गाणी आवडत नाहीत. आम्हा तरुण मुलांच्या ओठीसुद्धा जुनी गाणी असतात. आजची गाणी फक्त प्रेमावरच आधारीत असतात. पण जुन्या काळातील गाणी उत्तम आहेत. त्यात भावना होत्या. त्या गाण्यांना सूर-ताल होते. पण आताच्या गाण्याचा आणि सूर-तालचा काहीही संबंध नसतो, असं माझं प्रामाणिक मत आहे. हे आजच्या संगीतकारांचं अपयश आहे, असं म्हणता येणार नाही. ते खूप एकांगी विचार करणं ठरेल. पण त्यांच्या गाण्यामध्ये रुख-रुख दिसते. सूर-ताल, भावना, गाण्याचे संस्कार हे दिसायला हवं. जे संगीत शिकतात त्यांच्या ओठीसुद्धा जुनी गाणीच असतात. जशी पिढी पुढे जाते तसे त्यांचे शब्द, संस्कार बदलत जातात. आताच्या संगीतकारांनी बदल घडवून आणला पाहिजे. आताच्या गाण्यातील भावना उमजवायला हव्यात.
नेहा गुजर, विवेक कॉलेज

संगीत एक विरंगुळा
आजच्या संगीतामध्ये किंवा गाण्यांमध्ये मोठ्या प्रमाणात आधुनिकता पाहायला मिळते. संगीत हे प्रत्येकाच्या हृदया जवळ असणारी गोष्ट आहे; जर संगीतामध्ये छान अशी शब्दरचना असेल आणि जर लयबद्ध असेल तर आपण आपोआप त्याकडे आकर्षित होतो. पण हल्लीच्या गाण्यांची परिस्थिती पाहता, असं होताना दिसत नाही. सध्याच्या काळात काही संगीतकार याला अपवाद आहेत, हेही तितकंच खरं! जावेद अख्तर यांनी सध्याच्या गाण्यांविषयी मांडलेल्या मताशी मी सहमत आहे. कारण आताच्या गाण्यांमध्ये जबरदस्तीने केलेली शब्दरचना आणि त्याला न जुळणारा सूर याचं एकत्रीकरण असतं, असं मला वाटतं. मित्रांबरोबर सहलीला जाणं असो वा गप्पांच्या मैफली असो सर्वांच्या ओठांवर हमखास जुनी गाणीच असतात. कारण जुन्या गाण्यांची बात काही औरच आहे. सध्याच्या पिढीसाठी संगीत म्हणजे फक्त एक विरंगुळा आहे. मग ते सुरबद्ध नसेल तरी आपण ते स्वीकारतो.
वैष्णवी अडपवार, सीएचएम कॉलेज

शास्रशुद्ध अभ्यास गरजेचा
मी पखवाज हे वाद्य वाजवतो. माझ्या घरी प्रत्येकाला शास्त्रीय संगीताची आवड असल्याकारणाने मलादेखील त्याची ओढ लागली. शिकत असल्यामुळे मला बऱ्यापैकी शास्त्रीय संगीताची जाण आहे; पण आताच्या पिढीमध्ये जास्ती कोणाला त्याची आवड नाही. त्यांना आधुनिक, अर्थहीन आणि डीजे प्रकारातील गाणी आवडतात. दिग्गज कलाकारांची गाणी ऐकताना जी शांतता मनाला लाभते आणि त्याचा काही वेगळाच आनंद अनुभवायला मिळतो, तोच आज कालच्या यो यो हनी सिंगच्या गाण्यात अजिबात दिसत नाही. जुन्या गाण्यातील शब्दांमधील गोडवा, भावना, लय, सूर, स्वर, ताल हे कोणीही हिरावून घेऊ शकत नाही. मला वाटतं की आजच्या तरुण पिढीला हे सात सूर आपल्या जीवनात काय बदल घडून आणतात? हे जाणून घ्यायचं असेल तर त्याचा अभ्यास केला पाहिजे. यामुळे अनेक नवीन कलाकारही मिळतील.
मयूर चव्हाण, पाटकर कॉलेज

बोटांवर मोजण्या इतकीच श्रवणीय
बदलत्या युगानुसार इतर गोष्टीमध्ये बदल होणं साहजिक आहे. संगीत ही एक ललित कला आहे, ज्यात सूर, ताल आणि लयाचं मिश्रण करून आपल्या मनाचे भाव गाण्याचा माध्यमातून प्रकट करत असतो. पूर्वी लोक आंतरिक सुख मिळवण्यासाठी संगीत ऐकणं पसंत करायचे. सांगायचं तात्पर्य हेच की, संगीत ही एक कला आहे. एखादी कला अवगत करण्याचे काही नियम असतात. प्रत्येकाला ती कला अवगत करता येते, असं नाही. आज जो-तो गाणी बनवतो. पण त्यातली किती श्रवणीय असतात, हे सांगणं खरंच कठीण आहे. ही परिस्थिती दिवसागणिक अधिक गंभीर होतेय. याची सुप्रसिद्ध संगीत कलाकारांना खंत वाटणं साहजिक आहे. आजच्या संगीतात अनेकदा गाणी जुनी पण सूर आणि ताल नवीन अशी स्थिती पाहायला मिळते. या प्रकारातून नवीन कलाकारांचे शब्द, सूर आणि ताल हरवलेत असं बोलणं योग्यच ठरेल.
-भावना भाटे, गर्व्हमेंट पोलिटेक्निक कॉलेज

नव्याला जुन्याची सर नाही
चित्रपट नवीन... ते बनवण्यासाठी लागणारं तंत्रज्ञानही नवीन, पण जुन्या गाण्यांचे रिमेक...का बरं असं? असा विचार अनेकदा मनात डोकावतो. किशोरदांना जाऊन तीस वर्षं झाली, पण आजही त्यांचा आवाज आमच्यात आहे अन् तो कायम राहणार. अगदी कितीही नवीन गाणी आली तरी त्यांची गाणी अजरामर राहणार, यात काही शंका कोणालाच नाही. अलीकडे प्रदर्शित झालेल्या चित्रपटात जुन्या गाण्यांना नवा साज चढवून सादर केली जातात. मात्र जुन्या गाण्यांच्या तुलनेत ती किती परिणामकारक ठरतात हा प्रश्नच आहे! डीजेप्रिय व्यक्ती वगळता ही गाणी सर्वसामान्य प्रेक्षकांच्या मनात रुंजी घालू शकत नाही आणि चित्रपटाच्या प्रसिद्धीच्या दृष्टीनेही हा प्रयोग अयशस्वी ठरतो.
प्रथमेश पाटील, जे.एम.पटेल कॉलेज ऑफ कॉमर्स

अर्थ राहतो बाजूला

सूर तेच छेडीता,
गीत उमटले नवे
आज लाभले सखी,
सौख्य जे मला हवे...
वरील गाण्याच्या ओळी सध्याच्या घडीसाठी अगदी योग्य आहेत. नवीन संगीतांमध्ये शब्दांची उगाच उधळण होताना आपल्याला दिसते. काही प्रमाणात पाश्चत्य संगीताचं अनुकरण होतंय, असं म्हणणं वावगं ठरणार नाही. लोकगीत, कोळीगीत तसंच नाट्यसंगीत अशा विविध संगीताचा वारसा महाराष्ट्राला लाभलाय. जुन्या संगीतातील भाव, शब्दरचना, गायकी आणि संगीत वादनाचा मिलाफ आपणास सहजतेने भावतो. नवीन गाण्यांनी मनं तर जिंकलीच पण त्या संगीतातले भाव दिसून येत नाही. त्याचप्रमाणे त्या-त्या गाण्यांना न्याय मिळतो. सध्याच्या संगीताने त्या-त्या गाण्याचा नेमका अर्थ व भाव सहजपणे समजत नाही.
मयुरेश केळुसकर, विकास रात्र कॉलेज

कृत्रिम साज
सध्याच्या चित्रपटातील गाणी तर विचारूच नका! गाण्याला पाश्चात्य संगीताचा तडका दिला की गाणं उत्तम बनतं हे आजकालच्या संगीत दिग्दर्शकांचा समज आहे. खरं तर काही बदलांसाठी हा तडका थोडासा पुरे आहे. पण जर का तो अतिप्रमाणात झाला तर मूळ गाण्याला चवच उरत नाही. आजकालच्या गाण्यांना अर्थ कमी व अधिक संगीत असतं. याउलट जुनी गाणी अर्थपूर्ण आणि ऐकायला चांगली वाटतात. आजकाल विविध सॉफ्टवेअरच्या मदतीने गाणी बनवली जातात. त्यामुळे गाण्यातली मूळ अर्थ न उरता संपूर्ण कृत्रिमपणा येतो. सध्याच्या गीतकार मनाला वाटेल ते गीत लिहून फक्त यमक जुळवून गाणी तयार करतात.
श्रध्दा गोंजारे, डहाणूकर कॉलेज

बदलाला अपवाद नाहीच
परिवर्तन हा जगाचा नियम आहे. काळानुरुप कोणत्याही गोष्टीत बदल हा होतोच आणि तो आवश्यकच आहे. त्याला संगीत कसं बरं अपवाद ठरेल. आजच्या काळातील संगीतातले सूर तीव्र झालेत व त्यातून आवाज शोधून काढणं कठीण जरी झालं असलं तरी हेच संगीत आजच्या तरुण पिढीला अधिक भावतंय. ही वस्तुस्थिती आहे. हे नाकारता येणार नाही. 'जुनं ते सोनं' असलं तरी नवं ते हवंच. तरुण पिढी जुन्या गाण्यांना नवीन थाटात सजवून गातात व एकताना सर्रास दिसतात. म्हणूनच नव्या दमाचे संगीतकार नवनवीन प्रयोग करून संगीतामध्ये आवश्यक ते बदल करतना दिसतायत. हा ज्याचा-त्याचा विषय आहे की त्याला कोणत्या प्रकारचं संगीत भावतं. पण खरं पाहिल्यास जे अंतर्मनाला स्पर्श करतं, शब्दांत मंत्रमुग्ध करण्यास भाग पाडतं तेच खरं संगीत होय.
नयन बटावळे, डहाणूकर कॉलेज

माध्यमांची कमतरता
जुन्या गाण्यांची आवड जशी प्रौढांना आहे, तशी ती मला व माझ्यासारख्या अनेक तरुण मुलांना आहे. किशोर कुमार, लता मंगेशकर अशा संगीतकार व गायकांची गाणी ऐकल्यावर अनेकांना असं वाटलं की आजच्या काळातली गाणी निश्चितच शब्द-सुरात मागे पडलेली आहेत. पण जुनी गाणी ऐकायचं एकमेव माध्यम म्हणजे रेडीओ. त्यातही आपल्याला हवी ती गाणी ऐकायची सोय नसते. आपल्या मोबाइलमध्ये सुलभ व सोप्या पद्धतीने ती डाउनलोड करायची मुभा नाही. या मुळेच काही चांगली गाणी आपल्या ऐकिवात नसतात. अशा काही कारणांमुळे तरुण पिढीला अन्य पर्याय नसल्याने उथळ गाण्यांची आवड वाढलेली आहे.
रक्षंदा आंबरे, दत्ता मेघे कॉलेज ऑफ इंजिनीअरिंग

जादू हरवतीय
आजच्या काळातील संगीत आणि आधीच्या काळातील संगीत यात खूप मोठा फरक आहे. माझ्या मते तरी संगीत म्हणजे अशी गोष्ट जी तुम्हाला तुमच्या सर्व गोष्टी विसरायला लावून आपलंसं करून घेते आणि आपण ते ऐकताना अगदी हरवून जातो. पण हल्लीच्या संगीताच्या किंवा गाण्यांच्या बाबतीत असं होताना दिसत नाही. सध्याच्या गाण्यांमधून आपल्याला फक्त तात्पुरता आनंद तर मिळतो. पण गाणं ऐकल्याचं समाधान मात्र मिळत नाही. कारण माझ्या मते तरी सध्याच्या गाण्यांमध्ये सूर आणि लय कमी आणि शब्दरचनाच जास्त असते. माझ्या मते तरी आताच्या पिढीचं संगीत कमी अन् धागडधिंगाच जास्त असतो. आधीच्या संगीतासारखी जादू आणि साधे सरळपणा आताच्या संगीतामध्ये नाही, असं मला वाटतं.
हेमा हिंगोराणी, सीएचएम कॉलेज

शिक्षणातून संस्कार घडणं अपेक्षित असतं. याच संस्कारांतून पुढे सुजाण समाज घडत असतो. पण गुणवंत समाज घडवण्याऐवजी आजची शिक्षणपद्धती केवळ ‘गुण’वंत विद्यार्थी घडवत आहे. त्यामुळे शिक्षण म्हणजे एक उद्देश गाठण्यासाठीची स्पर्धा इतकंच त्याचं महत्त्व उरलं आहे. शिक्षणातली गुणवत्ता सातत्याने ढासळते आहे. उत्तम शिक्षकांची भासणारी उणीव हे या ढासळत्या गुणवत्तेमागचं प्रमुख कारण. त्यामुळे ‘क्वालिटी एज्युकेशन’ हे केवळ बोलण्याऐवजी ते प्रत्यक्षात आणण्याची गरज असल्याची प्रतिक्रिया आजच्या ‘राष्ट्रीय शिक्षण दिनी’ युवा कट्टावर विद्यार्थ्यांमधून व्यक्त झाली.

यावेळच्या युवा कट्टात सहभागी झालेलं मुंबई विद्यापीठ आणि संलग्न कॉलेजेस
• सेंट झेविअर्स कॉलेज (फोर्ट)
•एच. आर. कॉलेज (चर्चगेट)
•निर्मला निकेतन कॉलेज ऑफ सोशल वर्क (चर्चगेट)
•नवनीत कॉलेज (मुंबई सेंट्रल)
•विल्सन कॉलेज (गिरगाव)
•चेतना कॉलेज (वांद्रे)
•गर्व्हमेंट पॉलिटेक्निक कॉलेज (वांद्रे)
•साठ्ये कॉलेज (विलेपार्ले)
•डहाणूकर कॉलेज (विलेपार्ले)
•नर्सी मोंजी कॉलेज (विलेपार्ले)
•तोलानी कॉलेज (अंधेरी)
•भवन्स कॉलेज (अंधेरी)
•राजीव गांधी ऑफ इंजिनीअरिंग (अंधेरी)
•पाटकर कॉलेज (गोरेगाव)
•संस्कारधाम कॉलेज (गोरेगाव)
•विवेक कॉलेज (गोरेगाव)
•शैलेंद्र कॉलेज (दहिसर)
•एमडी कॉलेज (परळ)
•रुपारेल कॉलेज (माहीम)
•रुईया कॉलेज (माटुंगा)
•पोदार कॉलेज (माटुंगा)
•व्हीजेटीआय (माटुंगा)
•वेलिंगकर इन्स्टिट्यूट ऑफ मॅनेजमेंट (माटुंगा)
•वझे-केळकर कॉलेज (मुलुंड)
•मुलुंड कॉलेज ऑफ कॉमर्स (मुलुंड)
•विद्यालंकार कॉलेज ऑफ इंजिनीअरिंग (वडाळा)
•आचार्य मराठे कॉलेज (चेंबूर)
•एस. के. सोमैय्या कॉलेज (सायन)
•झुनझुनवाला कॉलेज (घाटकोपर)
•विकास रात्र कॉलेज (विक्रोळी)
•जोशी-बेडेकर कॉलेज (ठाणे)
•ज्ञानसाधना कॉलेज (ठाणे)
•बांदोडकर कॉलेज (ठाणे)
•पेंढारकर कॉलेज (डोंबिवली)
•बिर्ला कॉलेज (कल्याण)
•एम. के कॉलेज (कल्याण)
•सोनवणे कॉलेज (कल्याण)
•सीएचएम कॉलेज (उल्हासनगर)
•आर. के. टी. कॉलेज (उल्हासनगर)
•आदर्श कॉलेज ऑफ आर्टस् अँड कॉमर्स (बदलापूर)
•दत्ता मेघे कॉलेज ओफ इंजिनीअरिंग (ऐरोली)
•तेरणा अभियांत्रिकी कॉलेज (नेरूळ)
•जीवनदीप कॉलेज (गोवेली)
•पिल्लई कॉलेज (पनवेल)
•कोकण ज्ञानपीठ इंजिनीअरिंग कॉलेज (कर्जत)
•विवा कॉलेज (विरार)
•विद्यावर्धिनी कॉलेज ऑफ इंजिनीअरिंग (विरार)
•सेंट जॉन कॉलेज ऑफ इंजिनीअरिंग (वसई)
•जे.एम.पटेल कॉलेज ऑफ कॉमर्स (गोरेगाव)

खरी गुणवत्ता कळावी
मानवाचा सर्वांगीण विकास हा शिक्षणावर अवलंबून असतो. त्याचप्रमाणे उत्तम शिक्षण घेऊनच मानव स्वतःची एक ओळख बनवू शकतो व स्वतःला सिद्ध करू शकतो. वास्तविक शिक्षण हा संस्कार आहे. तरुणाईचं भविष्य घडवण्याची क्षमता शिक्षकांकडे आहे. त्यामुळे शिक्षकांनी विद्यार्थ्यांना घडवण्यासाठी शैक्षणिक गुणवत्ता टिकवणं हे आद्य कर्तव्य समजावं. खरं तर शिक्षण म्हणजे माणसाचं जीवन परिपूर्ण करणारं असलं पाहिजे. अलीकडे मात्र गुणांची स्पर्धा सुरू झाली. ही मानसिकता बदलण्याची गरज आहे. विद्यार्थ्यांना खऱ्या अर्थाने घडवणारं शिक्षण देण्याची आवश्यता आहे. त्यासाठी पारंपरिक शिक्षणासोबत विविध उपक्रमांची आवश्यकता आहे. आजचं शिक्षण हे पूर्ण पुस्तकी स्वरूपाचं आहे. स्वत:च्या बुद्धीचा वापर करण्याची संधी न मिळाल्याने विद्यार्थ्याची खरी गुणवत्ता कळू शकत नाही.
स्वप्नाली सावंत, सोनवणे कॉलेज

त्रुटींचा आढावा घ्यावा
नॅकच्या गुणवत्तेचा विचार प्रत्येक कॉलेजने स्वअध्ययनासाठी करावाच. पण विद्यार्थ्यांना आपल्या कॉलेजबद्दल काय वाटतं, कोणत्या त्रुटी जाणवतात हे जास्त महत्त्वाचं आहे. गुणवत्ता जरी चांगली असली तरी प्रत्यक्षात अशा काही कमतरता असू शकतात ज्या फक्त विद्यार्थ्यांना माहीत आहेत. त्याचा आढावा कॉलेजने घेऊन त्या निवारण्याचा प्रयत्न करावा. मुंबई विद्यापीठाची दुर्दशा तर सर्वांनाच ठाऊक आहे. आपण भारतातही रँकिंगमध्ये चांगलं स्थान नाही मिळवू शकलो. यामध्ये शिक्षकांपेक्षा अधिकारी मंडळी जास्त जबाबदार आहेत, असं मला वाटतं. पण त्यामुळे शिक्षण व्यवस्थेला दोष देत बसण्यात अर्थ नाही. अभ्यासक्रमाच्या बाहेर जाऊन उत्स्फूर्तपणे गोष्टी शिकायला हव्यात.
सुश्रुत माने, रुईया कॉलेज

स्पर्धेला अनुषंगिक अभ्यासक्रम
नुकतंच नॅकने माझ्या कॉलेजला 'ए प्लस'चा दर्जा दिलाय. खरंतर भोंगळ कारभार असलेल्या मुंबई विद्यापीठाकडून मिळणाऱ्या पदवीबद्दल काही काळातच शंका निर्माण होईल की काय अशी भीती वाटू लागली होती. पण 'ए प्लस' बरोबरच यावर्षी कॉलेजला स्वायत्त घोषित केलं. त्यामुळे निदान रुईयाचा शैक्षणिक दर्जा वाढणार, असं सकारात्मक चित्र निर्माण झालंय. मुंबई विद्यापीठाबद्दल म्हणायचं झालं तर एक विद्यार्थिनी म्हणून मला असा वाटतं की, विद्यापीठाला सर्व अभ्यासक्रम आजच्या स्पर्धेला अनुषंगून आहे की नाही याचा पुनर्विचार करायला हवा. त्याशिवाय हल्ली बेस्ट ऑफ ५च्या कृपेने कोणालाही पडणाऱ्या ९० टक्के गुणांचं काहीच कौतुक वाटेनासं झालंय. तब्बल २५ अतिरिक्तक गुण देण्याने इतर काही साध्य झालं नसलं तरी शिक्षणाचा ऱ्हास होताना दिसतोय, एवढ मात्र नक्की!
अदिती पाटील, रुईया कॉलेज

शिक्षण पद्धत अपडेट करावी
काही कॉलेजेस सोडली तर गुणवत्तेचा अभाव हा दिसून येतो. माझ्या मते, शिक्षक हे गुणवत्ता टिकवण्यासाठी कमी पडत आहेत. कॉलेजांमधील वातावरण हे समाधानकारक म्हणायचं की नाही हा प्रश्नच आहे. आपण आपल्या अभ्यासक्रमात बदल म्हणजेच अपडेट करुन नवीन शिक्षण पद्धती आणण्याची गरज आहे, असं मला वाटतं. त्यातूनच विद्यार्थ्यांना योग्य दिशा मिळेल. जागतिक स्तराववर जर पुढे यायचं असेल तर आपण आपल्या शिक्षण पद्धतीमध्ये बदल करण्याची गरज आहे. आपल्याला काय आवश्यक आहे, काय बदल करणं आवश्यक आहे याचा गांभीर्याने विचार व्हावा, असं मला वाटतं. तरच खऱ्या अर्थाने शिक्षण दिन साजरा करण्याचा हेतू साध्य होईल, असं मला वाटतं.
प्रकाश कल्हाटकर, जे. एम. पटेल कॉलेज

बाजारीकरण झालंय
मुंबईत अशीदेखील कॉलेजेस आहेत ज्यांना नॅककडून 'ए' दर्जा मिळाला नसूनही त्यांचा दर्जा खूप चांगला आहे. पण नॅकच्या वेळी कॉलेजमध्ये खूप बदल केले जातात. जर नॅक येण्या आधी अशा सुधारणा होत असतील तर नॅकची टीम दरवर्षी आलेली बरी! निदान त्या निमित्ताने तरी कॉलेज प्रशासन जागं राहील. मुंबईतल्या नामांकित कॉलेजांमध्ये अनेक घोटाळे होतात तरी त्यांना 'ए प्लस'ची श्रेणी मिळते. आज अशी अनेक कॉलेजेस ग्रामीण भागात आहेत ती खरोखरच विद्यार्थ्यांच्या गुणवत्तेवर भर देत आली आहेत. त्यांना प्रोत्साहन देणं गरजेचं आहे. आजच्या घडीला मुंबईतील शिक्षणाचं बाजारीकरण झालंय. प्रात्यक्षिक ज्ञान काहीच मिळत नाही.
माधुरी बर्जे, नवनीत कॉलेज

बदल गरजेचा
आजकाल कॉलेजांचं सर्वेक्षण करून त्यांना त्यांच्या गुणवत्तेनुसार दर्जा दिला जातो. यामागचा उद्देश असा की, सर्व कॉलेजांचा दर्जा चांगला व्हावा व सुधारणा करायची झाल्यास ती कुठे करावी हे समजावं. पण बहुतेक वेळा अस घडतं की फक्त सर्वेक्षणाला सुरूवात होण्यापूर्वीच संपूर्ण कॉलेजामध्ये साफसफाई, रंगरंगोटी, डागडुजी करुन त्याचा चेहरामोहरा बदलला जातो. त्या काळात शिक्षकसुद्धा वर्गावर नियमित यायला लागतात. पण खरं बघायला गेलं तर कितीतरी कॉलेजेस दिलेल्या दर्जाच्या पात्रतेची नाहीत. आजच्या शिक्षण पद्धतीत मूलभूत बदलांची खरंच गरज आहे. करिअरच्या बाबतीत विचार केला तर अजून कितीतरी बाबतीत शिक्षणपद्धतीत बदल करायची गरज आहे.
साईनिनाद आजगांवकर, विवा कॉलेज

परिस्थिती असमाधानकारक
शिक्षणाचा दर्जा हा खूप महत्त्वाचा आहे. शिक्षण नसेल तर नोकरी, व्यवसाय करू शकत नाही. आजच्या कॉलेजांमधील वातावरण हे समाधानकारक नाही. कारण आताच्या कॉलेजांमध्ये खूप बदल घडला आहे. आपल्या करिअरची योग्य दिशा देण्याची क्षमता आजच्या अभ्यासक्रमामध्ये आहे. महाराष्ट्राच्या शिक्षण व्यवस्थेवर नजर टाकल्यास उपरोक्त प्रश्नांचा रोख व उत्तर मिळेल. केंद्राने केलेल्या शिक्षण हक्क कायद्यात मोफत व सक्तीचं शिक्षण अनिवार्य आहे. केंद्र सरकारने सर्वांसाठी शिक्षणाचा कायदा केला आहे म्हणून शिक्षणाचं महत्त्व देखील वाढलं आहे. पण त्याचा दर्जा हा प्रश्न आजही कायम आहेच.
नेहा गुजार, विवेक कॉलेज

त्रुटी सुधारण्याची आवश्यकता
कॉलेजमध्ये जाणारी बरेच विद्यार्थी क्लास किंवा ट्युशन लावतात, असं का? असं विचारलं तर कॉलेजमध्ये शिक्षक नीट शिकवत नाहीत, असं उत्तर ऐकायला मिळतं. पण आपण शिक्षकांना शिकवताना प्रश्न विचारतो का? जेव्हा शिक्षक शिकवत असतात तेव्हा आपण लक्ष देतो का? आपण कॉलेजांमध्ये प्रत्येक लेक्चरला बसतो का? या सर्वांचा विचार ही विद्यार्थ्यांनी करायला पाहिजे. आपली शिक्षण शैली चांगली आहे पण जसं सगळ्या चांगल्या गोष्टींमध्ये त्रुटी असतात तसं आपल्याही शिक्षण पद्धतीमध्ये आहेत.
शिवानी कांबळी, विवेक कॉलेज

तोडगा निघण्याच्या प्रतिक्षेत
मध्यंतरी गुणवत्तेनुसार देशभरातील सर्व कॉलेजांना दर्जा देण्यात आला. पण अजूनही विद्यार्थी कॉलेजविषयी तक्रार नोंदवत आहेत. फार मोजकेच शिक्षक आहेत जे गुणवत्ता टिकवण्यासाठी प्रयत्न करत असतात. सर्वत्र विद्यापीठाकडून रखडलेले काम यावर चर्चा होतेय. विचार करायला लावणारी महत्त्वाची गोष्ट म्हणजे फ्रीशीपचे फॉम. फ्रीशीपचा फॉम पुढे गेला नाही म्हणून तू गेल्या वर्षाची संपूर्ण फी भर तरच तुला पुढे प्रवेश मिळेल असं कॉलेजांमधून सांगण्यात येतंय. एखाद्या विद्यार्थ्याची आर्थिक परिस्थिती हलाखीची असताना तो आयत्यावेळी फीचे पैसे जमवणार तरी कसे? यातून शैक्षणिक वातवरण असमाधानकारक आहे, हे स्पष्ट होतं. विद्यापीठाने यावर तोडगा काढला पाहिजे. शिक्षणाच्या दर्जा वाढवण्यासाठी विद्यापीठाने लवकरच विद्यार्थ्यांच्या प्रश्नांची उत्तरं सोडवली पहिजेत.
शर्वरी जाधव, विवेक कॉलेज

समस्यांचा अभ्यास करावा
शिक्षण व्यवस्थेतील सर्वच निर्णय हे विद्यार्थ्यांना केंद्रीत ठेवून घेणं, ही आता काळाची गरज आहे. शेवटी एक गोष्ट लक्षात ठेवावी की, सध्याची शिक्षण व्यवस्था ही विद्यार्थ्यांच्या विकासासाठी नक्कीच पुरेशी नाही. बदलत्या काळानुसार आवश्यक असलेले अभ्यासक्रमात बदल होणं अपेक्षित आहे. त्यांच्यापर्यंत काय पोहोचतं आणि त्याचा दर्जा कितपत राखला जातोय याचा अभ्यास करणं सध्याच्या घडीला महत्त्वाचं आहे. यासाठी परीक्षा अनिवार्य करणं हे त्या दृष्टीने टाकलेलं एक पाऊल ठरू शकतं. बदल करणं ही काळाची गरज आहे.
प्रथमेश पाटील, जे.एम.पटेल कॉलेज

शिक्षकांचा मोलाचा वाटा
माझ्या मते, आपल्या मुंबईतील काही कॉलेजेस तितकी गुणवत्ताधारक आहेत. आणि हो, या गुणवत्तेतील मोलाचा वाटा घेतो तो शिक्षक असतो. ते आपापल्या परीने विद्यार्थ्यांना जेवढं ज्ञान देता येईल तेवढं देण्याचा प्रयत्न करत असतात. मी ज्या कॉलेजमध्ये डिप्लोमा केला आणि आता जिथे पदवीसाठी प्रवेश घेतला आहे तिथं तरी मला हे आढळून आलं. विद्यार्थ्यांना करिअरच्या दृष्टीने जे योग्य शिक्षण हवं असतं ते आजच्या अभ्यासक्रमात आणि पर्यायाने आजच्या शिक्षण पद्धतीत दिसून येतं. आपल्या ध्येयापर्यंत पोहोचण्यासाठी जे योग्य असतं ते शिक्षण, कॉलेजांमधील शैक्षणिक वातावरण आणि शिक्षकांच्या सहकार्याचा मोलाचा वाटा आहे. या सर्वांमुळे विद्यार्थ्यांना यशाच्या सर्वोच्च शिखरावर पोहोचण्यासाठी योग्य तो मार्ग मिळतो.
स्नेहल सपताळ, राजीव गांधी कॉलेज ऑफ इंजिनीअरिंग

विकसाच्या दृष्टिकोनाने विचार व्हावा
भ्रष्टाचार व भोंगळ कारभारामुळे या शिक्षणपद्धतीवर कुठे तरी प्रश्नचिन्ह निर्माण होतायत. हे एकविसावं शतक आहे. अनेक नवनव्या टेक्नॉलॉजी व इंटरनेटचा मोठ्या प्रमाणात वापर होतो. पण याच कारणांमुळे कॉलेजमधील वातावरण कुठे तरी बिघडलेलंही दिसतं. ते कुठेच समाधानकारक नाही. एक आहे की, टेक्नॉलॉजी आणि इंटरनेट या गोष्टींचा वापर प्रमाणात असावा. सध्याच्या धावत्या जगामध्ये जर विकासाच्या दृष्टिकोनातून विचार केला तर शिक्षणपद्धती आज मोठ्या प्रमाणात विकसित झाली आहे. कारण आज संगणकाचं युग आहे. आज ऑनलाइन या प्रक्रियेला प्राधान्य दिलं जातं. त्यामुळे ऑनलाइन पुस्तकं घेणं, इंटरनेट वरून अभ्यास करणं, ज्याला आपण स्मार्टस्टडी असं म्हणतो. त्यामुळे तरुणपिढीचा शिक्षणाकडे बघण्याचा दृष्टिकोन स्मार्टपद्धतीचा आहे.
दर्शन जाधव, मुंबई विद्यापीठ

भविष्याची चिंता मिटण्यासाठी...
शिक्षण व्यवस्थेत अनेक बदल आवश्यक आहेत. फक्त पदवी मिळवून नोकरी मिळत नाही, तर कोणत्याही ठिकाणी त्या पदवीची किंमत दाखवून दिली जाते. त्यामुळे कला, विज्ञान, वाणिज्य या पलीकडे जाऊन काहीतरी वेगळं या शिक्षण पद्धतीत आणणं गरजेचं आहे. मुलांचं कौशल्य पाहून त्या प्रकारची शिक्षणपद्धती असायला हवी. जेणेकरून त्या कौशल्याने तो विद्यार्थी स्वतःच्या पायावर उभा राहू शकतो. मूल्यांकन आणि पहिला, दुसरा क्रमांक न पाहता एखाद्या विद्यार्थ्यांत कशा प्रकारची कौशल्य आहेत हे शाळा, कॉलेजांनी पडताळावं. यामुळे क्रीडा, साहित्य, कला, गाणे, नृत्य, गायन यासारख्या कलांकडेही मुलांचा ओढा वाढेल आणि एक वेगळी आणि गुणवत्तापूर्ण शिक्षण पद्धती अस्तित्वात येईल. त्यामुळे भविष्याची चिंता नक्कीच मिटेल.
शीतल कांबळे, मुंबई विद्यापीठ

सर्वसमावेशक विचार व्हावा
आज अनेक शाळा, कॉलेजांमध्ये गुणवत्ता पाहिली जात नाही तर पैसा पाहिला जातो. अनेक खासगी शिक्षण संस्थामध्ये तर असे प्रकार सर्रास पाहायला मिळतात. पण हाच प्रकार सध्या मोठ्या प्रमाणात सरकारी शाळा, महाविद्यालयांतून सुद्धा होत आहे. बऱ्याचदा गुणवत्ताधारक विद्यार्थ्यांना मागे ठेवून कमी गुणवत्ता धारकांना पैशाच्या आधारावर पुढे घेतलं जातं. यातून आजच्या शिक्षण व्यवस्थांचा दर्जा खालावत चालला आहे, हे सिद्ध होतं. आज देशभरातल्या वेगवेगळ्या शाळा, महाविद्यालयांतून उच्च दर्जा आणि अनेक शिक्षण संस्थाना सरकारची मान्यता मिळाली. यामध्ये मोठ्या प्रमाणात देशातील प्रगत भागातील शाळा, महाविद्यालये दिसून येतात. मग अशा वेळी सर्वसमावेशक विचार करता देशातील ग्रामीण भागातील शिक्षण व्यवस्थेचं काय? तेथील विद्यार्थ्यांच्या भवितव्याचं काय? हेही प्रश्न उभे राहतात. या प्रश्नांचा विचार शिक्षण व्यवस्थेने करायला हवा, असं मला वाटतं. आहे.
प्रसाद पाष्टे, मुंबई विद्यापीठ

पुस्तकी ज्ञानापुरतंच मर्यादित
जेवढी फी एखाद्या महाविद्यालयात आकारली जाते, त्या दर्जाचं शिक्षण विद्यार्थ्यांना मिळत नाही. कॉलेजांमध्ये प्रवेश घेणं आणि नुसती पदवी घेऊन बाहेर पडणं हेच सर्वत्र होताना दिसतं. भारतातील विद्यार्थी हा इतर देशातील विद्यार्थ्यांइतपतच हुशार आणि कर्तबगार आहे. पण येथील शिक्षण हे केवळ पुस्तक वाचून उत्तीर्ण होणं एवढ्यापुरतंच मर्यादित आहे. त्यामुळे शिक्षणाचा दर्जा अधिक सुधारणं आवश्यक आहे.
विपूल चव्हाण,पिल्लई कॉलेज ऑफ इंजिनीअरिंग

...तरच यशस्वी वाटचाल करु
आजचं युग हे स्पर्धेचं युग आहे. या स्पर्धेत टिकून राहायचं असेल तर आपला शैक्षणिक पाया खंबीर असलाच पाहिजे. या स्पर्धेत विद्यार्थ्यांना टिकून राहता यावं, यासाठीच शैक्षणिक क्षेत्रात नवनवीन प्रयोग होत असतात. याबाबत मला असं वाटतं की, विद्यार्थ्यांसाठी एखादा उपक्रम सुरू करताना विद्यार्थ्यांच्या दृष्टिकोनातून विचार करूनच तो उपक्रम सुरू केला पाहिजे. जेणेकरुन त्या गोष्टीचं विद्यार्थ्यांना ओझं वाटणार नाही. शैक्षणिक गुणवत्तेचा दर्जा खालावता कामा नये. आमचं महाविद्यालय नेहमी विद्यार्थ्यांच्या भल्यासाठीच नवनवीन उपक्रम आयोजित करतं. आम्हाला अभ्यासाचं ओझं वाटणार नाही, याची काळजी घेतं. त्यामुळे कॉलेजांमधून बाहेर पडताना केवळ डिग्री सर्टिफिकेटपेक्षा एक अमूल्य ठेवा आणि अनुभवाची शिदोरी घेऊन आम्ही यशस्वीपणे पुढची वाटचाल करू शकतो.
हेमाद्री लुडबे, रुईया कॉलेज

प्लेसमेंटचा अभाव
आजच्या घडीला मुंबईतील नामांकित महाविद्यालये आणि इतर शिक्षण संस्था यांचा विचार करायला गेलो तर साधारण मोजकेच कॉलेजेस विद्यार्थ्यांच्या विकासावर भर देताना दिसतात. आपल्याकडील अनेक व्यावसायिक अभ्यासक्रमात आंतरराष्ट्रीय दर्जाचा अभ्यासक्रम आहे. पण मग आज देशात बेरोजगारी का? आपली कॉलेजेस विद्यार्थ्यांच्या शैक्षणिक गुणवत्तेवर भर देण्यात कमी पडताहेत. आज प्रत्येक विद्यार्थी हा परीक्षार्थी किंवा भविष्यात आपल्याला नोकरीच करायची आहे या उद्देशाने शिकतोय. त्यात भर म्हणजे मुंबई विद्यापीठाचा भोंगळ कारभार. मुंबईमधील काही कॉलेजांना जरी ए दर्जा मिळाला तरी प्लेसमेंटचा अभाव दिसून येतो.
अजय जाधव, पाटकर कॉलेज

अपुरे पडतोय
काही कॉलेजांकडे स्वत:चं मैदान नाही, तर काही कॉलेजांमध्ये अवैध बांधकामदेखील होत असल्याचं आढळून येतं. अवैध बांधकाम, शैक्षणिक घोटाळे, युजीसी निधीचा गैरवापर या आणि अशा अनेक गंभीर प्रकारांनी आज मुंबईतील 'ए' ग्रेड्स कॉलेजेस वादाच्या भोवऱ्यात अडकली आहेत. एवढंच नाही तर नॅक येण्यापूर्वीचे कॉलेजांची दुरवस्था आणि नॅकच्या समोर उभारण्यात आलेला भव्यदिव्य देखावा यामुळे मी स्वतःच अचंबित झालो. ज्या सुविधांसाठी हजारो खेपा घालाव्या लागतात त्याच सुविधा नॅकची गुणवत्ता मिळवण्यासाठी अवघ्या काही दिवसात कॉलेजांमध्ये आवतरतात. असं एकूण दृश्य मी अनुभवलंय. आज इंटरनेटच्या माध्यमातून आपण जगाशी खूपच जवळ आलो आहोत. मात्र पुस्तकी ज्ञान हे अजूनही मागेच आहे. विविध क्षेत्रात घडून आलेलं नवीन संशोधन हे अभ्यासक्रमात क्वचितच दिसून येतं. त्यामुळे सध्याच्या घडीला एक सक्षम व कुशल विद्यार्थी घडवण्यात शिक्षकही अपुरे पडत आहेत.
हर्षल देसाई, पाटकर कॉलेज

सुट्टी हा तसा सर्वांच्याच जिव्हाळ्याचा विषय. त्यात पुढच्या वर्षी सुट्ट्यांचा पाऊस ही बातमी प्रसिद्ध झाली. मग त्यावर चर्चा होणं तर सा‌हजिकच होतं. पण, यावेळी पहिल्यांदाच ‘या वारेमाप सुट्ट्या जरा आवरा’ असा वेगळा सूर सोशल मीडियावर ठळकपणे उमटताना दिसतोय. सुट्ट्यांचा अतिरेक होतोय का, याबाबत युवा कट्टावर दोन मतप्रवाह दिसले. ‘ब्रेक असेल तर काम उत्तम होईल म्हणून सुट्ट्या हव्या’ असा एक तर, ‘भरमसाठ सुट्ट्यांची परंपरा आता बदलाच’ असं दुसऱ्या गटाचा आग्रह आहे.

यावेळच्या युवा कट्टात सहभागी झालेलं मुंबई विद्यापीठ आणि संलग्न कॉलेजेस
• सेंट झेविअर्स कॉलेज (फोर्ट)
•एच. आर. कॉलेज (चर्चगेट)
•निर्मला निकेतन कॉलेज ऑफ सोशल वर्क (चर्चगेट)
•नवनीत कॉलेज (मुंबई सेंट्रल)
•विल्सन कॉलेज (गिरगाव)
•चेतना कॉलेज (वांद्रे)
•गर्व्हमेंट पॉलिटेक्निक कॉलेज (वांद्रे)
•साठ्ये कॉलेज (विलेपार्ले)
•डहाणूकर कॉलेज (विलेपार्ले)
•नर्सी मोंजी कॉलेज (विलेपार्ले)
•तोलानी कॉलेज (अंधेरी)
•भवन्स कॉलेज (अंधेरी)
•राजीव गांधी ऑफ इंजिनीअरिंग (अंधेरी)
•पाटकर कॉलेज (गोरेगाव)
•संस्कारधाम कॉलेज (गोरेगाव)
•विवेक कॉलेज (गोरेगाव)
•शैलेंद्र कॉलेज (दहिसर)
•एमडी कॉलेज (परळ)
•रुपारेल कॉलेज (माहीम)
•रुईया कॉलेज (माटुंगा
)•पोदार कॉलेज (माटुंगा)
•व्हीजेटीआय (माटुंगा)
•वेलिंगकर इन्स्टिट्यूट ऑफ मॅनेजमेंट (माटुंगा)
•वझे-केळकर कॉलेज (मुलुंड)
•मुलुंड कॉलेज ऑफ कॉमर्स (मुलुंड)
•विद्यालंकार कॉलेज ऑफ इंजिनीअरिंग (वडाळा)
•आचार्य मराठे कॉलेज (चेंबूर)
•एस. के. सोमैय्या कॉलेज (सायन)
•झुनझुनवाला कॉलेज (घाटकोपर)
•विकास रात्र कॉलेज (विक्रोळी)
•जोशी-बेडेकर कॉलेज (ठाणे)
•ज्ञानसाधना कॉलेज (ठाणे)
•बांदोडकर कॉलेज (ठाणे)
•पेंढारकर कॉलेज (डोंबिवली)
•बिर्ला कॉलेज (कल्याण)
•एम. के कॉलेज (कल्याण)
•सोनवणे कॉलेज (कल्याण)
•सीएचएम कॉलेज (उल्हासनगर)
•आर. के. टी. कॉलेज (उल्हासनगर)
•आदर्श कॉलेज ऑफ आर्टस् अँड कॉमर्स (बदलापूर)
•दत्ता मेघे कॉलेज ओफ इंजिनीअरिंग (ऐरोली)
•तेरणा अभियांत्रिकी कॉलेज (नेरूळ)
•जीवनदीप कॉलेज (गोवेली)
•पिल्लई कॉलेज (पनवेल)
•कोकण ज्ञानपीठ इंजिनीअरिंग कॉलेज (कर्जत)
•विवा कॉलेज (विरार)
•विद्यावर्धिनी कॉलेज ऑफ इंजिनीअरिंग (विरार)
•सेंट जॉन कॉलेज ऑफ इंजिनीअरिंग (वसई)
•जे.एम.पटेल कॉलेज ऑफ कॉमर्स (गोरेगाव)


स्वत:साठी वेळ हवाच!
मुळात 'सुट्टी' हा शब्द एवढा आनंददायी आहे की तो उच्चारला की मनात आनंदाची लाट उसळते. पुढील वर्षात येणाऱ्या या १६ लाँग वीकेंडमुळे सुट्टी या विषयावर दोन मतप्रवाह तयार होऊन चर्चा सुरु आहे. पण वर्षभरात १६ मोठ्या सुट्टया असल्या तरीही काम, ताणतणाव इ गोष्टीही आल्याच की! या सर्वांमधून आराम, मज्जा, मस्ती या गोष्टींसाठी पुरेसा वेळ हवा. वर्षभर काम करून यंत्रमानव होण्यापेक्षा येणाऱ्या एकूण सुट्ट्यांचा आस्वाद घेत जीवन सुखकर करावं व आनंदी रहावं, असं मला वाटतं. तसंच मुळात सुट्टया या आवश्यक आहेत. धकाधकीच्या जीवनात वेळ ही खूप अनमोल गोष्ट आहे. इतर गोष्टींसाठी खूप वेळ दिला जातो. पण स्वतः साठी किती वेळ आपल्या जवळ आहे? असा प्रश्न पडतो. या वेळेसाठी सुट्टी ही अत्यावश्यक आहे.
प्रणित समजिस्कर, गव्हर्नमेंट पॉलिटेक्निक

आनंद लुटू या
दररोजची धावपळ, कामाचा ताण, कॉलेज आणि क्लासेसमधील अभ्यासाचा तणाव यामुळे थकलेल्या बुद्धीला विश्रांती मिळावी यासाठी नक्कीच सुट्टीची गरज असते. ही सुट्टी अनेकांना रविवारच्या रुपात मिळते. सुट्टी सगळा ताण,तणाव दूर करते .यामुळे अधिक उत्साहात आपण पुढील कामाला लागतो. सण, उत्सव किंवा उन्हाळ्यातील भरपूर दिवसांच्या सुट्ट्यांवर अनेकदा टिका होते. अशा सुट्ट्यांमळे लोक आळशी आणि कामचुकार बनतात, अशी काहींची मतं आहेत. सुट्ट्यांमुळे देशाची प्रगती होत नाही, अशी टीका केली जाते. मी मात्र यांच्याशी सहमत नाही. धकाधकीच्या जीवनातून मोकळा श्वास घेण्यासाठी मिळणाऱ्या सुट्टीमुळे लोकांना स्वतःसाठी व त्यांच्या परिवारासाठी वेळ काढता येतो. याकाळात कुटुंब,मित्र किंवा नातेवाईकांसोबत घालवलेल्या वेळेतील आठवणी जपवून ठेवता येतात. जीवनात कामासोबतच आनंद लुटणं आवश्यक असतं.
प्रशांत घोडविंदे, जीवनदीप कॉलेज

हाच खरा बोनस
'सांग सांग भोलानाथ...सुट्टी मिळेल का?' किंवा मंगेश पाडगांवकरांची 'सुट्टी एके सुट्टी, सुट्टी दुणे सुट्टी' या कविता आजही आठवतात. कारण सुट्टी हा तेवढाच जिव्हाळ्याचा विषय आहे. मग ते विद्यार्थी असोत किंवा प्रथम श्रेणीतील वरिष्ठ अधिकारी, सर्वांनाच सुट्टी हवीहवीशी वाटते. आठवडाभर आपण सर्वजण एका यंत्राप्रमाणे आपआपली कामं करत असतो. फक्त एक सुट्टी मिळते; त्यामुळे त्या दिवशी आपण शेकडो कामांचं नियोजन करतो. परंतु ते क्वचितच यशस्वी ठरतं. त्यातच एखादं महत्त्वाचं काम रखडलं तर मग भलताच ताण येतो. अशा वेळेला या सुट्ट्या 'बोनस' प्रमाणे कार्य करतात. माणसात आलेल्या यांत्रिकपणाला दूर सारण्याचा प्रयत्न करतात. या सुट्ट्यांचा उपयोग करून आपण आपली वैयक्तिक कामं करू शकतो अथवा आपल्या कुटुंबाबरोबर किंवा आपल्या आवडीच्या व्यक्तीबरोबर आपला वेळ मनसोक्तपणे व्यतीत करु शकतो.
विजय ऐनकर, रायते विभाग ज्युनिअर कॉलेज

सामाजसेवेसाठी वेळ देऊ
मला असं वाटतं की, सुट्ट्यांचं प्रमाण कमी करायचं असेल तर ते कोणत्या आधारावर करणार हा मोठा प्रश्न आहे. कारण आपल्या सणाला सुट्टी मिळावी असं तर प्रत्येकालाच वाटतं ना! मला वाटतं की सुट्ट्या कितीही असल्या तरी त्यांचा वापर कसा करायचा हे सर्वस्वी आपल्या हातात असतं. या सुट्ट्यांमध्ये आराम व सण असल्यास सण साजरा करण्याबरोबरच आपण आपले छंद जोपासू शकतो, समाजहिताचं काम करू शकतो, आपल्या जवळच्या व्यक्तीसोबत वेळ घालवू शकतो. आपण आपल्या आरोग्याची काळजी घेऊ शकतो. थोडक्यात सांगायचं झालं तर ज्या-ज्या गोष्टी आपल्याला वेळ मिळत नाही, असं म्हणून आपण टाळतो त्या सर्व गोष्टी आपण सुट्टीत करू शकतो. त्यामुळे मला असं वाटतं की, सुट्टी हवी आणि सुट्टीमुळे देशाचं नुकसान होत नाही तर त्यामुळे देशातील नागरीक शारीरिक, मानसिक व सामाजिक दृष्टीने निरोगी राहतील.
सानिका आंब्रे, रुईया कॉलेज

जिव्हाळ्याचा विषय
सर्वांच्याच जिव्हाळ्याचा आणि आपुलकीचा विषय म्हणजे सुट्टी. सर्वच जण सुट्टीची आतुरतेने वाट बघत असतात. थोड्याशा विश्रांतीसाठीदेखील सुट्टी ही महत्त्वाची असते. म्हणूनच कदाचित सुट्टीनंतर कामाचा वेग वाढलेला दिसून येतो. सुट्टीच्या दिवसांमध्येच तर ती व्यक्ती तिच्या परिवाराला, मित्रांना आणि आप्तेष्टांसाठी वेळ काढू शकते. सुट्टीमुळे आपल्याला थोडा विरंगुळा मिळतो. नव्या जोमाने, जिद्दीने आणि तन-मन एकत्र करून एखाद्या गोष्टीवर लक्ष केंद्रित करू शकतो. पण या सुट्ट्या कधी-कधी जास्त होतात. यामुळे लेक्चर्स आणि कॉलेज कार्यक्रमांना वेळ कमी मिळतो. फेस्टचं वेळापत्रक बिघडतं. या ना त्या कारणांवरून सुट्ट्या होत असतात, पण त्यामुळे कामाचा ढीग वाढतो, हे कोणाच्या लक्षात येत नाही. त्यामुळे अनावश्यक सुट्ट्या या रद्द केल्याच पाहिजेत.
अश्विनी बैकर, मुंबई विद्यापीठ

नाईलाज म्हणून रजा
आपल्याकडे एकूणच रजा घेणं हे काहीतरी चूक, अनैतिक किंबहुना अनावश्यक समजलं जातं. नाईलाज म्हणून रजा हा प्रकार अस्तित्वात आहे, अशी काहीशी मानसिकता आहे. पाश्चात्य देशात लोक २ -२/ ३- ३ आठवडे रजा वर्षातून एकापेक्षा जास्त वेळा अगदी सहज घेतात. रजा रद्द करून परत आलाय किंवा रजेवर गेलाच नाही असं कधी झालंच नाही. एखादा सुट्टीवर असताना आपल्याकडे कुणीही, कधीही, कुणालाही फोन करून कामाचं बोलू लागतो. पाश्चात्य देशात सुट्टी सोडा कामाचे तास सोडून कुणी फोनवर एरवी प्रतिसादसुद्धा देणार नाहीत. माझ्यापुरतं बोलायचं तर मी रजेला कधीही नाही म्हणत नाही.
प्रथमेश पाटील, जे.एम.पटेल कॉलेज ऑफ कॉमर्स

वारेमाप नको
मुंबईतील धावपळीच्या आयुष्याच प्रत्येकाला सुट्टी हवीहवीशी वाटते. ब्रेक तो बनता है यार! असं प्रत्येकजण म्हणतो. पण आठवड्यातील सर्वांचा आवडता 'रविवार' हा एक दिवस असा असतो, ज्यादिवशी सगळ्यांना सुट्टी असते. त्याशिवाय इतर काही सुट्ट्या या असतातच. पण याव्यतिरिक्त जर अजून सुट्ट्या कोणाला अपेक्षित असतील तर ते आम्हा विद्यार्थ्यांच्या दृष्टिकोनातून चुकीचं आहे. कारण या भरमसाठ सुट्ट्या जरी हव्याहव्याशा वाटत असल्या तरी त्यांचे तोटे किंवा दुष्परिणामही आहेतच. जर ही परिस्थिती कायमच राहिली तर आपला देश यशाच्या प्रगतीपथावर कसा पोहोचणार? त्यामुळे सुट्टी तर हवी पण वारेमाप नको.
स्नेहल सपताळ, राजीव गांधी कॉलेज

जीवनाचा अविभाज्य भाग
मानवी जीवनाचा अविभाज्य भाग म्हणजे सुट्टी होय. सर्वांना वैयक्तिक जीवन जगण्यासाठी सुट्टी असणं आवश्यकच आहे. आज आपण दिवसभर कामानिमित्त किंवा शिक्षणाकरता घरापासून दूर असतो. बऱ्याच वेळा कुटुंबातील व्यक्तीशी चार-चार पाच-पाच दिवस बोलता येत नाही. एकमेकांची भेट होत नाही. त्यासाठी सुट्टी असणं आवश्यक आहे. सुट्ट्या मिळाल्या नाही तर संवाद कसा घडणार? संवाद झाला नाही तर पुढे आणखीन समस्या वाढतील. सरकारी नोकऱ्यांमध्ये अनेक सुट्ट्या असतात. त्यांची मज्जा असते असं आपण बोलतो पण सर्वांना सारखीच महेनत करावी लागते.
अनिरूध्द गायकवाड, सेंट झेविअर्स कॉलेज

फ्लॅशबॅकमध्ये जातो
आपल्याला 'सुट्टी' हवी अस सर्वांनाच वाटतं. खासगी क्षेत्रात बघायला गेलो तर तेथील कर्मचाऱ्यांना सुट्टी ही मुश्किलीने मिळाली तर मिळते. सुट्टी आली रे आली की काहीजण बाहेर फिरायला, मज्जा करण्यासाठी जातात. त्यामुळे त्यांच्या मनाला समाधान मिळतं. सुट्टी म्हटल्यावर मी फ्लॅशबॅकमध्ये जातो. शाळेत अभ्यासाचं एक वर्ष बॅलन्स करण्यासाठी दिवाळी आणि उन्हाळा अशा दोन सुट्ट्या असतात. दिवाळीच्या सुट्टीपेक्षा उन्हाळ्याची सुट्टी ही जास्त असते. उन्हाळ्याच्या सुट्टीत अभ्यासही शाळेकडून दिलेला असतो. खा-प्या, झोपा, हिंडा-फिरा, खेळा इतक्या सहज सोप्या शब्दात मांडता येईल असा सुट्टीचा प्लॅन असायचा. म्हणून सुट्ट्या या सर्वांना हव्या हव्याशाच वाटतात.
जयदास गायकर, रायते विभाग ज्युनिअर कॉलेज

कार्यक्षमता वाढण्यास गरजेचं
माझं असं मत आहे की, सुट्ट्यांमुळे कार्यक्षमता वाढू शकते. हल्लीच्या धकाधकीच्या जीवनात, तीव्र स्पर्धेत थोडा उसासा या सुट्ट्यांमुळे मिळतो. एरवी आठवड्याचे सहाच्या सहा दिवस बारा-बारा तास काम करून खूप शारीरिक आणि मानसिक दमछाक झालेल्यांना लागून आलेल्या सुट्ट्या खरंच आवश्यक आहेत. एवढंच नाही तर बऱ्याचशा सर्वेक्षणाअंती असं आढळून आलं आहे की, सुट्ट्यांमुळे क्रिएटीव्हीटी वाढते. विश्रांती आणि आराम मिळवलेली माणसं जास्त आणि जलद काम करू शकतात, याचा फायदा पुढे कंपन्यांनाच होतो. सरकारी कर्मचाऱ्यांना खासगी कर्मचाऱ्यांच्या मानाने सुट्ट्या जरी जास्त असल्या तरी खासगी कर्मचाऱ्यानंच्यासारख्या त्या ऐच्छिक नसतात. इथे शासनानेही अनिवार्य असलेल्या सुट्ट्या ऐच्छिक कराव्यात आणि सुट्ट्यांच्या दिवशी काम करणाऱ्या कर्मचाऱ्यांना वेतनवाढ द्यावी. यामुळे शासकीय कामाचा दर्जा तसंच कर्मचाऱ्यांची कार्यक्षमता वाढेल.
अदिती पाटील, रुईया कॉलेज

मर्यादा असावी
सततचा अभ्यास, असाइनमेंटच टेन्शन यामध्ये प्रत्येकालाच एक ब्रेक हवा असतो. सुट्टीमधून तो मिळत असला तरीही त्याला कुठेतरी मर्यादा असल्या पाहिजेत, असं वाटतं. सततच्या सुट्टीने अभ्यासावर परिणाम होऊ शकतो. सातत्य यामध्ये रहात नाही. यामुळे सुट्टी असली तरीही आपल्या विषयाशी आपला कनेक्ट राहिला पाहिजे. दोन महिन्याच्या सुट्ट्या, रद्द होणारे लेक्चर्स, शिक्षकांना असणारी कामं यासारख्या वेगवेगळ्या कामांमुळे अलीकडे खूप सुट्ट्या मिळतात. पण अभ्यासाच्या दृष्टीने हे चांगलं नाही. सुट्टी असली तरीही आपण आपल्या विषयाशी जोडलेले असलो तर त्याचा फायदा विद्यार्थ्यांना नक्की होऊ शकतो. या मिळणाऱ्या सुट्ट्या एकवेळ चांगल्या वाटतात पण त्यांचे परिणाम आपल्यासमोर उशिराने येतात.
प्रियांका सिंग, मुंबई विद्यापीठ

गृहपाठाने हिरमोड
शाळेत असताना सुट्टी अगदी हवीहवीशी वाटायची. पण सुट्टी सुरु झाल्यावर मात्र शिक्षकांनी दिलेल्या गृहापाठाची आठवण व्हायची आणि आमची हिरमोड व्हायची. आता कॉलेजमध्ये आल्यावर परीक्षा जवळ आली की सुट्टी घेऊन अभ्यास करावासा वाटतो. खरं म्हणजे इतर देशांच्या तुलनेत भारतात खूप जास्त सुट्ट्या आहेत. पण नोकरी करणाऱ्या लोकांवर या भरमसाठ मिळणाऱ्या सुट्ट्यांचा पण ताण येतो. कारण सुट्टीच्या दिवशी आलेलं काम त्यांना नंतर पूर्ण करावंचं लागतं. अशा वेळी ऑफिसमधून काम घरी घेऊन येणं, रात्री उशिरापर्यंत काम करत बसणं असे प्रकार सुरु होतात आणि त्याचा विपरीत परिणाम तब्बेतीवर होतो. माझ्या मते, एवढ्या सुट्ट्या देण्यापेक्षा वर्षातून मोजक्या पण एन्जॉय करता येतील अशा सुट्ट्या मिळाल्या तर जास्त बरं होईल.
विनेहा ताटकर, रुईया कॉलेज

ब्रेक तो बनता है
सुट्टी म्हटलं की एक प्रकारचा आनंदच असतो. पण वर्षातून जास्त सुट्ट्या आल्या तर एवढ्या सुट्ट्यांची गरजच काय? असा प्रश्न निर्माण होतो. शाळा कॉलेजांमधील विद्यार्थी हे सुट्ट्या आल्या की खूषच असतात. पण सध्याच्या धावपळीत 'ब्रेक तो बनता हैं' असं दुसऱ्या गटाचं म्हणणं आहे. कारण काही गट असे असतात की त्यांना सुट्टी मिळणं खूप कठीण असतं. पण सरकारी नोकरी असेल तर सुट्ट्यांचा पाऊसच! या ज्या वारेमाप सुट्ट्या येतात याचं प्रमाण कमी केलं पाहिजे. कारण त्यामध्ये देशाचं नुकसान होतं. सुट्ट्यांची संख्या कमी झाली पाहिजे, असं माझं प्रामाणिक मत आहे.
नेहा गुजार, विवेक कॉलेज

सुट्ट्यांची अशीही पद्धत
सुट्टी तर आपल्या सर्वांची गरज आहे. पण, भरमसाठ सुट्ट्यांमुळे कामं पुढे पुढे जातात. सुट्टी संपल्यानंतर माणसाचं मन काम करायला कंटाळा करतं. पुढे ते करण्यासाठी आपल्यावरच दबाव येतो. आपल्याकडे बहुतेक लोक नेहमी दिवस मोजत असतात की रविवार कधी येईल. गरजेच्या नसलेल्या सुट्ट्यांची संख्या कमी करण्यात येऊन आठवड्यातून दोन सुट्टी मिळाली तर कर्मचाऱ्यांवरील कामाचा तणावही कमी होईल. शिवाय कामंही आळस न करता पूर्ण होतील. उदाहरणर्थ, गुरुवारी आणि रविवार सुट्टी आणि बाकीचे दिवशी मात्र पूर्ण काम. अशी पद्धत ठेवल्यास कामं चांगल्या प्रकारे पूर्ण केली जाऊ शकतात. आता राहिला प्रश्न उन्हाळी सुट्ट्यांचा. तर दीड-दोन महिने सुट्टी हे खूपच झालं. शाळा-कॉलेजांमध्ये जास्तीत जास्त २५ दिवस, एक महिना सुट्टी ठीक आहे. त्यापेक्षा जास्त सुट्ट्या बिलकूल नसाव्यात.
परशुराम वसामनी, संत गाडगे महाराज कॉलेज ऑफ कॉमर्स अँड इकॉनॉमिक्स

सुट्ट्यांमुळे देशाचं नुकसान
आपल्याकडे असलेल्या सुट्ट्यांचं प्रमाण पाहिलं तर इतक्या वारेमाप सुट्ट्यांची आवश्यकताच नाहीय. सुट्ट्यांचं प्रमाण कमी करणं अत्यावश्यक आहे असं मला वाटतं. सध्याच्या धावपळीच्या, दगदगीच्या वातावरणात विश्रांती, ब्रेक म्हणून सुट्टी घेणं बरोबर आहे. पण इतक्या मोठ्या प्रमाणात सुट्ट्या घेतल्या गेल्यानं आपल्या देशाचं किती नुकसान होतंय याचं देखील आपण भान ठेवलं पाहिजे. आपल्या आनंदासाठी आपण देशाला वेठीला नाही धरु शकत. सुट्ट्यांची संख्या कमी करून उलट त्याचा मोबदला काम करणाऱ्या कर्मचाऱ्यांना सॅलरी स्लीपमध्ये द्यावा हे म्हणणं अगदी बरोबर आहे. त्यामुळे सुट्ट्यांचे दिवस भरून निघतील आणि वाढीव कामाचा मोबदलाही मिळेल. प्रत्येक आठवड्यात एक दिवस तर मिळतोच विश्रांतीसाठी. मग त्यासाठी वेगळ्या जास्त सुट्ट्यांची गरज नाही असं मला वाटतं. शाळा, कॉलेजांमध्ये तर खूप जास्तच सुट्ट्या मिळतात. त्यामुळे अभ्यासक्रम शिकवण्यासाठी काही वेळा जादा तासिका घ्याव्या लागतात. म्हणून अगदी पुढील वर्षीपासूनच या वारेमाप सुट्ट्यांचं प्रमाण कमी करणं हे अत्यंत आवश्यक आहे.
योगेश जगदाळे, गव्हर्नमेंट पॉलिटेक्निक कॉलेज

ब्रेक हवा, पण अति नको
विषय सुट्टीचा असेल तर त्याची चर्चा होणारच. सध्याच्या धावपळीच्या वातावरणात ब्रेक मिळाला पाहिजे हे खरं. पण तो अतिप्रमाणात नको. सुट्ट्यांचा मोबदला पगारामध्ये मिळाल्यास ते कर्मचाऱ्यांना आवडेल. शाळा, कॉलेजच्या विद्यार्थ्यांना तर काही वेळा सुट्टीत काय करायचं असा प्रश्न पडतो. त्यामुळे या सुट्टीमध्ये कॉलेजांकडून विद्यार्थ्यांसाठी काही उपक्रम राबवण्यात यावेत.
शर्वरी जाधव, विवेक कॉलेज

आपल्या माणसांना वेळ
सहामाही परीक्षा संपल्या की वर्ष संपत आल्याची चाहूल लागते. लगेचच पुढल्या वर्षांच्या सुट्ट्यांवर लक्ष लागून राहतं. सुट्टीत गावी जाणं हा अनेकांचा खास कार्यक्रम असतो. आताच्या धावपळीच्या दुनियेत थोडीशी विश्रांती प्रत्येकाला हवी असते. आणि त्याहून महत्त्वाचं म्हणजे आपल्या माणसांबरोबर वेळ घालवता येतो. कुटुंबातल्या, जवळच्या लोकांना सहवासाची, प्रेमाची भूक असते. त्यासाठी सुट्टी ही हवीच. आपलं नेहमीचं रुटीन थोडं बाजूला ठेऊन स्वतःशी संवाद साधता यायला हवा. त्यामुळे पुढील वर्षात येणाऱ्या सुट्टीचं आत्ताच प्लॅन करून ठेवा. पण हे करताना कामावर त्याचा परिणाम व्हायला नको. त्यामुळे सुट्ट्या या मर्यादित असाव्यात हे खरं. फक्त त्यांचा चांगल्या प्रकारे उपयोग करून घ्यावा.
अभिजित पडवेकर, डहाणूकर कॉलेज

महासत्ता कसा होणार?
आपल्या देशात इतक्या सुट्ट्या दिल्या जातात की विचारुच नका. माझ्या मते एवढ्या सुट्ट्यांची काही एक गरज नाही. जास्त सुट्ट्या असल्या की लोक त्याचा धमाल करण्यासाठी उपयोग करतात. कॉलेजची मुलं तर सुट्टीत मजाच करत असतात. जास्त सुट्ट्या असल्या की अभ्‍यासक्रम बाकी राहतो. आणि त्याचा परिणाम मुलांच्या पेपरवर दिसून येतो. जास्त सुट्ट्यांचा परिणाम प्रत्येक इंडस्ट्रीवर होत असतो. पर्यायानं देशाच्या सकल उत्पन्नावरही. आपला देश लोकांना महासत्ता होऊन हवाय. पण त्यासाठी जास्तीत जास्त काम करण्याची तयारी मात्र नाही. खरं तर लोकांनी जास्त मेहनत करायला पाहिजे. नुसतं आराम करण्याची सवय त्यांना मोडली पाहिजे. नाहीतर आपल्या देशाला महासत्ता होण्यासाठी आणखी किती तरी वर्ष लागतील. जास्त सुट्ट्या माणसांना आळशी बनवतात आणि त्याच बरोबर कामचोरसुद्धा. शेवटी मी हेच सांगेन की एवढ्या सुट्ट्यांची आपल्याकडे खरोखरच काही एक गरज नाही.
राहुल ठोंबरे, मुंबई विद्यापीठ

जयंत्यांच्या सुट्ट्या बंद करा
डॉक्टर ए पी जे अब्दुल कलाम यांचं एक प्रसिद्ध वाक्य आहे, 'When I am dead, do not declare a holiday. Instead work a day extra'. सुट्टी म्हणजे रोजच्या धकाधकीच्या आयुष्यातून मिळणारा एक ब्रेक. आठवड्याचे दिवस काम करुन एक किंवा दोन दिवसांचा आराम हा गरजेचा असतोच. पण हा आराम मोजक्याच दिवसांचा असणंसुद्धा आवश्यक आहे. सैनिक, वैद्यकीय क्षेत्रातले लोक, एसटी कर्मचारी, रेल्वेतले काही कर्मचारी, पोलिस दल, पत्रकारिता यांच्यासारख्या अत्यावश्यक सेवांमध्ये काम करणाऱ्यांना सुट्ट्या घेताना दहा वेळा विचार करावा लागतो. त्याउलट सरकारी कर्मचारी, खासगी क्षेत्रातले काही कर्मचारी मात्र भरपूर सुट्ट्यांचा उपभोग घेत असतात. हा दुजाभाव आहे. हा अन्याय दूर व्हायला हवा. लोकांनी आपलं काम आवश्यक आहे हे समजून घेऊन काम करायला हवं. या वाढलेल्या सुट्ट्यांचा आकडा खरंच कमी करायचा असेल तर सर्वप्रथम स्वातंत्र्यदिन आणि प्रजासत्ताकदिनाच्या सुट्ट्या बंद केल्या पाहिजेत. ज्या दिवशी आपल्या देशाच्या इतिहासात क्रांतीकारी म्हणावं असं काहीतरी घडलं त्या दिवशी सुट्टी कशाला? त्या दिवशी देशासाठी काम व्हायला हवं. या दिवशी जेमतेम काही क्षण त्या वीरांच्या कार्याची आठवण काढायची आणि बाकी दिवस मात्र डाराडूर झोपून ‌आराम करायचा किंवा पिकनिकला जायचं हा काय प्रकार आहे? नेत्यांच्या जयंती आणि पुण्यतिथीच्या दिवशी सुट्टी देणं तर सगळ्यात आधी थांबवलं पाहिजे. त्यापेक्षा त्यांच्या कार्याचं स्मरण ठेवून त्या दिवशी नवीन उमेदीने काम केलं पाहिजे. सरकारनं आधी हा धाडसी निर्णय घ्यायला हवा. आपल्या नवीन पिढीला सण, परंपरा कळण्यासाठी फक्त महत्त्वाच्या सणांच्या दिवशी सर्वांना सुट्टी असावी. पण इतर वेळी मात्र ड्यूटीलाच प्राधान्य असलं पाहिजे. त्यामुळे सुट्ट्या असाव्या पण त्या अगदी आवश्यक तेवढ्याच.
अवंती वर्तक, विद्यालंकार इ‌‌न्स्टिट्यूट ओफ टेक्नॉलॉजी

कामाच्या ताणावर उपाय
"सुट्टी" हा शब्द जरी ऐकला की सगळ्यांना आनंद होतो. लहान असताना शाळेला सुट्टी मिळाली की खूप खूश व्हायचो. पण आताच्या धावपळीच्या काळात सुट्टी मिळेल की नाही असा प्रश्न पडलेला असतो, कारण काही मोजक्या सरकारी विभागात, खासगी क्षेत्रात सगळीकडेच कामाचा ताण वाढत चालला आहे. सुट्टी ही पाहिजेच, कारण ह्या कामाच्या ताण-तणावामधून वेळ काढून आयुष्याचा आनंद घेता आला पाहिजे. पण त्यानंतर लोकांसाठी संडे हा फन डे असतोच. त्यात कधीतरी एखादा दिवस जास्त सुट्टी मिळवून आनंद घेऊ शकतो. सुट्टीमुळे आपण मानसिक व शारीरिक दृष्टीने निरोगी राहू शकतो. खरं तर ज्या क्षेत्रातले लोक अत्यावश्यक सेवा देतात, त्यांना तर विश्रांतीसाठी मध्ये-मध्ये सुट्ट्या मिळणं हे खूप आवश्यकच आहे.
तुषार भद्रिके, पाटकर कॉलेज

सुट्ट्यांचा अतिरेक वाईट
पुढच्या वर्षी सुट्ट्याच सुट्ट्या ही बातमी चांगलीच झळकली. त्यामुळे यामुळे सगळ्यांचा आनंद गगनात मावेनासा होताना दिसतोय. २०१८ मध्ये सुट्ट्यांचा पाऊसच आहे. आजच्या दगदगीच्या जीवनात ब्रेक तो बनता है. अर्थात, बँक, पालिका आणि इतर सरकारी कर्मचाऱ्यांचा अपवाद वगळता खासगी क्षेत्रात काम करणाऱ्यांना मात्र सुट्टी मुश्कीलीने मिळते. खरं तर सुट्टी म्हणजे विरंगुळा, विसावा. आपली हौसमौज करणं सुट्टीतच शक्य होतं. पण, अतिरिक्त सुट्ट्या म्हणजे नुकसान. करण्यासारखं काही नसेल तर सुट्टीची व्याख्या बदलते. मग ती कधी-कधी नकोशी वाटते हेही खरं! सुट्टयांचा आनंद घ्यायला सगळ्यांना आवडेल. पण जास्त सुट्ट्यांमुळे नुकसान होतंय ते कामाचं. कामाचं नुकसान करून आपली मजा सुरू ठेवणं हे चुकीचंच ठरेल. मानसिक शारीरिक विश्रांती पुरेशी मिळावी यासाठी सुट्टी घ्यायला हवी. पण सुट्टीच्या नावाखाली कामाचा कंटाळा, कामाची टाळाटाळ करणं मात्र चुकीचं आहे. सुट्टीचा ‌अतिरेकही वाईटच. काही जण सुट्टी फक्त कामाची टाळाटाळ करण्यास आणि टाइमपाससाठी घालवतात. पण जे लोक कष्ट करतात त्यांना मात्र सुट्टी ही विश्रांतीची संधी वाटते. त्यांच्यासाठी सुट्टी महत्त्वाची आहे. सुट्ट्यांना जोडून आलेल्या वीकेंड्सना लोक फिरायला निघतात, पर्यटनस्थळं गजबजतात. पण कधीतरी तशी सुट्ट्यांची संधी ही प्रत्येकाला मिळावी, केवळ ठराविक लोकांनाच नको.
वैष्णवी सुर्वे, जोशी -बेडेकर कॉलेज

‘पद्मावती’, ‘दशक्रिया’, ‘न्यूड’, ‘एस दुर्गा’ या सिनेमांवरुन उडालेल्या गदारोळाबाबत तरुणाईची भूमिका नेमकी काय आहे ते ‘मुंटा’नं जाणून घेतलं. या विषयावर तरुण-तरुणींनी ज्या भरभरुन प्रतिक्रिया व्यक्त केल्यात, यावरुन त्यांना किती बोलायचं आहे हे स्पष्ट होतं. मुळात, सिनेमा पाहण्याआधीच त्याबाबत काही ठरवणं चुकीचं असल्याचं तरुणाईनं ठामपणे म्हटलं आहे. चूक, बरोबर काय ते सेन्सॉरला ठरवू द्या. तसंच, आदरणीय व्यक्तींचा अवमान होणार नाही याची काळजी सिनेनिर्मात्यांनी घेतली पाहिजे, अशी संयमी भूमिका तरुणाईनं घेतली आहे…


चित्रपट बघण्याआधीच विरोध?
बॉलिवूडमध्ये सर्वांना मसालापट चित्रपटच बनवायला आवडतात. जर कोणी वेगळ्या विषयाला हात घातला तर राजकारण्यांचा विरोध हा ठरलेलाच असतो. या विरोधाला सामोरं जाण्यापेक्षा बहुदा सामाजिक ऐतिहासिक व इतर विषयांना कोणी हात घालत नाही. राष्ट्रीय पुरस्कार प्राप्त सर्वोत्कृष्ट मराठी चित्रपटावर आपण बंदी घालतो यावर आपण कोणत्या जगात जगतो हे दिसून येतं. ऑस्करसारखे पुरस्कार का आपल्याला मिळत नाही याचं एक कारण सद्यपरिस्थिती आहे. मला असं वाटतं की, चित्रपट हा आपल्या खऱ्या आयुष्याशी जोडू नये. मनोरंजन म्हणून चित्रपट पहावा. चित्रपटासारख्या कलेला असा विरोध करणं योग्य नाही. प्रेक्षकांचे विचार बदलायला हवे. चित्रपट बघण्याआधीच विरोध दर्शवणं चुकीचं आहे.
लिना सावंत, थीम कॉलेज

गरज मानसिकता बदलण्याची
पद्मावती, दशक्रिया, न्यूड या सिनेमांवरून सुरु असलेले वाद हे काही आपल्याला व चित्रपट सृष्टीला नवीन नाही. चित्रपटांना परवानगी न देणं किंवा त्यांना प्रमाणपत्र न देणं इथपर्यंत या सर्व गोष्टी ठीक होत्या. पण कलाकारांना व दिग्दर्शकांना जीवे मारण्याची धमकी देणं हे अगदी किळसवाणी व खंताची बाब म्हणावी लागेल. मसालापटांपेक्षा एक आशयघन व ऐतिहासिक चित्रपट समाजासमोर येणं गरजेचं आहे. पण अशा या चित्रपटांवरून होणाऱ्या वादांमुळे सिनेमांच्या माध्यमातून वेगळे विषय मांडणारी नवीन दिग्दर्शकांची फळी या भानगडीत न पडतानाच दिसेल. यामुळे पुढे जाऊन समाज व चित्रपट सृष्टी आशयघन चित्रपटांना मुकेल. समाजाने आपली मानसिकता या विषयांमध्ये पूर्णतः बदलायला हवी.
ओमकार आर्डे, सीएचएम कॉलेज

विरोध करणं अयोग्य
सध्याच्या चित्रपटांवरून चाललेल्या वादांकडे एकंदरीत पाहता हे सगळं प्रसिद्धीसाठी व आम्ही समाजाचे रक्षक आहोत हे दाखवण्यासाठी चाललेलं प्रकरण आहे. माझ्या मते तरी चित्रपट बनवताना दिग्दर्शकाला भान असतं की आपण समाजासमोर काय मांडत आहोत. त्यामुळे दिग्दर्शकांवर व कलाकारांवर असले आरोप करणं व त्यांना विरोध करणं हे अयोग्य आहे. चित्रपट पूर्ण न बघता त्याचा विरोध करणं यात कोणतंही तथ्य नाही. दिग्दर्शनाकडे किंवा अभिनयाकडे वळणारी तरुण पिढी या अशा वादांमुळे याच करिअर करण्यास धजावेल. तरुण प्रेक्षक म्हणून मला तरी असं वाटतं की लोकांनी चित्रपट न बघता त्याला विरोध करणं पूर्णतः चुकीचं आहे.
वैष्णवी आंबवणे, सीएचएम कॉलेज

गैरसमजांमुळे वादग्रस्त परिस्थिती
चित्रपटांचा उद्देश हा लोकांचं मनोरंजन करणं, एवढाच असतो. नेहमीच्या मसाला चित्रपटांपेक्षा कधी तरी असे चित्रपट पहायला कोणत्याही तरूणाला सहज आवडेल. ट्रेलरमध्येच मोठा आशय असेल तर गैरसमजांमुळे वादग्रस्त परिस्थिती निर्माण होते. चित्रपट येण्याआधीच थांबवू नयेत. चित्रपट तयार होण्यासाठी बरीच मेहनत घ्यावी लागते, जी ते पुरेपुर घेत असतात. त्यांचा प्रयत्नांना यश तरी आपण देऊ शकत नसलो तरी निदान ते थांबवण्याचा हक्क नाही. सुशिक्षित असूनही अशा गोष्टींना विरोध करणं योग्य नाही.
केदार दुरुगकर, सीएचएम कॉलेज

इतर समस्यांवर लक्ष केंद्रित करावं
बऱ्याचशा लोकांना तर आपला मूळ इतिहास काय आहे, हेच माहीत नाही. अशा या परिस्थितीत ऐतिहासिक विषयावरील मालिका, चित्रपट आपला इतिहास जिवंत ठेवतात असं मला वाटतं. काही सिनेमे खरंच आपल्याला वास्तवाची जाणीव करून देतात. सिनेमाद्वारे पण आपण कुठे चुकतो आणि कोणत्या गोष्टींना पाठिंबा देतो हे आपल्याला कळतं आणि जनजागृती देखील होते. या सगळ्याचं उत्तम उदाहरण म्हणजे सध्या चर्चेत असलेला ‘दशक्रिया’ हा मराठी सिनेमा. ऐतिहासिक विषयावर निघालेला प्रत्येक सिनेमा हा व्यर्थ आणि ऐतिहासिक मूल्यांचा अपमान करणारा असतो असं नाही. लोकांनी हे समजून घेणं गरजेचं आहे. ऐतिहासिक विषयांच्या सिनेमांवर बंदी घालण्यापेक्षा वास्तविक आयुष्यात होणाऱ्या स्त्रियांवरील अत्याचारावर लक्ष केंद्रित केलं तर नक्कीच आपली परंपरा आणि संस्कृती जपली जाईल, असं वाटतं.
ऋतुजा हळदणकर, पोदार कॉलेज

अभिव्यक्ती स्वातंत्र्याची गळचेपी
जेव्हा-जेव्हा कोणी आपले वेगळे विचार मांडण्याचा प्रयत्न करतो तेव्हा वेगवेगळे समाजघटक त्या विचारांवर नियंत्रण मिळवण्याकरता अथवा तो सामान्य जनांपर्यंत न पोहोचवू देण्याचा प्रयत्न करतात. यात सर्वांत जास्त वाद चित्रपटांविषयी पाहायला मिळतो. 'दशक्रिया', 'पद्मावती' यासारख्या चित्रपटांना झालेला विरोध पाहता अभिव्यक्ती स्वातंत्र्याची गळचेपी पाहायला मिळते. तसंच सेन्सॉर बोर्डाने प्रमाणपत्र देण्याआधी अशा वादग्रस्त गोष्टींकडे बारकाईने लक्ष केंद्रित करून एखादी गोष्ट कितपत योग्य किंवा अयोग्य आहे, याची दखल घेणं गरजेचं आहे. त्याचबरोबर निर्माते ज्यावेळी असे चित्रपट बनवण्याचा विचार करतात तेव्हा त्यांनी समाजाकडून येणाऱ्या प्रतिक्रियांचंही भान राखलं पाहिजे. एखादा विषय हाताळण्यापूर्वी त्या सखोल अभ्यास करूनच पुढची पावलं उचलावीत.
विजय ऐनकर, रायते विभाग ज्युनिअर कॉलेज

निर्मात्यांना भान असावं
सिनेमा हा तर समाजमानाचा आरसा असतो. पण चित्रपट निर्माण करताना कुणाचीही भावना दुखावली जाणार नाही याची काळजी घेणं तेवढंच गरजेचं आहे. दिवसागणिक प्रेक्षकांची संख्या वाढत आहे. याकरता अनेक घटकांचा विचार निर्मात्यांनी करायला हवा. त्या-त्या घटकातील लोक व लोकप्रतिनिधी त्यासिनेमास विरोध करतात. चित्रपटाच्या सुरुवातीला कितीही सांगितलं की, सदर चित्रपटातील घटना, प्रसंग, स्थळ, पात्र, नावं हा केवळ योगायोग समजावा तरीही अनेक समाजातील लोक का बरं याला विरोध करत असावीत? हा प्रश्न तितकाच गहन आहे.
जयदास गायकर, रायते विभाग ज्युनिअर कॉलेज

दिग्दर्शकापुढे मोठं आव्हानच
सध्या बनणारे चित्रपट हे प्रेमकथेपुरते मर्यादित राहिलेले नसून जीवनचरित्र, इतिहास, वास्तविक प्रसंगावर आधारित चित्रपट बनत आहेत. तरुण पिढी कंटाळवाण्या प्रेमकथांपेक्षा अशा सिनेमांकडे जास्त आकर्षित होताहेत. इतिहासावर आधारित सिनेमा येतोय म्हंटल्यावर त्यावर टिका, टिपणी व निषेध हे ओघाने आलंच, असं म्हणायला हरकत नाही. पण चित्रपट बघण्या अगोदरच त्यावर टिका करुन त्या चित्रपटाचं प्रदर्शित होणंच थांबवणं हे काही बरोबर नाही. प्रेमकथांपेक्षा काही वेगळे चित्रपट बनवून प्रेक्षकांच्या मनात तो इतिहास वा एखाद्या व्यक्तीचा जीवन प्रवास बिंबवणं हे एका दिग्दर्शका पुढे आव्हानच असतं.
तन्वी पुलेकर, गव्हर्नमेंट लॉ कॉलेज

भावनांशी खेळू नये
सिनेमा म्हणजे प्रत्यक्ष दर्शनी जीवनात चालणाऱ्या गोष्टी दाखवणं, असा आजकालचा ट्रेंड आहे. पूर्वी चित्रपट म्हणजे मनोरंजनाचं साधन एवढंच समजलं जायचं. परंतु आता नवीन विषयांना वाचा फोडण्यासाठी चित्रपट हे माध्यम ठरतंय. आपला चित्रपट उत्तम व्हावा यासाठी प्रत्येक दिग्दर्शक एक दुर्मिळ कथेच्या शोधात असतो. याद्वारे अनेक विषय हाताळले जातात. त्यापैकी नाजूक विषयाला हात घातल्यामुळे कधी-कधी लोकांच्या भावना दुखावल्या जातात. यातूनच दंगल, जाळपोळ आणि धमक्या देणं असे प्रकार घडतात. पूर्वीपासून आतापर्यंत चित्रपट सृष्टीत अनेक बदल झाले आहेत. ते पुढे ही होत राहणार. लोकांनी केलेल्या विरोधामुळे या गोष्टी उशीराने घडतील पण अशा गोष्टींना निर्बंध घालू शकत नाही. म्हणूनच प्रत्येक दिग्दर्शकाने चित्रपट काढण्याआधी यातून कोणाच्या भावना दुखावल्या जाणार नाहीत ना याची काळजी घ्यावी.
निलेश कुलकर्णी, सेंट जॉन कॉलेज

जबाबदाऱ्यांचा सोयीस्करपणे विसर
पद्मावती सिनेमाबद्दल जे वादळ उठलंय ते विचार करायला लावणारं आहे. जेव्हा कोणतंही ऐतिहासिक पात्र आपण रुपेरी पडद्यावर आणतो तेव्हा ते योग्य पद्धतीने, अभ्यास करून मगच आणायला हवं. आपण जरी अभिव्यक्ती स्वातंत्र्याच्या अधिकाराबद्दल बोलत असलो तरी त्या सोबतच्या जबाबदाऱ्यांबद्दल सोयीस्करपणे विसरतो. ही जबाबदारी सगळ्यांनीच, विशेषतः जे निर्माते, दिग्दर्शक आहेत त्यांची आहे. ती त्यांनी गंभीरपणे स्वीकारायला हवी. कल्पकतेच्या नावावर अभिव्यक्ती स्वातंत्र्याची झालर लावून इतिहासाशी केलेला खेळ अनाकलनीय आहे. सिनेमा हे एक अतिशय प्रभावशाली माध्यम आहे, त्यात दाखवलेल्या गोष्टी तरुणपिढी प्रमाण मानते, कित्येक लोक या पात्रांचा आदर्श ठेवतात. त्यामुळे माझं असं प्रामाणिक मत आहे की, जोपर्यंत इतिहासकारांकडून जोपर्यंत हिरवा कंदिल येत नाही तोपर्यंत असे सिनेमा प्रदर्शित करू नये.
अदिती पाटील, रुईया कॉलेज

मनोरंजनापुरतंच मर्यादित ठेवू
आजकालच्या सिनेमांमधून आपण जगत असलेल्या जीवनातील भीषण वास्तव मनोरंजनाद्वारे दाखवलं जातं, यात गैर असं काही नाही. जेव्हा एखादा दिग्दर्शक किंवा लेखक सिनेमाचं कथानक लिहित असताना त्याचा अभ्यास देखील करतात. पण ते त्यामध्ये काही गोष्टी मुद्दामच वाढवतात. जेणेकरून त्यामधील हेतू मनोरंजनाद्वारे सहजपणे लोकांपर्यंत पोहोचवला जाईल. तसंही सिनेमामध्ये मनोरंजन नसेल तर आपणच पैसे वाया गेले अस म्हणतो. जे लोक सिनेमा प्रदर्शित होण्याआधीच त्यांच्या प्रतिक्रिया व्यक्त करतात ते चूकीचं आहे. कारण ते त्या सिनेमामधील नकारात्मक गोष्टी बघतात. सिनेमा केवळ एक मनोरंजनाचं साधन आहे, तर आपणसुद्धा त्यातून फक्त मनोरंजन आणि योग्य तो बोध घेतला पाहिजे.
पल्लवी हातकर, खालसा कॉलेज

प्रेक्षकांचाही विचार व्हावा
एखादा विषय अधिक परिणामकारक रीतीने लोकांसमोर मांडण्याचा सर्वोत्तम मार्ग म्हणजे 'चित्रपट'. आजकाल चित्रपट हे एक उत्तम मनोरंजनाचं साधन ठरतंय. बहुतेक चित्रपट हे अनेक लोकप्रिय व्यक्तींच्या जीवनावर आधारीत असतात. या चित्रपटातून नवीन प्रेरणा मिळत असते. म्हणून असे चित्रपट प्रेक्षकवर्गाला विशेषतः आवडतात. आपल्याला अभिव्यक्ती स्वातंत्र्य आहे हे जरी खरं असलं तरी, त्याचा योग्य रीतीने वापर करणं आवश्यक आहे. चित्रपट बनवताना सामाजिक मूल्ये, धार्मिक तत्वं याचा विचार करून आपल्या संस्कृतीवर काही वाईट परिणाम होणार नाही याचं भान ठेवणं गरजेचं असतं. प्रेक्षकवर्ग हा एक चित्रपटाचा अविभाज्य घटक आहे. चित्रपट निर्माते आणि दिग्दर्शक यांनी समाजातील लोकांच्या भावना दुखावणार नाही याची काळजी घेऊन चित्रपट तयार केले पाहिजेत.
संतोष सुर्वे, डहाणूकर कॉलेज

हेतू राहतो बाजूलाच
चित्रपट हे समाज परिवर्तनाचं मुख्य साधन आहे. चित्रपट वैयक्तिक तसंच सामाजिक जीवनावर खूप परिणाम करतात. मसालेदार चित्रपट पाहून लोकांना त्याची सवय झाली आहे. त्यामुळे एखादा वेगळा विषय समाजासमोर मांडला तर तर अभिव्यक्ती स्वातंत्र्याच्या नावाखाली त्यावर गदा आणली जाते. चित्रपटाचा हेतू लक्षात न घेता त्यावर आक्षेप घेणं चुकीचं आहे. प्रत्येक चित्रपटाला दोन बाजू असतात. चित्रपट योग्य की अयोग्य हे पाहणाऱ्याच्या विचारांवर अवलंबून असतं. पद्मावती चित्रपट न पाहताच त्यावर आक्षेप घेणं चुकीचं आहे. एका चित्रपटावर हजारो लोकांचं पोट अवलंबून असतं. निर्माते, कलाकार यांचीही मेहनत असते. त्यामुळे विनाकारण चित्रपटावर बहिष्कार टाकणं चुकीचं आहे. याचा लोकांनीही विचार करायला हवा.
रोहन पवार, डहाणूकर कॉलेज

दिग्दर्शकाची जबाबदारी
चित्रपटांद्वारे नुसतंच मनोरंजन होत नसून आयुष्याला प्रेरणा देणाऱ्या अनेक गोष्टीसुद्धा समोर येतात. कारण काळाप्रमाणे बदलत जाणाऱ्या दिग्दर्शनाच्या पद्धती व त्याचबरोबर बदलत जाणारी विचारसरणी यामुळे चित्रपटात करण्यात येणाऱ्या नवनवीन प्रयोगांना जास्त प्रतिसाद मिळतो. आजकालच्या तरुणांना मसालापटाबरोबर ऐतिहासिक, प्रेरणादायी किंवा समाजातील घडणाऱ्या गोष्टींवर भाष्य करणारे चित्रपटदेखील बघायला आवडतात. काहीतरी नवीन, वेगळं बघण्याकडे तरुण आकर्षित होतो. याचाच अभ्यास करून भन्साळींसारखे दिग्दर्शक आपल्यासमोर चित्रपट घेऊन येतात. पण विषयाचा आशय न समजून घेताच या चित्रपटांना विरोध होतोय. आजचा तरूण वर्ग सुजाण व तितकाच सक्षम आहे. चित्रपट चांगला आहे की नाही हे प्रेक्षकांना ठरवायला वेळ तरी द्यायला हवा. त्याशिवाय दिग्दर्शकाने अभ्यास करायला हवा. चित्रपटाची मांडणी, संवाद व एखादी घटना दाखवताना सामाजिक भान राखणं गरजेचं आहे. कारण चित्रपटामुळे किंवा त्यातील एखाद्या दृश्यामुळे सामाजिक समतोल तर ढळणार नाही ना याची जबाबदारी दिग्दर्शकावर असते.
समृद्धी देवस्थळी, मुंबई विद्यापीठ

आधी विचार बदला
आजकाल कोणताही नवीन सिनेमा आला की आपण म्हणतो अरे हा तर त्या अमुक सिनेमासारखा आहे. पण मग नवीन बघायची वेळ आली, की ‘अरे, आमचा इतिहास बदलला. हे आमच्या संस्कृतीबाहेरचं आहे’ असं बोलायलाही आपण मोकळे असतो. जर कुणी नवीन विषयावर काम करत असेल तर त्यांना प्रोत्साहन द्यायला हवं. पूर्वीच्या लोकांनी त्यांच्या वेळेस नवीन होत असे ते स्वीकारलं. मग आता का नाही? आताही बंदी घातली तरी ऑनलाईन जाऊन 'न्यूड' सगळे बघतील. लहानपणी इतिहासात भलेही काठावर मार्क्स मिळाले असतील, पण आज ‘पद्मावती’वर बोलायला आम्ही पुढे. मुळात कुणावरही चिखल उडवायला वेळ लागत नाही. पण, विचार करून काहीतरी नवीन करायला वेळ लागतो. भारत बदलायला हवा असं म्हटलं जातं. पण देश बदलायचा असेल तर आधी स्वतःचे विचार तर बदला. सिनेमा लोकांच्या मनोरंजनासाठी होतो आणि मनोरंजनाला मनोरंजनापर्यंतच ठेवा.
स्वप्नाली प्रभू, पाटकर कॉलेज

आनंदावर विरजण
सध्या वादाच्या भोवऱ्यात असलेले चित्रपट चित्रपटगृहात प्रदर्शित होण्याऐवजी रस्त्यावरच जास्त गाजवण्यात आले. चित्रपट आणि त्याबद्दल केलं जाणारं राजकारण ही काही पहिलीच वेळ नाही. जे लोक चित्रपट बघायला कधी जात नाही, तेही चित्रपटाला नाव ठेवून बाजूला होतात. सिनेमांना होणारा विरोध किंवा मराठी सिनेमांना इफ्फीमधून वगळणं हे सर्व प्रकार बघता चित्रपट निर्माते, दिग्दर्शक पुढे जाऊन नवीन विचारांचे चित्रपट करण्याचा प्रयत्न करतील की नाही असा प्रश्न पडलाय. नवीन चित्रपट आला की सर्व चित्रपटप्रेमी तो बघण्यासाठी उत्सुक असतात. परंतु काही लोक त्यांच्या आनंदावर विरजण घालतात. निर्माता, दिग्दर्शकाला मारण्याच्या खुलेआम धमक्या, चित्रपटगृहांची तोडफोड हे बघता, आपण तरुण पिढीला कोणता मार्ग दाखवत आहोत याचं भान समाजानं ठेवायला हवं. या असहिष्णूतेमधून कलावंताच्या अभिव्यक्तीस्वातंत्र्यावर गदा येते.
सचिन सानप, पाटकर कॉलेज

तेव्हा कुठे जातो आवाज?
भारत आपल्या प्राचीन कला आणि परंपरासाठी प्रसिद्ध असा देश आहे. पण सध्या दिसणारं जे चित्र आहे ते घाबरवून टाकणारं आहे. इतिहासावर किंवा समाजातल्या वाईट प्रवृत्तींवर आधारित सिनेमा आला की अनेक संघटना विरोध करण्यासाठी जणू तयारच असतात. या वादात जर राजकारण्यांनी उडी घेतली तर त्याला अजून वेगळंच स्वरूप प्राप्त होत. दैनंदिन जीवनात लोकांना भेडसावणाऱ्या समस्यांविरोधात आवाज उठवण्यासाठी ज्या लोकांना व संघटनांना वेळ नसतो तेच लोक एखाद्या चित्रपटाविरोधात निदर्शन करण्यासाठी कसे जागे होतात हेच कळत नाही. दशक्रियासारख्या, कटू वास्तवाचं वर्णन करणाऱ्या चित्रपटाला विरोध होताना पाहून आश्चर्य वाटतं. परंतु प्रेक्षक या सगळ्याला न जुमानता तो चित्रपट बघून आपलं कलाप्रेम दाखवून देतात. कधी-कधी असं वाटतं की हा सगळा पब्लिसिटी स्टंटचा भाग आहे. ही एखाद्या चित्रपटाविषयी कुतूहल निर्माण करण्यासाठी केलेली धडपड आहे की काय? अशी शंकाही मनात येते.
शुभम फाटक, विवेक कॉलेज

भावना का दुखावता?
आक्षेपार्ह गोष्ट किंवा समाजाच्या वर्मावर बोट ठेवून ते चित्रपटात दाखवण्याची ही पहिली वेळ नाही. याआधीसुद्धा ‘पीके’, ‘बाजीराव मस्तानी’ आणि आता ‘पद्मावती’ तसेच ‘दशक्रिया’ यासारख्या चित्रपटात ठराविक समाजाच्या लोकांना दुखावलं गेलं. गरज नसताना विनाकारण पाकिस्तानी अभिनेत्यांना आपल्या चित्रपटात घ्यायचं, भारतात देखणे, हुशार अभिनेते असूनही दिग्दर्शकांना त्यांना घ्यायचं सुचतंच कसं? मुळात जी कथा अस्तित्वात नाही ती चित्रपटात घुसवून त्या मूळ कथानकाचा अपमान होतो. उगाचच वेगळा विषय मांडण्याच्या नादात आपण देशातली सामाजिक एकात्मता तोडण्याचा प्रयत्न करत आहोत हा विचार त्यांनी केला पाहिजे. उगाचच कथानकाची मागणी आहे म्हणून काहीही दाखवून चालणार नाही. यात सगळ्यात मोठा दोष सेन्सॉर बोर्डाचा आहे. ज्या दृश्यांवर कात्री लावायची खरंच गरज असते तिथे तर सेन्सॉर बोर्ड अजिबात आक्षेप घेत नाही. पण जिथे गरज नसते ती दृश्य विनाकारण हटवली जातात. त्यामुळे या सगळ्याला सेन्सॉर बोर्डही तितकाच जबाबदार आहे. वेगळे विषय जरूर मांडा, पण समाजाच्या भावना न दुखावता.
आनंद लेले, मुंबई विद्यापीठ

काल्पनिक पात्रं घ्या
भारतीय संस्कृती ही कोणाच्याही अभिव्यक्ती स्वातंत्र्यापेक्षा मोठी आहे. आपल्याकडे तयार होणाऱ्या ऐतिहासिक चित्रपटांमध्ये बऱ्याचदा चुकीचा इतिहास सांगितला जातो. ज्यांना मूळ इतिहास माहीत असतो त्यांना अशा गोष्टींमुळे फरक पडत नाही. परंतु, ज्यांना इतिहास माहीत नसतो ते लाखो लोक चित्रपटांमध्ये दिसणारा इतिहासच खरा मानतात. जे फार चुकीचं आहे. आपला देश आपल्या संस्कृतीसाठी ओळखला जातो. आपल्या इतिहासातल्या स्त्रियांना देशातच नाही तर परदेशातही मानाचं स्थान आह. या पार्श्वभूमीवर आपल्याच देशातले दिग्दर्शक महाराण्यांना नाचताना वगैरे दाखवतात आणि त्यांच्या मूळ पराक्रमांवर मात्र पाणी फेरतात. त्यांना सांगावंसं वाटतं की तुम्हाला तर तुमच्याच पद्धतीने इतिहास दाखवायचा असेल तर काल्पनिक पात्रं निर्माण करा आणि चित्रपटाची निर्मिती करा, उदाहरणार्थ; बाहुबली. त्यात काहीही केले तरीही कोणीही आक्षेप घेणार नाही.
अक्षय भोसले, रुपारेल कॉलेज

प्रयोगशीलतेला नावं का ठेवता?
संजय लीला भन्साळी आणि त्यांचे चित्रपट म्हणजे वाद असं जणू समीकरणच तयार झालं आहे. मुळात कोणत्याही विषयावर चित्रपट बनवण्याची मुभा ही प्रत्येकाला असते. आणि फक्त चित्रपटांच्या नावावरून किंवा दोन-तीन मिनिटं दाखवल्या गेलेल्या ट्रेलरमधून आपल्याला चित्रपट किती कळतो? अवघ्या काही मिनिटांच्या ट्रेलरवरून संपूर्ण चित्रपटाच्या कथेचा अंदाज बांधणं चुकीचं आहे. बिग बजेट चित्रपट असला की अफवा तर उठणारच. अशावेळी एक जागरुक प्रेक्षक म्हणून आपण विचार केला पाहिजे. मराठी चित्रपटांबद्दल बोलायचं तर तेच तेच विषय, त्याच त्या प्रेमकथा पाहून आपणच त्यांना नावं ठेवतो. बरं त्यात काही प्रयोगशील केलं की परत नावं ठेवणारेही आपणच असतो. ‘दशक्रिया’, ‘न्यूड’ यासारख्या चित्रपटांचे विषयही संवेदनशील आहेत. शक्यतो ज्या विषयावर आपण फार उघडपणे बोलत नाही त्या विषयांवर चित्रपट येणं हे खरं तर कौतुकास्पद असलं पाहिजे. पण चित्र तर नेमकं उलटंच पाहण्यास मिळतं. मराठीतील हे असे प्रयोगशील चित्रपट पाहून आपण त्यांना प्रोत्साहन दिलं पाहिजे.
एकता खैरे, विल्सन कॉलेज

बाह्यसेन्सॉरशिपचा प्रभाव
‘न्यूड’ आणि ‘एस दुर्गा’ हे चित्रपट वगळण्याचा निर्णय निषेधार्ह आणि अन्यायकारक आहे. हा निर्णय अभिव्यक्तीस्वातंत्र्याची गळचेपी करणारा आणि प्रादेशिक चित्रपटांच्या सर्जनशीलतेला मारक ठरणारा आहे. तसेच 'पद्मावती', 'दशक्रिया' सिनेमावरुनही वातावरण सध्या चांगलंच तापलंय. या सिनेमांना होणारा वाढता विरोध बघता, कलेच्या बाबतीत अभिव्यक्ती स्वातंत्र्यावर गदा आलीय. एखाद्या सिनेमाला टोकाचा विरोध होण्याचे प्रकार वाढू लागले आहेत. त्यामुळे सिनेमा प्रदर्शित होण्याआधी तो सेन्सॉरऐवजी काही संघटनांना दाखवावा लागतो. स्वयंघोषित संस्कृती रक्षकांमुळे बॉलिवूडवर बाह्यसेन्सॉरशिपचा प्रभाव पडताना दिसतोय. चित्रपट तयार करणे हे दिग्दर्शकाचे अभिव्यक्तीस्वातंत्र्य आहे. चित्रपटांचे प्रदर्शन रोखणं सोपं असतं. पण, त्या चित्रपटावर निर्माता-दिग्दर्शकाचं आयुष्य पणाला लागलेलं असतं. समोरचा माणूस भले चुकीचे बोलत असला, तरी त्या माणसाला बोलण्याची संधी दिली पाहिजे हे सभ्यतेचं आणि सहिष्णुतेचं लक्षण आपण विसरत आहोत. एकदा सेन्सॉर बोर्डानं प्रमाणपत्र दिल्यानंतर, ज्यांचे काही आक्षेप असतील, त्यांनी न्यायालयाचा दरवाजा ठोठवावा. तोडफोड, हिंसाचार करून काहीच साध्य होत नाही.
स्वप्नाली सावंत, सोनावणे कॉलेज

मुद्दाम बंदीची भाषा
आपल्या भारतीय चित्रपटसृष्टीत एकाच ठराविक पठडीतले चित्रपट चालत आहेत. काही समाजातले लोक मुद्दामच अशा वेगळ्या विषयांवरील चित्रपटांवर बंदी घालण्याची भाषा बोलत असतात. त्यात मग इफ्फीतून नाकारले गेलेले ‘न्यूड’ आणि ‘एस दुर्गा’ असो किंवा मराठी चित्रपट ‘दशक्रिया’ असो. हे सर्वच एका वेगळ्या पठडीतील आणि काही प्रमाणात समाजातील सत्य परिस्थितीवर भाष्य करणारे चित्रपट असल्याने त्यावर आक्षेप घेण्यात आला. पण लोकांनी हे समजून घ्यायला हवे की चित्रपटसृष्टी ही मनोरंजनाची बाजू आहेच. पण, मनोरंजन असलं तरी त्याबरोबरच समाजातलं विदारक सत्यही तो समोर आणतो. हेच पचवणं लोकांना जड जात असल्यानं या चित्रपटांना विरोध होत आहे. एखादा ऐतिहासिक चित्रपट न बघता फक्त त्याच्या प्रसिद्धीवरूनच आपल्या समाजाच्या भावना कशा दुखावल्या जात आहेत हे लोकांना ओरडून सांगणं आणि मग त्या विरोध मिटवण्यासाठी पैसे उकळणं हा काही लोकांचा आवडता उद्योग बनला आहे. अशा वृत्तीच्या लोकांना आवर घातला गेला पाहिजे.
निखिल नार्वेकर, साठ्ये कॉलेज

कलागुणांना मिळणारं व्यासपीठ, नव्या टॅलेंटला संधी, टीमवर्क आणि मॅनेजमेंटचा धडा, आत्मविश्वासाचा शोध, या सगळ्याचं दुसरं नाव म्हणजे कॉलेज फेस्टिव्हल असं मत युवा कट्टावर विद्यार्थ्यांनी नोंदवलं
आहे. अनेकांना आजचे कॉलेज फेस्ट म्हणजे नुसतीच धम्माल-मस्ती
वाटत असली, तरी ते तसं नाहीय. आमच्यासाठी हे टॅलेंट आणि नवीन काहीतरी करण्याची संधी देणारं विद्यापीठ असल्याचं विद्यार्थ्यांनी ठळकपणे नमूद केलं आहे…

जान अन् शान
कॉलेज फेस्टिव्हल म्हणजे कॉलेजची जान आणि आम्हा विद्यार्थ्यांची शान! कॉलेजांमध्ये शैक्षणिक अभ्यासक्रमाला जोड असते ती फेस्टिव्हलची! विद्यार्थ्यांना आयुष्यात उत्तम यश संपादन करायचं असेल तर त्यांनी अभ्यासाबरोबरच अवांतर गोष्टींमध्येसुद्धा कुशल असायला हवं. या फेस्टचं आयोजन खुद्द विद्यार्थी एकत्र येऊन करतात. साधारण डिसेंबर-जानेवारीत या फेस्टची धूम असते. पण दंगा-मजामस्ती सोबत सामाजिक बांधिलकी सुद्धा जपली जाते. जुने कपडे जमवून गरजवंतांना देणं, वह्या-पुस्तक, रद्दी जमा करणं, मॅरेथॉन, वृक्षारोपण, स्वछता अभियान असे वेगवेगळे सामाजिक उपक्रम मुलं स्वतः राबवतात. स्टार्टअप्सना उत्तेजन मिळतं. मोठ्या कॉलेजमध्ये गेल्यावर कुठेतरी न्यूनगंड येतो, आत्मविश्वास कमी पडतो. अशावेळी मुलांना अंतर्मुख होऊन स्वतःचे सॉफ्ट स्किल्स जगाला दाखवण्याची नामी संधी या फेस्टसमुळे मिळते.
नमिता भोसले, व्हीजेटीआय

तो मार्गदर्शक
दरवर्षी दिवाळी संपताच चाहूल लागते ती कॉलेज फेस्टची! पण यंदा विद्यापीठाच्या घोळामुळे परीक्षेचं वेळापत्रकच बदलून गेलंय. त्यात ज्या परीक्षा दिवाळीच्या अगोदर संपून जातात, पण यंदा त्या संपायला डिसेंबर उजाडला आहे. विविध कॉलेजांमध्ये परीक्षेच्या काळातच डिसेंबरमध्ये होणाऱ्या महाराष्ट्र उत्सव, राज्यस्तरीय स्पर्धा आणि कॉलेजच्या फेस्टची तयारी सुरु झाली आहे. पण पेपर आणि फेस्टची तयारी करताना सर्वांचीच तारांबळ उडाली आहे. तरी यात विद्यार्थ्यांचा उत्साह कुठेही कमी झालेला दिसत नाही. फेस्टच्या निमित्ताने काही गोष्टी शिकायला मिळतात त्या म्हणजे सामूहिकरीत्या आपली कामं कशी करायची, प्रत्येक व्यक्तीच्या स्वभावाप्रमाणे त्यांना कसं सांभाळून घ्यायचं आणि त्याचबरोबर इतरांशी स्पर्धा करून आपण जे काम करतोय ते कसं चांगलं होईल आणि ते इतरांना कसं आवडेल याची काळजी घेणं.
सुशांत इंगळे, विवेक कॉलेज

टॅलेंटला वाव
चार दिवस चालणारे कॉलेज फेस्टिव्हल हे विद्यार्थ्यांनसाठी एक वेगळा अनुभव देणारे ठरतात. विद्यार्थ्यांमध्ये असलेल्या कलेला योग्य व्यासपीठ हे कॉलेज फेस्ट मिळवून देतात. आपला फेस्ट आकर्षक कसा करायचा यावर विद्यार्थी खूप मेहनत घेत असतात. फेस्टची एक वेगळीच मजा असते. कारण त्यात अभ्यासापासून सुटका मिळते, फक्त मजा आणि मस्ती. आपली वेगवेगळ्या विद्यार्थ्यांसोबत ओळख होते, नवीन मित्र मिळतात. पण एकीकडे फेस्टची मजा आहे तर दुसऱ्या बाजूला परीक्षांचं टेन्शन. विद्यापीठाने परीक्षा पुढे ढकलल्यामुळे नोव्हेंबरमध्ये सुद्धा विद्यार्थ्यांच्या परीक्षा चालू आहेत. त्यामुळे काही फेस्ट रद्द करण्यात आले तर काही फेस्ट पुढे ढकलण्यात आले. फेस्टमध्ये भरपूर विध्यार्थी सहभागी होतात. तसंच प्रत्येक विद्यार्थीमध्ये कुठली तरी कला, टॅलेंट दडलेलं असतं. फेस्टमुळे ती विद्यार्थ्यांना ओळखता येते.
शिवानी कांबळी, विवेक कॉलेज

हक्काचं व्यासपीठ
आपल्या कलागुणांसह व्यक्त होण्याचं हक्काचं व्यासपीठ म्हणजे कॉलेज फेस्टिव्हल. विद्यार्थी लागेल ती मेहनत घेऊन फेस्टचा उत्साह वाढवण्यात दंग आहेत. नवीन मुलांसोबत गाठीभेटी घडून संपूर्ण कॉलेज एकत्र येऊन फेस्टच्या तयारीत मग्न असतं. मात्र यंदा परीक्षेचा काळ लांबल्यामुळे काही कॉलेजचे फेस्ट रद्द करण्यात आले. पण ज्या कॉलेजचे आहेत त्यांची परीक्षा असल्या कारणाने त्यांची झोपच उडाली आहे. कॉलेज कॅम्पसमुळे विद्यार्थ्यांच्या कलेला दिशा मिळून नवनवीन संधी उपलब्ध होतात. अनेकदा अभ्यासात मागे असलेले विद्यार्थी मात्र फेस्टमध्ये आपल्या कलेचा ठसा उमटवतात. फेस्ट आपल्याला स्वतःमध्ये बदल कसा करता येईल याची शिकवण देण्याचं व्यासपीठ असतं. फेस्ट हा ठराविक मुलांसाठी नसतो, म्हणून सगळ्यांनी आवर्जून सहभागी होणं गरजेचं आहे तरच हे कॉलेज फेस्ट आपलेसे वाटतील.
शर्वरी जाधव, विवेक कॉलेज

धमाल-मस्तीपूर्ण वातावरण
डिसेंबर महिन्यात बहुतेक कॉलेजांमध्ये फेस्टिव्हलची रंगत असते. कुठे तरुणाईच्या कलागुणांना व्यासपीठ मिळवून देणारे टॅलेंट शो असतात तर कुठे धमाल मस्तीने वातावरण भारलेलं असतं. यंदा लांबलेल्या परिक्षा मध्ये हि आपल्या फेस्ट मुड कायम राहिल यासाठि विदयार्थांची तारे वरची कसरत सुरू आहे. आपला फेस्टिव्हल यशस्वी करण्यासाठी विद्यार्थी अक्षरशः जीवाचं रान करतात. नवनवीन कल्पना घेऊन येणाऱ्या उत्सवामध्ये खूप काही शिकायला मिळतं. त्याच बरोबर ते स्वत:च्या कलागुणांना ओळखण्याचा ही प्रयत्न करतात. सध्याचे कॉलेज उत्सव प्रसिद्धी मिळवण्यासाठी मदत करतात. फेस्टच्या माध्यमाद्वारे नुसते विद्यार्थीच नाही तर कॉलेजही एक विशिष्ट ओळख निर्माण करतं.
आरती धबाले, विवेक कॉलेज

उत्साह कमी होतोय
दहा दिवसात संपणारी परीक्षा चक्क महिनाभर लांबण्यात आली. दुसरीकडे डिसेंबरमध्ये होणारे कॉलेज फेस्ट हे जवळ आलेत. पण कमी वेळाते फेस्ट कसे साजरे करता येतील यावर विद्यार्थी लक्ष केंद्रित करतायत. तसंच कॉलेजमधील फेस्ट म्हणजे विद्यार्थ्यांच्या आयुष्यातील महत्त्वाचा दिवस असतो. कारण नवीन मित्र बनतात तर काही विद्यार्थ्यांच्या आयुष्याला कलाटणी मिळते. काही विद्यार्थी फेस्टमध्ये सहभागी होऊन मौज मजा करतात. लांबवण्यात आलेल्या परीक्षांमुळे फेस्टला कमी वेळ मिळाल्यास कॉलेजांमधील छोट्या फेस्टला परवानगी मिळत नाही. या सर्वांमुळे विद्यार्थांना मात्र तारेवरची कसरत करावी लागते. हे सर्व पाहून आज काल फेस्टचा उस्साह मात्र कमी होत चालला आहे, हे मात्र नक्की!
राहुल शिंदे, डहाणूकर कॉलेज

आठवणींचा भांडार
प्रत्येक सहभागी विद्यार्थी फेस्टच्या यशासाठी झटत असतो. फेस्टमध्ये वेगवेगळ्या स्पर्धांचं आयोजन केलं जातं. ज्यात कला, बुद्धीमत्ता यांना प्राधान्य दिलं जातं. या स्पर्धांमध्ये विविध कॉलेजांमधील विद्यार्थी सहभागी होतात. त्यामुळे विभिन्न कलागुणांचे, बुद्धिमत्तेचं सादरीकरण होतं. या सर्व स्पर्धांमधून प्रत्येक सहभागी विद्यार्थी जरी यशस्वी झाला नाही तरी यशाच्या बदल्यात एखादी शिकवण तरी नक्कीच सोबत घेऊन जातो. आयुष्य हे स्पर्धात्मक झालंय. यात टिकून राहण्यासाठी सर्वप्रथम स्वत:ची जागा कुठे आहे, हे ओळखता यायला हवं. आठवणी तयार होतात आणि अनुभवही मिळतो.
पूनम मांडवकर, डहाणूकर कॉलेज


कौशल्य विकासाला चालना
विद्यार्थ्यांमध्ये एक वेगळाच उत्साह, जल्लोष फेस्टमध्ये पाहायला मिळतो. पण या फेस्टची तयारी करताना जो अनुभवात्मक प्रवास हाच खूप महत्त्वाचा असतो. त्यामुळे असंच म्हणेन की, फेस्टची तयारी करत असताना येणारा अनुभवच खूप काही शिकवून जातो. कारण खूप गोष्टी शिकायला मिळतात हा अनुभव सांगण्यासारखा नसून तो फक्त अनुभवण्याचीच गोष्ट आहे. चार भिंतींच्या आत बसून कल्पना लढवणं खूप सोपं असतं. पण ते सत्यात उतरवणं खूप अवघड असतं. त्यामुळे चार भिंतींच्या आत चालणारं डोकं प्रत्यक्षात खूप वेगळा अनुभव देऊन जातं. आवडीनिवडी सगळं बदलतं. प्रत्येक गोष्ट वेगळा अनुभव देऊन जातं. या सर्व अनुभवातून विद्यार्थ्यांचा कौशल्य विकास होत असतो.
अश्विनी सगळे, साठ्ये कॉलेज

घट्ट नातं
बहुदा नोव्हेंबरमध्ये सुरू होणारे हे फेस्ट्स यंदा विद्यापीठाच्या परीक्षांमुळे लांबणीवर पडले आहेत. त्यामुळे कमीत कमी वेळात फेस्टची तयारी करून तो यशस्वी करणं यासाठी विद्यार्थ्यांची कसरत सुरू आहे. इतरांपेधा काहीतरी 'हटके' करून दाखवण्याचा तरुणाईचा मानस असतो. त्यातूनच गतवर्षी माझ्या कॉलेजच्या एनएसएस युनिटने संविधानावर आधारित आंतरमहाविद्यालयीन फेस्टचं आयोजन केलं होतं. भारतीय संविधानाबाबत जनजागृती करण्याचं महत्त्वाचं काम या इव्हेंटच्या माध्यमातून करण्यात आलं. कॉलेज फेस्ट्सना अशाच प्रकारे सामाजिक जोड असायला हवी, असं मला वाटतं. एकूणच कॉलेज फेस्टमध्ये प्रत्यक्ष सहभागी झाल्याने आपण अनेक नवनवीन गोष्टी शिकतो व कॉलेजशीदेखील घट्ट नातं जोडलं जातं.
दिशा सावंत, पाटकर कॉलेज

खरी मज्जा स्पर्धेमध्ये
कॉलेजमधल्या फेस्टिव्हलमध्ये सुरू होणाऱ्या स्पर्धांमुळे विद्यार्थ्यांच्या कलागुणांचा सत्कार होतो. प्रत्येकामध्ये असणाऱ्या कलेचा जन्म होतो. त्या विद्यार्थ्याला कला करिअर म्हणून त्याच्या पुढे उभी राहते आणि त्यातून तो पुढे मोठा कलाकार म्हणून नावारूपाला येतो. आज अनेक वाहिन्यांवर विविध प्रकारचे टॅलेंट शो असतात. ते तरुणाईला खूप आवडतात. कारण त्यातील खरी मज्जा ही स्पर्धेमध्ये दडलेली असते. मग ती स्पर्धा संगीत क्षेत्रातील असो किंवा क्रीडा. जर परीक्षांना विचारपूर्वक प्राधान्य दिलं जातं तर विद्यार्थ्यांच्या कलागुणांना सुद्धा देण्यात यावं, असं मला प्रामाणिकपणे वाटतं. ज्या कलेला आजची तरुणाई करिअरच्या दृष्टिकोनातून पाहते, त्याला तरी योग्य व्यासपीठ मिळण्याची गरज आहे, हे मात्र नक्की!
दर्शन जाधव, मुंबई विद्यापीठ

कलागुणांचा मंच
कॉलेजमधला फेस्ट म्हणजे तरुणाईसाठी जणू एक प्रकारे मोठा उत्सवच असतो. आपल्या कॉलेजचा फेस्ट सगळ्यांपेक्षा निराळा व्हावा ह्यासाठी विद्यार्थी अगदी दिवस-रात्र मेहनत घेत असतात. कॉलेजमध्ये शिकत असताना विद्यार्थ्यांसाठी कॉलेजमधला फेस्ट हा खूप महत्त्वाचा असतो. कारण त्यांना आपले कलागुण इतरांना दाखवायला यातून संधी मिळत असते. हे कलागुण पाहून पुढे जाऊन त्यांना अनेक संधी देखील उपलब्ध होतात. विद्यार्थ्यांच्या जडणघडणीमध्ये कॉलेज फेस्टचा खूप मोठा हातभार असतो. सध्या होणाऱ्या अनेक फेस्टमध्ये नवनवीन गोष्टी आपल्याला पाहायला मिळतात. ह्यातूनच सध्याच्या तरुणाईची कल्पकता दिसून येते. सेलिब्रिटी मंडळीसुद्धा फेस्टला आवर्जून हजेरी लावताना दिसून येतात. कॉलेजमध्ये साजरे होणारे फेस्ट हे विद्यार्थ्यांना आपलेसे वाटतात, कारण कलागुणांना वाव देण्यासाठी व त्यांचं करिअर घडवण्यासाठी हे फेस्ट म्हणजे अगदी उत्तम मंच असतात.
ओमकार आर्डे, सीएचएम कॉलेज

न विसरता येणारा सोहळा
कॉलजचा फेस्ट म्हणजे विद्यार्थ्यांना त्यांच्यातली गुणवत्ता प्रदर्शित करण्यासाठी अगदी उत्तम असा मंच आहे. फेस्टमध्ये होणारी धमाल-मस्ती कॉलेजिअन्स कधीच विसरु शकत नाही. फेस्ट म्हणजे कॉलेजच्या विद्यार्थ्यांसाठी त्यांच्या कॉलेजजीवनामधला एक न विसरण्याजोगा सोहळाच असतो. आपला अभ्यास सांभाळत विद्यार्थी फेस्ट यशस्वी होण्यासाठी अगदी जीवापाड मेहनत घेतात. विद्यार्थ्यांसाठी त्यांच्या कॉलेजजीवनात फेस्टचं स्थान खूप महत्त्वाचं असतं. त्यांच्यातलं संघटन कौशल्य, कलागुण प्रदर्शित करण्यासाठी व त्यांच्या करिअरला नवीन दिशा देण्याचं काम हे फेस्ट करतात. तरुणाई ही फेस्टमध्ये नवनवीन संकल्पना अमलांत आणताना दिसते. यातूनच अनेक विद्यार्थ्यांमधलं लपलेलं टॅलेंट सर्वांसमोर येतं. कॉलेजचे फेस्ट हे विद्यार्थ्यांना आपलेसे वाटण्याचं आणखी एक कारण म्हणजे त्यामागे दडलेली त्यांची मेहनत. विद्यार्थ्यांनी देखील मजा-मस्ती करण्याबरोबरच ह्या फेस्टला चांगला मंच म्हणून पाहायला हवं.
वैष्णवी आंबवणे, सीएचएम कॉलेज

आत्मविश्वास मिळतो
सध्या सगळ्या कॉलेजांमध्ये फेस्टचं वातावरण रंगू लागलं आहे. विद्यार्थी आपला अभ्यास सांभाळून फेस्टची तयारी करताना दिसून येतायत. कॉलेजमधले फेस्ट म्हणजे विद्यार्थ्यांसाठी त्यांच्या कलागुणांची परीक्षा प्रदर्शन असं म्हटलं तरी हरकत नाही. प्रत्येक विद्यार्थी हा आपला कॉलेज फेस्ट यशस्वी होण्यासाठी जास्तीत जास्त मेहनत घेताना दिसून येतो. कॉलेज आयुष्य जगत असताना साजरे केले जाणारे फेस्ट हे प्रत्येक विद्यार्थ्यासाठी स्वतःला सगळ्यांसमोर सिद्ध करण्याची एक नामी संधीच असते. त्यामुळे विद्यार्थ्यांच्या आयुष्यात फेस्टचं स्थान खूप महत्त्वाचं आहे. विद्यार्थ्यांच्या वैयक्तिक जडणघडणीमध्येही फेस्टचा वाटा मोलाचा असतो. फेस्टच्या माध्यमातून विद्यार्थ्यांमधील आत्मविश्वास वाढतो व त्यांना अनेक संधीसुद्धा मिळत असतात. तरुणाई ही प्रत्येक वेळेस फेस्टमध्ये नावीन्य आणण्याचा प्रयत्न करत असते, जेणेकरून प्रत्येकाला आपल्यातली गुणवत्ता दाखवण्याची संधी मिळावी. विद्यार्थ्यांनी या फेस्टकडे स्वतःला सिद्ध करण्याचा एक चांगला मंच म्हणून बघायला हवं.
निखिल भामरे, कोकण ज्ञानपीठ इंजिनीअरिंग कॉलेज

व्यवस्थापनाचं ज्ञान
कॅम्पस फेस्ट मला माझ्या आयुष्यात खूप काही शिकवून गेले. मी माझ्या कॉलेजचा एनएसएस युनिटच्या ‘उद्धेयंम’ या फेस्टमध्ये सक्रिय सहभाग घेतला होता. मी आजपर्यंत खूप फेस्ट बघितले आहेत. पण कॉलेजच्या स्वतः अनुभवलेल्या फेस्टची धमाल काही वेगळीच असते. स्वतः व्यवस्थापन करताना खूप काही शिकायला मिळतं. व्यवस्थापनाचं प्रत्यक्ष ज्ञान विद्यार्थ्यांना या बड्या फेस्ट्समधून मिळत असतं. वर्षभर अभ्यास, क्लास आणि काम यात अडकलेल्या मुलांचा मूड फ्रेश करण्याचं काम फेस्टिव्हल करतात. थोडी मज्जा, मस्ती, धमाल, पण त्याचबरोबर खूप काही शिकवून जाणाऱ्या या फेस्ट्सना माझ्या आयुष्यात मी नक्कीच मोलाचं स्थान देते. कारण त्यातूनच मला खूप काही शिकायला मिळालंय. आजचे कॉलेज फेस्टिव्हल्स विद्यार्थ्यांना खूप काही शिकवून जातात. विद्यार्थी यातून निर्णय क्षमता, व्यवस्थापकीय कौशल्य, वेळेचं नियोजन, आत्मविश्वास, संवाद कौशल्य या महत्त्वपूर्ण गोष्टी शिकतात.
प्राची धुमाळ, पाटकर कॉलेज

जीव की प्राण
फेस्ट आणि विद्यार्थी यांचं वेगळंच घट्ट असं नातं आहे. फेस्टिव्हल आला की विद्यार्थ्यांमध्ये जोश, उत्साह, थोडं टेन्शन दिसू लागतं. फेस्ट हा तर जणू कुठल्याही कॉलेजचा आत्माच असतो. फेस्ट म्हणजे विद्यार्थ्यांसाठी जीव की प्राणच. फेस्टिव्हल हा विद्यार्थ्यांच्या आयुष्याला कलाटणी देणारा ठरतो. गुणवत्ता दाखवण्यासाठी विद्यार्थ्यांना व्यासपीठ हवं असतंच. म्हणूनच खूप काही देऊन जातो हा फेस्ट सगळ्यांना. विद्यार्थीसुद्धा फेस्टला चारचांद लावतात आणि तो यशस्वी करण्याकरीता दिवस-रात्र मेहनत घेत असतात. पण ह्यावर्षी परीक्षा लांबणीवर पडल्यामुळे फेस्टवर काही प्रमाणात परिणाम झालेला दिसून येतो आहे. परीक्षा की फेस्टची तयारी ह्या गोंधळात अडकले असून त्यांना नक्की कशाला महत्व द्यावं हेच कळेनासं झालाय. असा गोंधळ पुन्हा होणार नाही याची काळजी विद्यापीठानं घ्यावी.
धनश्री निमसे, वझे-केळकर कॉलेज

विद्यार्थ्यांचा प्लॅटफॉर्म
अभ्यासाव्यतिरिक्त इतरही अनेक गोष्टी विद्यार्थ्यांच्या आयुष्यात महत्त्वाच्या असतात. त्यांना वाव मिळतो तो कॉलेज फेस्टिव्हल्समधून. कारण कलागुण सिद्ध करण्यासाठी विद्यार्थ्यांना एका प्लॅटफॉर्मची गरज असते आणि तो प्लॅटफॉर्म कॉलेज फेस्ट हाच आहे. एरव्ही पूर्ण सेमिस्टर अभ्यास करून कंटाळलेले विद्यार्थी कॉलेज फेस्टिव्हलची आतुरतेनं वाट बघत असतात. स्टेजवर काय सादर करायचं याची चर्चा कलाकार विद्यार्थ्यांमध्ये असते. तर दुसरीकडे यंदाच्या फेस्टिव्हलमध्ये काय वेगळं बघायला मिळणार याची उत्सुकता प्रेक्षकवर्गात असलेल्या विद्यार्थ्यांमध्ये असते. हल्लीच्या फेस्टमध्ये सांस्कृतिक कार्यक्रम मोठ्या प्रमाणावर दिसतात. कसाही असला तरी हा विद्यार्थ्यांच्या हक्काचा प्लॅटफॉर्म आहे हे नक्की.
भावना भाटे, गव्हर्नमेंट पॉलिटेक्निक

आत्मपरीक्षणाची संधी
कॉलजेमध्ये साजरे होणारे फेस्ट म्हणजे विद्यार्थ्यांच्या कॉलेज जीवनातली खूप महत्त्वाची आणि त्यांच्या कल्पकतेला चालना देणारी गोष्ट आहे. सर्व विद्यार्थ्यांसाठी कॅम्पस फेस्ट हा खूप जिव्हाळ्याचा विषय असतो. म्हणूनच प्रत्येक विद्यार्थी आपला फेस्ट कसा उत्तम होईल यासाठी जीवाचं रान करतो. कॅम्पस फेस्टमुळे विद्यार्थ्यांसाठी एक चांगला मंच निर्माण होतो, जेणेकरून त्यांना सर्वांसमोर स्वतःमधले कलागुण दाखवण्याची संधी मिळते. नवनवीन संकल्पना घेऊन येणारे हे फेस्ट विद्यार्थ्यांच्या व्यक्तिमत्वात मोलाची भर घालत असतात. हे फेस्ट मित्र-मैत्रिणींबरोबर साजरे होत असल्यानं प्रत्येक विद्यार्थ्याला खूप जवळचे वाटतात. आजपर्यंत अनेक विद्यार्थी ह्या फेस्टमधून घडले आहेत. फेस्टमधून प्रत्येक विद्यार्थ्यांना आत्मपरीक्षण करण्याची संधीही मिळते. प्रत्येक विद्यार्थ्याने या फेस्टसचा उपयोग चांगला मंच म्हणून करायला हवा, जेणेकरून त्यांना त्यांचं करिअर घडवण्यासाठी याचा फायदा होईल.
वेदिका वाडेकर, सीएचएम कॉलेज

‘उत्सव’चा आनंद
‘कॉलेज फेस्टिव्हल’ आणि ‘धमाल’, ‘मजा’, आणि ‘गुणवत्तेला व्यासपीठ’ हे जणू समानार्थी शब्द आहेत. रुईयाचा ‘उत्सव’ फेस्ट जवळ आला की मुलांमध्ये नवा उत्साह संचारतो. इव्हेंट्सच्या यादीची सगळे वाट बघू लागतात. हे क्षण प्रत्येकाच्या कॉलेज लाइफमधले सर्वात महत्त्वाचे क्षण असतात. कॉलेज फेस्टच्या निमित्तानं, अन्य वेळी बिझी असणारे विद्यार्थी एकमेकांच्या सान्निध्यात येतात, एकत्र येऊन चर्चा करतात. उत्सव हा विद्यार्थ्यांसाठी विचार व्यक्त करण्याचा मंच आहे. यात जिंकलो तर आनंदच, नाही तर इतरांकडून काहीतरी नवीन शिकायला मिळालं याचं मनाला समाधान नक्की मिळतंच.
गायत्री गोडबोले, रुईया कॉलेज

'ये मुंबई मेरी जान', असं प्रत्येक मुंबईकर अभिमानाने म्हणतो. मात्र सध्या सर्वत्र चर्चा आहे की, मुंबईच्या जडणघडणीत नेमकं योगदान कोणाचं?
‘युवा कट्टा’वर हा विषय मांडल्यावर तरुणाई भरभरुन व्यक्त झाली. स्वप्नांसाठी जगणाऱ्या, मुंबईला आई मानणाऱ्या, तिच्यासाठी जिवाची बाजी लावणाऱ्या, तिच्या विकासासाठी जिवाचं रान करणाऱ्या आणि ज्याच्या नसानसांत मुंबई वाहते, त्या प्रत्येकाचं योगदान आहे, असं तरुणाईने सांगितलं. पण मुंबईच्या वाढीला काही मर्यादा आहेत. त्यामुळे हे लक्षात ठेवूनच या शहराचा नीटनेटका विकास व्हावा, असं तरुणाई ठामपणे सांगते.

सारे मिळून करु विकास
मुंबई स्वप्ननगरी आहे. या स्वप्ननगरीत सारेच आपलं नशीब आजमावण्यासाठी आले. स्वत:चा विकास साधण्याबरोबरच इथल्या प्रत्येकाने या स्वप्ननगरीचाही विकास केला. पण तरीही सामान्य माणसापासून ते श्रीमंतापर्यंत सर्वांचा हातभार आहे. आज जी काय मुंबई आहे तिला घडवण्यामध्ये सर्वांचा समान वाटा आहे. असं एका-दोघांची नावं नाहीत किंवा प्रांतीय किंवा परप्रांतीय असा भेद नाही. जो या भूमीत राबला, जगला त्याने ही भूमी घडवली. त्यामुळे वाद न घालता मुंबईचा विकास करणं ही आपली जबाबदारी प्रत्येकाने ओळखली पाहिजे. मला जेवढे शक्य आहे तेवढे प्रयत्न मी माझ्या मायानगरीच्या जडणघडणीत करेन. मग ते स्वच्छतेच्या दृष्टीने असो किंवा अजून कशाने, पण वादाच्या भोवऱ्यात अडकून नुकसानास कारणीभूत नाही ठरणार एवढं मात्र नक्की!
भावना भाटे, गर्व्हमेंट पॉलिटेक्निक

वाटा प्रत्येकाचा
भारताची आर्थिक राजधानी म्हणून ओळखलं जाणारं मुंबई शहर अतिशय वेगाने विस्तारत आहे. मुंबईची ही जडणघडण केवळ आर्थिक स्वरूपाची नसून तिचे सामाजिक, राजकीय, सांस्कृतिक असे अनेक पैलू आहेत. माझ्या मते, मुंबईच्या जडणघडणीत कोणत्याही एका वर्गाचं योगदान नसून प्रत्येक मुंबईकराचा त्यात वाटा आहे. त्या प्रत्येक शेतकऱ्याचं आहे. जो स्वतःच्या जीवाचं रान करून मुंबईसारख्या मायानगरीचं पोट भरतात. त्या प्रत्येक स्त्रीचं आहे, जी पुरूषांच्या खांद्याला खांदा लावून काम करते. मुंबईच्या जडणघडणीत त्या सर्व शिक्षकांचे योगदान आहे, जे मुंबईच्या नवीन पिढीत ज्ञानाचं बीज रोवतात. अशाप्रकारे प्रत्येक स्तरावरील मुंबईकर मुंबईच्या जडणघडणीत आपलं योगदान देत असतात.
सृष्टी कुळ्ये, रुईया कॉलेज

खत-पाणी घालणं चुकीचं
मुंबई ही मराठी माणसाचीच आहे अशी राजकीय गर्जना, प्रादेशिक पक्ष नेहमीच करताना दिसतात. मुंबई हे शहर जरी गिरणी कामगार आणि अन्य व्यावसायिकांनी काही दशकांपूर्वी ओळखलं जात होतं तरीही आज वेगळं चित्र पहायला मिळतं. दक्षिण भारतीय हॉटेल मालकांपासून ते उत्तर भारतीय रिक्षाचालक हे सर्वच मुंबईला वेग देतात, चालवतात आणि सावरतातसुद्धा! त्यामुळेच मुंबई ही या शहरात कष्ट करून व योग्य मार्गाने पैसे कमावणाऱ्या प्रत्येक भारतीय माणसाची आहे. केवळ महाराष्ट्राचा भूभाग असल्यामुळे मुंबईतून अन्य लोकांना त्रास देणं व काही राजकीय भाषणातून याला खत पाणी घातलं जाणं चुकीचं आहे.
संकेत खोपडे, दत्ता मेघे कॉलेज ऑफ इंजिनीअरिंग

प्रयत्न करणं आपल्या हातात
मुंबई एक असं शहर आहे जिथं प्रत्येक माणूस स्वप्नांच्या शोधात असतो. प्रत्येकाची आपली अशी एक स्वतंत्र दुनिया असते त्यात तो रमलेला असतो. अशी ही गरीब, श्रीमंत आणि मध्यमवर्गीयांची मुंबई! अशा या मुंबई शहरात स्वातंत्र्यपूर्व व स्वातंत्र्य नंतरच्या काळात बरेचसे बदल होत गेले आणि अजूनही होत आहेत. मला तरी असं वाटतं की मुंबईच्या जडणघडणीत एका दोघांचं नव्हे तर संपूर्ण समाजाचंच मोलाचं योगदान आहे. कामानिमित्ताने स्थलांतर झाल्याने मुंबईत लोकसंख्या मोठ्या प्रमाणात वाढत चालली आहे. लोकांना रहायला योग्य दरात घर उपलब्ध न झाल्याने आणि कोणाचंही पाठबळ नसल्याने झोपडपट्टीत वाढ होतेय. फक्त गरीबी हा एकच प्रश्न नव्हे तर महिलांचे ही अनेक प्रश्न आहेत. आपण तरुण पिढीने हे सर्व थांबवलं पाहिजे, यासाठी प्रयत्न करणं आपल्या हातात आहे.
कार्तिकी कोरगावकर, विवेक कॉलेज

समस्यांच्या निर्मूलनासाठी...
जगातील सर्वात जास्त लोकसंख्या असलेल्या शहरांपैकी एक म्हणजे मुंबई होय. एकविसाव्या शतकाच्या सुरूवातीपासून मुंबईमध्ये अनेक दहशतवादी हल्ले झाले. ज्यामुळे अनेक जिवांचं आणि मालमतेचं नुकसान झालं. अशा संकटांतूनही मुंबीपुरीतील रहिवाश्यांनी एकमेंकाना आणि शहराला सावरलं. कारण आमचं स्पीरीटचं जबरदस्त आहे. दुसरी गोष्ट म्हणजे मुंबई ही मराठी माणसाची आहे का हा प्रश्न खूप चर्चेत आहे. त्यासाठी १०५ हुतात्म्यांनी बलिदान दिलं हेही विसरून चालणार नाही. मुंबई जसजशी विकसित होत चालली आहे, तशीच वेगवेगळ्या अडचणी सामोरी येत आहेत. आपण तरुण पिढी म्हणून या समस्यांचं निर्मूलन करण्यासाठी पुढे सरसावलं पाहिजे.
शिवानी कांबळी, विवेक कॉलेज

काळजी घ्यायलाच हवी
खरं तर प्रत्येक व्यक्ती स्वतःबरोबर मुंबईलाही घडवण्याच्या प्रयत्नात आहे. फरक फक्त इतकाच की काही प्रयत्न सत्यात उतरतात तर काही अपुरे पडतात. मुंबापुरी ही आपल्या सर्वांची असून तिला घडवण्यात सगळ्यांचा मोलाचा वाटा आहे. त्यामुळे कोणाही विशेष व्यक्तीला पदवी बहाल करणं अयोग्य ठरेल. मुंबईला घडवण्यात हात कोणाचा यावर वाद रंगवण्यापेक्षा मुंबईच्या समस्या कशा सोडवता येतील यावर एकमत केलं तर मुंबईची वाटचाल नक्कीच सुरळीत होईल. मुंबईमध्ये सुधारणा झालीय पण अजूनही अशा समस्या आहेत ज्यावर काम करणं गरजेचं आहे. मान्य आहे की या सगळ्यासाठी पुरेसा वेळ लागतो. जो आजच्या धकाधकीच्या जीवनात देणं शक्य होत नाही. पण आपल्या मुंबईसाठी एवढं तर करूच शकतो. आपली काळजी घेतो त्याचप्रमाणे मुंबईचीही काळजी घेतली तर मुंबईचं चिंताग्रस्त चित्र बदलेल.
शर्वरी जाधव, विवेक कॉलेज

एकता असू द्या
आर्थिक राजधानी असलेली ही मुंबई प्रत्येक व्यक्तीसाठी मायानगरी आहे त्याचप्रमाणे आशेचा किरण आहे. या मुंबई कोणतीही व्यक्ती किंवा परकीय व्यक्ती उपाशी मरत नाही. काहीना काही करून स्वतःचं नाव कमावतं, कुटुंब चालवते. परंतु आता याच मायानगरीबद्दल अनेक चर्चा चालू आहे आणि यासाठी जबाबदार दुसरं-तिसरं कोणी नसून प्रत्येक व्यक्ती जबाबदार आहे. आपणच आपल्या या आर्थिक राजधानीचा प्रमुख घटक आहोत. इथे प्रत्येकजण कष्ट करतो. परंतु त्याच्या समस्या, गरजा पूर्ण न करता देशात असणारे अनेक राजकारणी, भष्ट्राचारी मंडळी याकडे दुर्लक्ष करतात. याकडे वेळीच लक्षं गेलं नाही तर भविष्यात अनेक समस्यांमा तोंड द्यावं लागेल. म्हणून आपल्यामध्ये एकता असायला हवी. तर ही लढाई आपण जिंकू.
स्नेहल जाधव, साकेत कॉलेज

भावनिक राजकारण नको
एखाद्या गोष्टीच्या किंवा शहराच्या जडणघणीमध्ये कोणा एकाचंच योगदान नक्कीच अपुरं आहे. त्यासाठी समजातील अनेक घटकांनी एकत्र येणं गरजेचं असतं. आजपर्यंत होणाऱ्या मुंबईच्या प्रगतीमध्ये समाजातील प्रत्येक घटकाचा सहभाग आहे. मुंबई हे सर्वात जास्त लोकसंख्या असलेलं शहर आहे आणि यामध्ये तरुणांची संख्याही जास्त आहे. म्हणून तरुणांनी देखील यापुढे होणाऱ्या विकासामध्ये किंवा जडणघणीमध्ये नक्कीच सहभाग घेतला पाहिजे. परंतु आजकाल मुंबई घडवणारे हात कोणाचे यावर वाद चालू आहेत. एकप्रकारे मुंबईचं भावनिक राजकारण चालू आहे. हे कुठेतरी थांबायला हवं आणि हे थांबवण्याची जबाबदारी ही प्रत्येक तरुणाची आहे. कारण मुंबई घडवण्यामागे प्रत्येकाचंच योगदान अमूल्य होतं आणि आहेच.
तेजस्विनी सावंत, डहाणूकर कॉलेज

मुंबापुरीवर दृढ विश्वास
रोजची आर्थिक चढाओढ, चंदेरी दुनियेची सफर ,फास्टफूडची तसंच क्रिकेटच्या देवाची अशी ही मुंबापुरी आहे. सर्वधर्मीय लोकांचं, तरुणांचं, राजकीय मान्यवारांपासून ते अगदी मध्यम वर्गीय व्यक्तीपर्यंत सर्वांचंच या स्वप्नांच्या मायानगरीच्या जडणघडणीसाठीचं योगदान श्रेष्ठ आहे. तरुणाईने आदर्श नजरेसमोर ठेवून गरीब जनतेच्या सेवेचं, मदतीचं उद्दीष्ट ठेवून त्यासाठी प्रयत्नशील असलं पाहिजे. एकजुटीने सुरुवात करून, एकत्र राहून, एकमेकांच्या विचारांचा, मतांचा आदर करून मुंबापुरीच्या प्रगतीला हातभार लावला तर हीच गोष्ट उद्या भविष्यात मुंबईचा कायापालट करण्यास कारणीभूत ठरेल. मुंबईचा भविष्यातील चेहरा हा नवा, सकारात्मक आणि विकासात्मक असेल, असा माझा विश्वास आहे.
हर्षाली बारगुडे, डहाणूकर कॉलेज

कर्तव्या बजावू
स्वप्ननगरी, मायानगरी अशा बऱ्याचशा उपमा असलेली आपली आर्थिक राजधानी, मुंबई शहराचा विकास कसा झाला आणि त्या विकासात नक्की खारीचा वाटा कुणाचा? याबाबत असलेला राजकीय वाद रंगतच चालला आहे. अशा वादात मूळ मुद्दा बाजूला सारला जातो. यामध्ये विकासाची कामं लांबणीवर टाकली जातात. प्रत्येकाची आपलं योगदान सिद्ध करण्याची जिद्द आहे. पण या वादात मात्र कुठेतरी भविष्यातल्या विकासाला तडा जाऊ शकतो. यासाठी आपल्याला आपल्या कर्तव्यांचं पालन करणंदेखील भाग असतं. त्यामुळे या शहराच्या विकासासाठी आपण नियमांच्या आणि कर्तव्यांच्या चौकटीत राहून विकासाला हातभार लावायला हवा. सुयोग्य सरकार आणि जागरुक, सुजाण नागरिक यांचा मेळ घातल्यास लाडक्या मायानगरीचा म्हणजे 'मुंबई' शहराचा विकास करू शकतो.
पुनम मांडवकर, डहाणूकर कॉलेज

राजकीय वादांकडे दुर्लक्षच बरं
मुंबईच्या जडणघडणीत सगळ्यांचंच मोलाचं योगदान आहे असं म्हणायला हरकत नाही. कुणा एकाचं कौतुक केलं आणि कुणा एकालाच दोषी धरलं असं करून चालणार नाही. युवा पिढीने खरं तर मुंबईची काळजी घेणं खूप गरजेचं बनलं आहे. मुंबई आपली आहे म्हणून तिची काळजीसुद्धा आपणच घेतली पाहिजे. राजकीय वाद न वाढवता त्याकडे दुर्लक्ष करून एकोप्यानं राहण्याचा विचार युवा पिढीने करायला हवा. राजकीय वातावरणामुळे निर्माण होणाऱ्या वादाला आपण कारणीभूत नसलो तरीही, त्या वादग्रस्त स्थितीत सहभाग घेतल्यामुळे ठिणगीची आग होऊ शकते आणि पेटलेल्या आगीसाठी आपणच जबाबदार असतो. ह्या सगळ्याचा त्रास आपल्याला होतोय, त्याहून अधिक पुढच्या पिढीला होऊ शकतो. म्हणून आपण समजून घेण्याची भावना ठेवली पहिजे. ज्यामुळे समाज एकत्र राहील आणि कुठलेही वाद न होता मुंबईची प्रतिष्ठा कायम उंचावत राहील.
संज्योत गवांदे, जोशी-बेडेकर कॉलेज

कष्टकऱ्यांची मेहनत
भारताची आर्थिक राजधानी असलेल्या मुंबईत रोज धावत असतात ते इथले कष्टकरी. दररोज प्रगतीची नवनवी शिखरं गाठताना मुंबईला साथ असते ती इथं राहणाऱ्या प्रत्येक मुंबईकराची. देशाच्या अगदी कानाकोपऱ्यातून गुंतवणुकीसाठी, नोकरीसाठी किंवा शिक्षणासाठी येणारा प्रत्येकजण हा मुंबईच्या विकासात योगदान देत असतो. मेहनत करणाऱ्याला हे शहर कधीच निराश करत नाही. विविध प्रांत व संस्कृतीच्या लोकांना सामावून घेऊन एकरूप करणाऱ्या मुंबईत आज सगळेच लोक एकत्र राहतात. मुंबई घडवणाऱ्याबद्दल राजकीय किंवा सामाजिक वाद घडवून आणण्यापेक्षा मुंबापुरीच्या विकासात ज्यांनी आपलं योगदान दिलं, त्यांच्याबद्दल आपल्याला आदर व्यक्त करायला हवा. मुंबईच्या जडणघडणीत खरं म्हटलं तर गिरणी कामगारांनी खूप मोलाचं योगदान दिलंय. कालांतरानं मुंबईतला गिरणी कामगार नामशेष झाला. याच मुंबईने नामवंत खेळाडू, कलाकार, तज्ज्ञ, उद्योगपती घडवले आहेत. पण, आज आपली लाडकी मुंबई बकाल झाली आहे. दिवसेंदिवस इथे परप्रांतीयांचा लोंढा वाढतच चाललाय. वाढत्या झोपडपट्ट्या, अनिर्बंध विकासकामं, वाढतं प्रदूषण, त्यामुळे पर्यावरणाचा ढासळणारा समतोल यामुळे शहराचं भवितव्य धोक्यात आलं आहे.
दिशा सावंत, पाटकर कॉलेज

योगदानावरुन राजकारण नको
मुंबापुरी घडवण्यात इथल्या सर्वांचाच प्रत्यक्ष वा अप्रत्यक्ष सहभाग आहे. त्यामुळे 'योगदान' कुणाचं, यावरून खालच्या दर्जाचं राजकारण करणं योग्य नव्हे. तरुणवर्ग शिक्षणासोबतच वेगवेगळ्या प्रकारे समाजकार्यदेखील करत आहे. स्वच्छता अभियान राबवणं, वेगवेगळ्या समस्यांवर चर्चासत्र आयोजित करणं, विविध विषयांवर जनजागृती करणं यातून तरुणाई एकूणच सार्वत्रिक विकासात आपलं योगदान देत आहे. भविष्यातही आम्ही मुंबईच्या हितासाठी कार्य करू, कारण मुंबई ही भारताची शान आहे. मुंबईवरून समाजभावना भडकवणारं राजकारण करण्यापेक्षा शहरातल्या कचरा, प्रदूषण, बेरोजगारी, गुन्हेगारी, अत्याचार, भ्रष्टाचार, रस्त्यांची दुरवस्था, वाढते अपघात या समस्यांकडे सरकारने आणि सर्व राजकारणी मंडळींनी लक्ष दिलं तर बरं होईल. विविध प्रांत व संस्कृतीच्या लोकांना सामावून घेऊन एकरूप करणाऱ्या मुंबईचा सर्वांना अभिमान असायला हवा.
सलोनी मोरे, पाटकर कॉलेज

मुंबईला सुंदर करू
मुंबई प्रत्येकाला आपल्या हृदयात जागा देते. सर्वांना आपल्यामध्ये सामावून घेणारी, यश देणारी, प्रोत्साहन देणारी, स्वप्न पूर्ण करण्यास मदत करणारी अशी ही मुंबई आहे. या मुंबईमध्ये माणुसकीही बघायला मिळते. मुंबईसारख्या प्रसिद्ध शहरात बऱ्याच नको त्या गोष्टी घडत असतात. आणि त्या सर्व गोष्टी थांबवण्याचं काम आजच्या युवा पिढीचं आहे आणि ते आम्ही निश्चितच करू. आताची ही युवापिढी शिक्षणाबरोबर वेगवेगळ्या प्रकारचं समाजकार्य देखील करत असते. अजूनही बरंच काही युवा पिढी करू इच्छिते. भविष्यात आमच्या लाडक्या मुंबई शहरासाठी आम्ही योग्य त्या गोष्टी करूच. मुंबईला आणखी सुंदर करण्यासाठी आम्ही झटू. शहरातल्या समस्या, जसं की प्रदूषण, बेरोजगारी, कचरा, गुन्हेगारी, भ्रष्टाचार, रस्त्यांची दुरवस्था, वाढते अपघात या सोडवल्या जाण्यासाठी प्रयत्न करू.
कोमल डोंगरे, नॅशनल कॉलेज

राजकारणच जास्त होतंय
मुंबई म्हणजे देशाची शान आहे, आपल्या भारतातलं एक महत्त्वपूर्ण शहर आहे. ह्या शहराला आपण स्वप्नांची नगरी म्हणून ओळखतो. आज त्या शहरावर अनेक राजकीय पक्षांचा प्रभाव आहे. जो-तो मुंबईवर राज्य करण्यासाठी उत्सुक आहे. पण, राजकीय पक्षांचं काम कमी आणि मुंबईमध्ये राजकारणच जास्त चाललंय. चांगली कामं न करता फक्त त्यात खुसपटं काढली जातात. मला तर वाटतं मुंबईमध्ये विकास कमी राजकीय प्रदूषणच जास्त झालं आहे. मुंबईतल्या रहिवाशांनी एखाद्याचं काम पाहूनच मतं द्यावीत, मग तो कोणत्याही पक्षाचा असो. आज प्रत्येक पक्ष, आम्ही मुंबईसाठी हे केलं, ते केलं असं ओरडून सांगायचा प्रयत्न करतो. पण जे लोक मुंबई शहराच्या विकासामध्ये खरं योगदान देतात त्यांना कुणीही विचारत नाही, आणि तो आहे कष्टकरी वर्ग. प्रत्येकानं देशासाठी आपलं योगदान दिलेलं असतं. त्यामुळे त्यांच्यात कुठल्याही प्रकारचा भेदभाव नको असं मला वाटतं.
विजय पोदार, रुईया कॉलेज

मुंबई महाराष्ट्राचीच
मुंबई हे महत्त्वपूर्ण आणि सर्वा‌धिक लोकसंख्या असलेलं शहर आहे. मुंबईत परप्रांतीयांची संख्या वाढत चालली आहे. ही परप्रांतीय मंडळी काम करून शहराच्या विकासात हातभार लावतात. पण, शहर ओरबाडण्याचं काम जास्त करत असतात, असं काही नेत्यांचं म्हणणं आहे. ते बऱ्याच अंशी खरंही आहे. मुंबई संपन्न आणि वैभवशाली होती, म्हणून इतर प्रांतांतले लोक पोटा-पाण्यासाठी इथे आले आणि संपन्न झाले. मुंबई ही आधीपासूनच सोन्याचं अंडं देणारी कोंबडी होती. म्हणूनच तिला दाणे टाकण्यासाठी लाखो लोक मुंबईत आले. पण यापैकी अनेकांनी कोंबडीच मारून खाण्याचा प्रयत्न केला. मराठी माणसाचा कैवार घेणारा पक्ष इथे असल्यानं ही कोंबडी जिवंत राहिली आहे. मुंबई कुणाची, असा प्रश्न नेहमीच विचारला जातो. मुंबई महाराष्ट्राचीच आहे, ती मुंबईत राहणाऱ्या सर्वांची आहे. ज्यांनी ज्यांनी मुंबई–महाराष्ट्राला आपलं मानलं व मुंबईसाठी घाम गाळला त्या सगळ्यांचीच आहे. मात्र मुंबई ही सर्वात आधी महाराष्ट्राची आहे हे लक्षात ठेवलं पाहिजे.
प्रथमेश पाटील, जे.एम.पटेल कॉलेज ऑफ कॉमर्स

पालिका कर्मचारी-पोलिस यांना लक्षात ठेवा
मुंबईसाठी ज्यांनी आपल्या प्राणांची आहुती दिली ते १०५ हुतात्मे व मुंबईचे शिल्पकार जगन्नाथ उर्फ नाना शंकरशेठ यांचं योगदान कदापि विसरता येऊ शकत नाही. आज जी मुंबई उभी आहे त्यात गिरणगावाचं योगदानही महत्त्वाचं आहे. या शहरात राहणारा शहराचा आत्मा म्हणजे सर्वसामान्य मुंबईकर आहे. मुंबईच्या संरक्षणासाठी दिवस-रात्र डोळ्यात तेल घालून दक्ष असणाऱ्या मुंबई पोलिसांचंसुद्धा यात योगदान आहे. महापालिकेचा प्रत्येक कर्मचारी, जो रस्त्यावर उतरुन काम करतो तो यात मोलाची भूमिका बजावत असतो. तो या शहराला सोयी-सुविधा देण्यासाठी काम करतो. सफाई कर्मचाऱ्यांचं काम तर खूपच महत्त्वाचं आहे. त्यामुळे याचं श्रेय कुणा एकाला नाही. माझ्या योगदानाबद्दल बोलायचं झाल्यास मुंबापुरीत वाढणारा बकालपणा हटवण्यात स्वच्छता अभियानांतर्गत मला काम करायला आवडेल. महिलांच्या सुरक्षेत महत्त्वाचा वाटा मी उचलेन.
आरती धबाले, विवेक कॉलेज

मतांसाठी राजकीय वाद
ऐतिहासिक आणि भौगोलिकदृष्ट्या मुंबईनं जगाच्या नकाशावर आपलं वेगळं स्थान निर्माण केलं आहे. मुंबईचे मूळ निवासी म्हणजे कोळी बांधव. त्यांच्याव्यतिरिक्त महाराष्ट्रातूनच नव्हे तर भारतातून लोक मुंबईत आश्रयाला आले आणि मग मुंबईचे झाले. या सर्वच लोकांचा मुंबईच्या जडणघडणीत महत्त्वाचा वाटा आहे. पण मुंबई कुणाची या भावनिक प्रश्नावर जो राजकीय वाद रंगतोय तो फक्त मतांसाठी व राजकीय फायद्यासाठी. मुंबईतला प्रत्येक व्यक्ती आपलं काम इमानेइतबारे करत मुंबईच्या जडणघडणीत हातभार लावतो आहे. पण राजकारणी मंडळी मात्र या नको त्या गोष्टींचं राजकारण करण्यात मग्न आहेत. मुंबईचे मूलभूत प्रश्न, जसं की सार्वजनिक वाहतूक व्यवस्था, महिलांची सुरक्षा, प्रदूषण, वाढता बकालपणा याकडे दुर्लक्ष करताहेत. अशा राजकारण्यांना निवडून देणारे लोकही त्याला तितकेच जबाबदार आहेत.
सुशांत इंगळे, विवेक कॉलेज

होय, देशासाठी बाजी लावणाऱ्या सैनिकाला जो मान-सन्मान द्यायला पाहिजे, तो आपण देत नाही. सैनिकांप्रती असलेल्या कर्तव्याची जाणीव, कोणी सांगून नव्हे, तर आपल्या मनातून यायला हवी. सीमेवर लढताना मागे आपल्या कुटुंबाची काळजी घ्यायला लाखे-करोडो बांधव आहेत, अशी सुरक्षिततेची भावना आपण जवानांमध्ये निर्माण करायला हवी. नव्हे ते आपलं कर्तव्यच आहे, असं एकमताने तरुणाईनं युवा कट्टावर ठामपणे म्हटलं आहे.

यावेळच्या युवा कट्टात सहभागी झालेली कॉलेजेस
• सेंट झेविअर्स कॉलेज (फोर्ट)
•एच. आर. कॉलेज (चर्चगेट)
•निर्मला निकेतन कॉलेज ऑफ सोशल वर्क (चर्चगेट)
•नवनीत कॉलेज (मुंबई सेंट्रल)
•विल्सन कॉलेज (गिरगाव)
•चेतना कॉलेज (वांद्रे)
•गर्व्हमेंट पॉलिटेक्निक कॉलेज (वांद्रे)
•साठ्ये कॉलेज (विलेपार्ले)
•डहाणूकर कॉलेज (विलेपार्ले)
•नर्सी मोंजी कॉलेज (विलेपार्ले)
•तोलानी कॉलेज (अंधेरी)
•भवन्स कॉलेज (अंधेरी)
•राजीव गांधी ऑफ इंजिनीअरिंग (अंधेरी)
•पाटकर कॉलेज (गोरेगाव)
•संस्कारधाम कॉलेज (गोरेगाव)
•विवेक कॉलेज (गोरेगाव)
•शैलेंद्र कॉलेज (दहिसर)
•एमडी कॉलेज (परळ)
•रुपारेल कॉलेज (माहीम)
•रुईया कॉलेज (माटुंगा)
•पोदार कॉलेज (माटुंगा)
•व्हीजेटीआय (माटुंगा)
•वेलिंगकर इन्स्टिट्यूट ऑफ मॅनेजमेंट (माटुंगा)
•वझे-केळकर कॉलेज (मुलुंड)
•मुलुंड कॉलेज ऑफ कॉमर्स (मुलुंड)
•विद्यालंकार कॉलेज ऑफ इंजिनीअरिंग (वडाळा)
•आचार्य मराठे कॉलेज (चेंबूर)
•एस. के. सोमैय्या कॉलेज (सायन)
•झुनझुनवाला कॉलेज (घाटकोपर)
•विकास रात्र कॉलेज (विक्रोळी)
•जोशी-बेडेकर कॉलेज (ठाणे)
•ज्ञानसाधना कॉलेज (ठाणे)
•बांदोडकर कॉलेज (ठाणे)
•पेंढारकर कॉलेज (डोंबिवली)
•बिर्ला कॉलेज (कल्याण)
•एम. के कॉलेज (कल्याण)
•सोनवणे कॉलेज (कल्याण)
•सीएचएम कॉलेज (उल्हासनगर)
•आर. के. टी. कॉलेज (उल्हासनगर)
•आदर्श कॉलेज ऑफ आर्टस् अँड कॉमर्स (बदलापूर)
•दत्ता मेघे कॉलेज ओफ इंजिनीअरिंग (ऐरोली)
•तेरणा अभियांत्रिकी कॉलेज (नेरूळ)
•जीवनदीप कॉलेज (गोवेली)

भारतमातेच्या सुपुत्रांना सलाम
सैनिक...भारतमातेचे शूर सुपुत्र. सैनिक देशाच्या रक्षणासाठी सदैव तत्पर असतात. त्यांच्यामुळे आपण आपलं आयुष्य सुखाने जगू शकतो. परंतु हल्ली भारतातील काही लोक सैनिकांबाबत अपमानास्पद वक्तव्ये करत आहेत. सीमेवर लढताना आपले सैनिक शहीद होतात. त्यांना श्रद्धांजली वाहिली जाते. परंतु इतरवेळी मात्र सैनिकांबाबत कोणी भाष्यही करत नाही. राजकारणासाठी सैन्याचा अप्रत्यक्ष वापर करण्याचे दुर्दैवी प्रकार आपल्याकडे घडत आहेत. हे सर्व थांबायलाच हवं. सैनिकांना योग्य सन्मान देणं हे आपलं कर्तव्य आहे आणि ते आपण पार पाडायलाच हवं. सैनिकांना आपण आपल्या कृतीतून पाठिंबा देणं आवश्यक आहे.
वैभव पुरव, डहाणूकर कॉलेज

सदैव ऋणी
ज्यांचा आपल्या सर्व भारतीयांना अभिमान आहे ते सैनिक देशाच्या सीमेवर आपलं रक्षण करतात. आपल्या जीवाची बाजी लावून लढाई करणारे सैनिक यांना आपण योग्य तो मानसन्मान मिळून देतो का? तर याचं उत्तर नाही आहे. देशाची रक्षा करणाऱ्या वीरपुरुषाचं मनोगत जर ऐकलं तर त्याची फक्त इतकीच मागणी असते की, ते म्हणजे त्यांचापाठी त्यांचं कुटुंब आनंदी राहू दे. पण असं खरंच होतं का? आपण आपले सगळे सण खूप आनंदात साजरे करतो. कारण काय? याचा कितपत आपण विचार करतो? सरकारची तर जबाबदारी आहेच. आपल्यासारख्या नागरिकांनी पण त्या जवानांना मानसन्मान दिला पाहिजे. तुमचं कुटुंब हे आमचं कुटुंब आहे, ही जाणीव करुन दिली तरी त्याचा मनावरचा खूप भार हलका होऊ शकतो. आपल्या सुरक्षेसाठी लढणाऱ्या वीरपुरुषाचे आपण ऋणी आहोत, हे प्रत्येकाने लक्षात ठेवलं पाहिजे.
प्राची शिंदे, डहाणूकर कॉलेज

प्रत्येक नागरिकाची जबाबदारी
आजच्या काळात युध्दाचं प्रमाण वाढत चाललं आहे. परंतु कोणत्याही प्रकारे हार न मानता सैनिक जीव धोक्यात घालतात आणि शत्रूला प्रतिउत्तर देत असतात. परंतु या सगळ्याचा गैरवापर राजकारणातील नेत्यांच्या संरक्षणासाठी केला जात आहे. हे सगळं थांबलं पाहिजे. आज सैनिकांना स्वतःच्या कुटुंबियांना वेळ देता येत नाही. पण हेच सैनिक आपल्या संरक्षणासाठी सदैव तत्पर असतात. प्रत्यक्षात त्यांना फक्त तीनच दिवस जास्त मान सन्मान व आदर दिला जातो. ते दिवस म्हणजे आज म्हणजेच १६ डिसेंबर, २६ जानेवारी आणि १५ ऑगस्ट. जे अत्यंत चुकीचं आहे. आपण त्यांना मान दिला पाहिजे. आपण त्यांचे ऋणी आहोत, हे प्रत्येकाने लक्षात ठेवलं पाहिजे.
प्रदिप गायकर, रायते विभाग ज्युनिअर कॉलेज

देशाची शान
आपल्या हृदयात सैनिकांनाप्रती आस्था सदैव असली पाहिजे. देशाची शान सैनिक आहेत. धन्य ते सैनिक जे आपल्या आई-वडील, पत्नी-मुलांना सोडून देशाच्या रक्षणासाठी लढतात. अशा महान सैनिकांची दोनच दिवस का आठवण काढावी. त्यांच्यामुळे आपण रोज सुखाचे क्षण जगतो. आपल्या देशाची रक्षा करणं हे सैनिकाचं नव्हे तर प्रत्येक भारतीयाचं कर्तव्य आहे. ते महान सैनिक रात्रंदिवस झुंजतात. अशा सैनिकांसाठी आपल्या जीवनात महत्त्वाचं स्थान असावं. प्रत्येक व्यक्तीच्या मनात आपल्या देशाच्या प्रति मान, अभिमान असावा. आजच्या या पिढीने सैनिकांच्या पावलावर पाऊल ठेऊन नवीन बदल घडून आणावा. प्रत्येकाने आपली वेगवेगळी जबाबदारी पार पाडावी.
कोमल डोंगरे, नॅशनल कॉलेज

दुःखद बाब
सध्याच्या कलियुगात मानवी दृषकृत्याचं प्रमाण इतकं वाढलं आहे की देशाच्या सुरक्षेचा प्रश्न नेहमीच ऐरणीवर असतो. असे भितीदायक वातावरण असतानाही जे या भितीची झळ सामान्य माणसाला लागू देत नाहीत असे आपल्या देशाचे सैनिक दिवस-रात्र मातृभूमीच्या सेवेसाठी नेहमीच तत्पर असतात. वर्षातले चार-पाच दिवस आपल्या सैनिकांची आठवण काढून व भाषणं देऊन आपली जबाबदारी संपते का? प्रामाणिकपणे जे सैनिक आपल्या देशाची सेवा करतात त्यांना चुकीची वागणूक मिळणं ही दुःखद बाब आहे. हे सगळं थांबवण्यासाठी शासनाकडून कडक व प्रामाणिक धोरणाची आवश्यकता आहे. तसंच एक भारतीय नागरिक म्हणून फक्त एक दोन दिवस नव्हे तर नेहमीच आपल्या सैनिकाच्या पाठीशी उभं राहणं जरुरी आहे जेणेकरून त्यांच्यावर होणाऱ्या राजकीय अन्यायाला आळा घालता येईल.
शुभम फाटक, विवेक कॉलेज

सैनिकांचं योगदान लाखमोलाचं
जेव्हा एखादा सैनिक स्वतःच्या आईची, बाबांची, पत्नीची, मुलाबाळांची पर्वा न करता केवळ राष्ट्राच्या सुरक्षेसाठी स्वतःच्या प्राणांची आहुती देतो त्यांना मान-सन्मान मिळत नाही, याशिवाय लज्जास्पद बाब काय? भारताच्या प्रत्येक विजयामध्ये या सैनिकाचं योगदान आहे. माझ्या मते, प्रत्येक राष्ट्रीय, राजकीय, सामाजिक समारंभात शहिदांना श्रद्धांजली दिली जाते. त्यापुढे काही होत नाही. असं न करता सैनिकांचा मान राखणं ही प्रत्येक नागरिकाची जबाबदारी आहे. योग्य तो सन्मान सैनिकांच्या कुटुंबाला देऊ शकतो, असं मला तरी वाटतं.
भावना भाटे, गव्हर्मेंट पॉलिटेक्निक

कुटुंबही सन्मानाचे वाटेकरी
कुटुंबाला सोडून आपले सैनिक भारताच्या सीमेवर लढत आहे. सैनिकांना आपण योग्य तो मानसन्मान दिला पाहिजे. पण फक्त सैनिकांनाच नाही तर सैनिकांच्या कुटुंबालासुद्धा मानसन्मान दिला पाहिजे. कारण त्यांच्यामुळेच आपल्या देशाला असे सैनिक मिळाले आहेत. सैनिक आपल्या प्राण्यांची आहुती देत असतात; पण त्यांच्या पाठीमागे त्यांच्या कुटुंबासाठी आपण फुल ना फुलाची पाकळी म्हणून आपण त्यांना मदत केली पाहीजे. आपण आपली जबाबदारी पार पाडली पाहिजे. सरकारने त्यांच्या मुलांना योग्य ते शिक्षण व सोयी-सुविधा उपलब्ध करुन दिल्या पाहिजेत. सैनिक हे आपलं रक्षण करतात तर आपण त्यांच्या कुटुंबाचं रक्षण केलं पाहिजे.
दीपिका कुडवे, पाटकर कॉलेज

सगळे मिळून करु प्रयत्न
गेल्या वर्षभरामध्ये देशात अनेक चांगल्या वाईट घटना घडल्या. त्यापैकी काही सर्वसामान्यांच्या मनामध्ये घर करून राहिल्या. भारतीय सैन्य दलाने केलेलं सर्जिकल स्ट्राइक हे संपूर्ण देशासाठी अभिमानाची गोष्ट असली तरी, त्याचबरोबर लष्करातील सैनिकांचे होणारे हाल, देशासाठी लढताना आलेलं वीरमरण आदी बाबींमुळे सर्वसामान्य नागरिकांच्या मनात सैनिकांविषयी आस्था असते. सैनिकांच्या कुटुंबाला उद्भवणाऱ्या समस्या सोडवण्यासाठी सर्वांनी प्रयत्न केला पाहिजे. देशाला प्रगतीपथावर नेण्यात सैनिकांचा मोठा वाटा आहे. आपण केवळ सीमेपलीकडून चर्चा करतो. जवानांना ज्या समस्या भेडसावत आहेत, त्यांचं प्राधान्याने निराकरण करण्यासाठी आपलं सरकार प्रयत्न करेल अशी आशा आहे.
प्रथमेश पाटील, जे. एम. पटेल कॉलेज

स्वार्थ न ठेवता संरक्षण
कधी कुठे हल्ला झाला किंवा दंगली झाल्या तर थोडे दिवस आपण खंत व्यक्त करतो. नंतर मात्र अगदी सहज विसरून जातो. आपले सैनिक -३° सेल्सिअस तापमान असो किंवा ५०° सेल्सिअस असो हातात बंदूक घेऊन कायम आपल्या रक्षणासाठी सतत सीमेवर खंबीरपणे पहारा देत असतात. तेदेखील मनात कोणताही स्वार्थ न ठेवता. १५ ऑगस्ट आणि २६ जानेवारी या दिवशी फक्त आपल्याला सैनिकांचा, राष्ट्राचा अभिमान वाटतो. नंतर कोणाला काही फरक पडत नाही. खरं तर सैनिक असो किंवा साधा पोलीस हवालदार त्यांना आपण सर्वांनी सलाम ठोकलाच पाहिजे. मला तरी वाटतं की, जर आपल्यापैकी कोणी त्यांच्या मान राखू शकत नसेल तर कमीत कमी त्यांच्या अपमान तरी करू नये. हे सर्व करणं आपल्याच हातात आहे आणि मला खात्री आहे त्यासाठी प्रत्येकजण नक्कीच प्रयत्न करेल.
कार्तिकी कोरगावकर, विवेक कॉलेज

कर्तव्य पार पाडू
देशासाठी सातत्याने पेटत असलेला दिवा म्हणजे सैनिक होय. कारण आपल्या देशाचं रक्षण करणं ही त्यांची जबाबदारी नसून आपल्या देशाविषयी त्यांना असणारी कळकळ आणि प्रेम आहे. पण आपण त्या मानाने त्यांचा तेवढा आदर करत नाही असं मला वाटतं. फक्त १५ ऑगस्ट आणि २६ जानेवारी याच दिवशी त्यांचं कौतुक करायचं व इतर दिवस नाही का? जर दररोज आपण आपल्या देशासाठी आपल्या सैनिकांसाठी प्रयत्न केले तर नक्कीच देश प्रगत होईल. सैनिकांचा योग्य सन्मान तेंव्हाच होईल जेव्हा देशातील प्रत्येक नागरिक त्याची कर्तव्य देशासाठी पार पाडेल. जर आपण त्यांना प्रत्यक्ष मदत करू शकत नाही तर निदान देशाच्या विकासासाठी आपली कर्तव्य पार पाडणं गरजेचं आहे. सैनिक खऱ्या अर्थाने आपली जबाबदारी पार पाडतात त्यांना मदत करणं हे आपलं कर्तव्य आहे.
रोहिणी गुरव, विवेक कॉलेज

जाण त्यांच्या योगदानाची
स्वतःची चिंता न करता कोणत्याही नात्यात न गुरफटता सैनिक देशाची व आपली चिंता करतात. त्यांना आपण योग्य तो मानसन्मान देतो का? सैनिक शहीद झाल्यानंतर काही काळ आपल्याला खंत वाटते, तेवढ्या पुरतंच आपण वाईट वाटून घेतो चारचौघात वार्ता करतो, वाटलेलं दुःख व्यक्त करतो, पण एवढ्यातच आपल्या जबाबदाऱ्या संपतात का? तरुण पिढी ही फक्त तिथपर्यंतच भावुक होऊन चालणार का? मला तरी असं वाटतं की, सरकारने योग्य तो निर्णय घेऊन सवलतीमध्ये वाढ केली पाहिजे. समाजाने पण त्यांना योग्य तो सन्मान दिला पाहिजे. दोन दिवसच फक्त त्यांना मान सन्मान न देता सरकारने पूर्ण भविष्यचा विचार केला पाहिजे. आपणही सैनिकांनी दिलेली आहुती न विसरता त्यांची जाण ठेवूयात.
वर्षा आस्तरकर, गर्व्हमेंट पॉलिटेक्निक

मदतीची अंमलबजावणी कधी?
प्रत्येक जवान आपल्या देशासाठी प्राणांची आहुती देतो. डोळ्यांत तेल घालून आपल्या मातृभूमीचं संरक्षण करतो परंतु आपण त्या जवानांना योग्य तो मान-सन्मान देण्यात कमी पडतो. शहीद जवानांच्या कुटुंबाना फक्त शाब्दीक मदत केली जाते. पण त्या मदतीची अंमलबजावणी आजपर्यंत झाली नाही. जवान आपला देश, आपली माणसं म्हणून नि:स्वार्थीपणे देशाचं संरक्षण करतात. मात्र त्यांच्या कुटुंबियांना नंतर कोणीच विचारत नाही. त्यांना योग्य अधिकार, मान- सन्मान मिळत नाही. ही परिस्थिती बदलणं अत्यंत गरजेचं आहे आणि हे काम आम्ही तरुणपिढी पार पाडू.
स्नेहल जाधव, साकेत कॉलेज

जवानांच्या भविष्यासाठी...
देशाच्या सुरक्षेसाठी सैनिकांचं योगदान मोठं आहे. जोपर्यंत ते सीमेवर आहेत तोपर्यंत आपण मोकळा श्वास घेऊ शकतो. आपण आपल्या भारतीय सैनेचा गर्व बाळगतो, अभिमान बाळगतो. सैनिकाप्रती अभिमान असला तरीही आपण कमी पडतोय. देशाच्या त्या सुपुत्राला मान देण्यात आपण कमी पडतोय. सहा-सहा महिने बर्फाळ प्रदेशात राहून शत्रूच्या हालचालीवर डोळ्यात तेल घालून तो पहारा देत असतो. शत्रूपासून देशाचं रक्षण करणं हाच त्यांचा निर्धार असतो. त्यांचं हे योगदान देशाकरता आहे, याची जाण मनी ठेवून सरकारने त्यांच्या निवृत्तीनंतर योग्य तो सन्मान द्यावा. केंद्र सरकारकडून दिले जाणारे निवृत्तीनंतरचे भत्ते खूप वर्षांपूर्वी ठरवण्यात आले होते. त्यामुळे सध्याच्या काळात ही रक्कम अतिशय कमी आहे. त्यामुळे या भत्त्यांमध्ये वाढ करण्यात यावी. त्यामुळे त्यांचे भविष्यातील जीवन सफल होईल.
अभिषेक दोंडे, बिर्ला कॉलेज

गरज आपलेपणाची
शाळेत असताना मूठभर डाळ आणि मूठभर तांदूळ मुलांकडून गोळा केले जायचे. त्यावेळेस त्या लहान वयात काही समजायचं नाही. पण नंतर कळलं की आपल्या सीमेवर आपलं रक्षण करणाऱ्या सैनिकांसाठी ते धान्य दिलं जायचं. जेव्हा हे समजलं तेव्हा खूप छान वाटलं की, आपणही थोडंफार का होईना पण त्यांच्यासाठी काहीतरी करतोय. पण जसजसं जगाची पारख होत गेली, समज आली तेव्हा कळत गेलं की, आपण आपल्या जबाबदारीत कुठेतरी कमी पडतोय. सैनिक जे आपल्या जीवाची पर्वा न करता, आपल्यासाठी सीमेवर लढतात. कारण त्यांचं आप्तजनांपेक्षाही देशावर प्रेम अधिक असतं. आपण ही थोडीशी माणुसकी दाखवायला हवी. ती देखील माणसंच आहेत, हे विसरता कामा नये. गरज आहे ती थोड्याशा माणुसकीची आणि आपलेपणाची!
पूनम मांडवकर, डहाणूकर कॉलेज

मान राखणं आद्यकर्तव्य
मागचा पुढचा विचार न करता स्वतःच्या प्राणांची आहुती देणाऱ्या सैनिकांना सलाम! अशा या सैनिकांचा आदर-सन्मान करणं हे प्रत्येक देशवासियाचं आद्यकर्तव्य आहे. सैनिक दिवस-रात्र न पाहता देशाच्या संरक्षणासाठी नेहमी तत्पर असतात. सैनिक रात्री-अपरात्री सीमेवर डोळ्यात तेल घालून पहारा देतात ते देशवासियांच्या शांत झोपेसाठी. सैनिक स्वतःची झोप विसरून आपलं संरक्षण करतात तर आपण त्यांचा सन्मान राखू शकत नाही का? त्यांच्या कुटुंबियांना आधाराचे दोन शब्द देऊ शकत नाही का? जेव्हा जवान सीमेवर शहीद होतात तेव्हा ते रक्त फक्त आपल्या देशाप्रती असलेल्या प्रेमासाठी वाहत असतं. त्या शहीद जवानांच्या देशासाठी वाहणाऱ्या रक्तासाठी आपण त्यांचा आदर केला पाहिजे.
हर्षाली बारगुडे, डहाणूकर कॉलेज